
«جامجم» از تصمیم دولت برای تخصیص یارانه کالایی گزارش میدهد
جزئیات استفاده از کالابرگهای جدید
سال 1397 که نظام تحریمهای آمریکا علیه ایران احیا شد، نمایندگان مجلس و مقامهای دولت از ضرورت حمایت از معیشت خانوارها در قالب کالابرگ الکترونیک سخن گفتند. همه انتظار داشتند در شرایطی که تحریم به انتظارات تورمی دامن میزند، ساز و کار کالابرگ، قدرت خرید از دست رفته خانوار را جبران کند.
در این سال، قیمت دلار 160 درصد رشد کرد؛ در حالی که تنها سیاست دولت وقت، تعیین بهای 4200 تومانی برای نرخ ارز بود. به هر ترتیب، اقدامی در دست اجرا نبود؛ در شرایطی که رئیسجمهور وقت آمریکا، از 18 اردیبهشت از برجام خارج شده بود؛ اقدامی که به جهت سوابق کینهورزانه دونالد ترامپ نسبت به قواعد نوشته و نانوشته روابط بینالملل، قابل پیشبینی بود. تنها در پایان سال 1397 محمد شریعتمداری، وزیر وقت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در جریان نشست شورایعالی رفاه به خبرنگاران گفت که در این نشست مقرر شده توزیع یارانهها، ماشینی شود؛ سخنی که به معنای تهیه چارچوبی برای برای رساندن کالاها به دست مصرفکننده از مسیر تخصیص یارانههای نقدی بود. از پایان اسفند 1397 بیش از دو سال گذشت تا متوجه شویم در عمل برنامهای وجود ندارد و همان یارانه نقدی 45 هزار و 500 تومانی ملاک عمل دولت دوازدهم بود.
پس از روی کار آمدن دولت سیزدهم، یکی از خواستههای مردم از دولت، تصمیمگیری در مورد کالابرگ الکترونیک بود. مجلس هم در چند نوبت از وزرای کار خواسته بود که با توجه به آماده بودن زیرساخت بانک اطلاعات رفاه ایرانیان، تکلیف کالابرگ را روشن کند اما تغییرات مکرر در طبقه دهم وزارت کار که یک سرپرست و دو وزیر را در دولت سیزدهم تجربه کرده است، مانع از یک تصمیم جدی میشد. در این میان برخی زیرساختهای الکترونیک که از دولت گذشته موجود بود با اصلاح نظام یارانهها از اردیبهشت 1401 ترکیب شد؛ تا پس از اجرای آزمایشی کالابرگ الکترونیک در هرمزگان، قزوین، مرکزی و گیلان اجرای سراسری آن از 15 اسفند 1401 اعلام شود. نظام جدید کالابرگ از این پس به یارانههای 400 هزار تومانی برای 3 دهک پایین درآمدی و یارانه 300 هزار تومانی برای سایر دهکها متصل است.
قدرت خرید خانوار
بررسی جامجم از قدرت خرید یارانه 45 هزار و 500 تومانی (خانوار یک نفری) بر حسب شاخص قیمت مصرفکننده (بانک مرکزی) نشان میدهد که این میزان یارانه که اولین بار در سال 88 به حساب یارانهبگیران واریز شد، در پایان سال 1401 با قدرت خرید 877 هزار تومانی برابری میکرد. در نتیجه کالابرگ الکترونیک با میزان یارانه 300 و 400 هزار تومانی، نصف قدرت خرید سال 1387 را هم جبران نمیکرد. به همین دلیل، دولت درپی جبران آن تا محدوده 800 هزار تومان برآمد. به این ترتیب که طبق محاسبات دولتی 11 قلم کالای مدنظر دولت شامل شیر کمچرب بطری، پنیر، تخممرغ، گوشت مرغ، روغن مایع، ماکارونی، برنج ایرانی، لبنیات، قند و شکر، حبوبات و گوشت منجمد گوساله، بیش از 800 هزار تومان ارزش دارد اما خانوار یک نفری با این یارانه میتواند آن را در حدود 400 هزار تومان خریداری کند.
شرط استفاده از مازاد اعتبار
البته در حال حاضر تنها دهکهای پایین درآمدی به خرید 400 هزار تومانی از محل یارانههای خود دسترسی دارند. دولت شرطی هم برای آن تعیین کردهاست؛ 20 درصد اعتبار اضافهتر برای خریدهای اعضای کمیته امداد و بهزیستی از دهکهای اول تا سوم به ازای خرید کالا با 70 درصد از یارانه ماهانه. یعنی هر نفر از اعضای یک خانوار باید 320 هزار تومان کالا خریداری کند تا به ازای هر یک نفر 20 درصد اعتبار اضافهتر قابل استفاده باشد. در نتیجه یک خانوار سه نفری از خانوارهای در پوشش نهادهای حمایتی باید 960 هزار تومان خرید کند تا از 60 درصد اعتبار بیشتر معادل 240 هزار تومان، برخوردار شود. در حال حاضر سایر دهکها مشمول این اضافه یارانه 20 درصدی نمیشود؛ گرچه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی وعده اضافه کردن سایر دهکها را هم داده اما زمان قطعی را برای تعیین وضعیت آنها را اعلام نکرده است.
کیفیت و کمیت
یکی از خواستههای مردم از مدیریت نظام یارانههای کشور، خرید به اعتبار یارانه، بدون هیچ شرط و شروطی است؛ در حالی که در حال حاضر باید 70 درصد اعتبار یارانه صرف خرید شود تا بتوان به اعتبار یارانه کالا خریداری کرد. خواسته دیگر برداشته شدن محدودیتها از کالاهایی است که یارانهبگیران میتوانند آنها را خریداری کنند. خرید گوشت گرم، برنج خارجی و میوهجات و سبزیجات از جمله مهمترین خواستههای یارانهبگیران است که نادیده گرفته شد.
نحوه استفاده از اعتبار یارانه
برای استفاده از یارانه به شکل اعتبار برای خرید کالا باید از قابلیتهای نرمافزاری شبکه ملی اعتبار استفاده شود. اعتبار یارانه سرپرست خانوار در برنامه تلفن همراه شبکه ملی اعتبار قابل مشاهده است. فروشگاههایی که امکان خرید اعتباری از آنها وجود دارد در این نرمافزار گنجانده شده است. بنابراین هر فروشگاهی مشمول طرح نیست. فروشگاههایی میتوانند از این قابلیت استفاده کنند که کارتخوانهای مورد تایید شبکه ملی اعتبار را نصب کرده باشند. بر روی نرمافزار شبکه ملی اعتبار، امکان جستوجوی این فروشگاهها با استفاده از GPS دستگاه وجود دارد. پس از خرید هم اعتبار از روی یارانه کسر میشود و وضعیت آن در پروفایل شخصی سرپرست خانوار در برنامه شبکه ملی اعتبار قابل مشاهده است.
پیام عابدی - گروه اقتصادپس از روی کار آمدن دولت سیزدهم، یکی از خواستههای مردم از دولت، تصمیمگیری در مورد کالابرگ الکترونیک بود. مجلس هم در چند نوبت از وزرای کار خواسته بود که با توجه به آماده بودن زیرساخت بانک اطلاعات رفاه ایرانیان، تکلیف کالابرگ را روشن کند اما تغییرات مکرر در طبقه دهم وزارت کار که یک سرپرست و دو وزیر را در دولت سیزدهم تجربه کرده است، مانع از یک تصمیم جدی میشد. در این میان برخی زیرساختهای الکترونیک که از دولت گذشته موجود بود با اصلاح نظام یارانهها از اردیبهشت 1401 ترکیب شد؛ تا پس از اجرای آزمایشی کالابرگ الکترونیک در هرمزگان، قزوین، مرکزی و گیلان اجرای سراسری آن از 15 اسفند 1401 اعلام شود. نظام جدید کالابرگ از این پس به یارانههای 400 هزار تومانی برای 3 دهک پایین درآمدی و یارانه 300 هزار تومانی برای سایر دهکها متصل است.
قدرت خرید خانوار
بررسی جامجم از قدرت خرید یارانه 45 هزار و 500 تومانی (خانوار یک نفری) بر حسب شاخص قیمت مصرفکننده (بانک مرکزی) نشان میدهد که این میزان یارانه که اولین بار در سال 88 به حساب یارانهبگیران واریز شد، در پایان سال 1401 با قدرت خرید 877 هزار تومانی برابری میکرد. در نتیجه کالابرگ الکترونیک با میزان یارانه 300 و 400 هزار تومانی، نصف قدرت خرید سال 1387 را هم جبران نمیکرد. به همین دلیل، دولت درپی جبران آن تا محدوده 800 هزار تومان برآمد. به این ترتیب که طبق محاسبات دولتی 11 قلم کالای مدنظر دولت شامل شیر کمچرب بطری، پنیر، تخممرغ، گوشت مرغ، روغن مایع، ماکارونی، برنج ایرانی، لبنیات، قند و شکر، حبوبات و گوشت منجمد گوساله، بیش از 800 هزار تومان ارزش دارد اما خانوار یک نفری با این یارانه میتواند آن را در حدود 400 هزار تومان خریداری کند.
شرط استفاده از مازاد اعتبار
البته در حال حاضر تنها دهکهای پایین درآمدی به خرید 400 هزار تومانی از محل یارانههای خود دسترسی دارند. دولت شرطی هم برای آن تعیین کردهاست؛ 20 درصد اعتبار اضافهتر برای خریدهای اعضای کمیته امداد و بهزیستی از دهکهای اول تا سوم به ازای خرید کالا با 70 درصد از یارانه ماهانه. یعنی هر نفر از اعضای یک خانوار باید 320 هزار تومان کالا خریداری کند تا به ازای هر یک نفر 20 درصد اعتبار اضافهتر قابل استفاده باشد. در نتیجه یک خانوار سه نفری از خانوارهای در پوشش نهادهای حمایتی باید 960 هزار تومان خرید کند تا از 60 درصد اعتبار بیشتر معادل 240 هزار تومان، برخوردار شود. در حال حاضر سایر دهکها مشمول این اضافه یارانه 20 درصدی نمیشود؛ گرچه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی وعده اضافه کردن سایر دهکها را هم داده اما زمان قطعی را برای تعیین وضعیت آنها را اعلام نکرده است.
کیفیت و کمیت
یکی از خواستههای مردم از مدیریت نظام یارانههای کشور، خرید به اعتبار یارانه، بدون هیچ شرط و شروطی است؛ در حالی که در حال حاضر باید 70 درصد اعتبار یارانه صرف خرید شود تا بتوان به اعتبار یارانه کالا خریداری کرد. خواسته دیگر برداشته شدن محدودیتها از کالاهایی است که یارانهبگیران میتوانند آنها را خریداری کنند. خرید گوشت گرم، برنج خارجی و میوهجات و سبزیجات از جمله مهمترین خواستههای یارانهبگیران است که نادیده گرفته شد.
نحوه استفاده از اعتبار یارانه
برای استفاده از یارانه به شکل اعتبار برای خرید کالا باید از قابلیتهای نرمافزاری شبکه ملی اعتبار استفاده شود. اعتبار یارانه سرپرست خانوار در برنامه تلفن همراه شبکه ملی اعتبار قابل مشاهده است. فروشگاههایی که امکان خرید اعتباری از آنها وجود دارد در این نرمافزار گنجانده شده است. بنابراین هر فروشگاهی مشمول طرح نیست. فروشگاههایی میتوانند از این قابلیت استفاده کنند که کارتخوانهای مورد تایید شبکه ملی اعتبار را نصب کرده باشند. بر روی نرمافزار شبکه ملی اعتبار، امکان جستوجوی این فروشگاهها با استفاده از GPS دستگاه وجود دارد. پس از خرید هم اعتبار از روی یارانه کسر میشود و وضعیت آن در پروفایل شخصی سرپرست خانوار در برنامه شبکه ملی اعتبار قابل مشاهده است.