درواقع اگر بخواهیم مقایسه‌ای در این زمینه داشته باشیم این نوع مالیات همانند مالیات بر ارزش افزوده است، با این تفاوت که مالیات بر عایدی به سود ناشی از فروش کالاهایی اختصاص می‌یابد که مولد نیستند. اگر بخواهیم به زبان ساده توضیح دهیم ماجرا از این قرار است که تصور کنید یک کالا هزار تومان قیمت دارد. اگر فردی به‌منظور مصرف این کالا را خریداری کند معاف از مالیات است. به بیان بهتر یک فرد خودرویی برای مصرف می‌خرد اما اگر خودروی دوم را به‌منظور سرمایه‌گذاری خرید مشمول مالیات می‌شود. به این صورت که خودروی دوم به‌عنوان مثال 20 درصد مشمول عایدی بر سرمایه می‌شود. در این روش اگر فرد در کمتر از یک‌سال اقدام به خرید و فروش خودروی دوم کند باید 20 درصد از سودی که در زمان فروش نسبت به رقم زمان خرید به دست می‌آورد را تسلیم دولت کند. هرچه تعداد خریدوفروش‌ها بیشتر باشد رقم مالیات نیز افزوده خواهد شد. در بخش مسکن هم وضعیت به همین شکل است. خانه اول از مالیات معاف است اما خانه دوم مشمول مالیات خواهد شد و اگر فردی سراغ خانه سوم برود تا 90 درصد از سود حاصل شده را باید به‌عنوان مالیات بپردازد. به همین علت است که این نوع مالیات را یک نوع مالیات تنظیمی عنوان می‌کنند و دولت‌ها به آن نگاه درآمدی ندارند. البته در اقتصادهای تورمی نرخ تورم برای محاسبه میزان مالیات بر عایدی سرمایه کسر می‌شود. این اصول اولیه مالیات بر عایدی سرمایه است اما این روش در اقتصاد ایران جزئیات دیگری دارد. البته برای به‌هدف‌خوردن این مالیات که دلالان هستند باید سامانه‌های یکپارچه وجود داشته باشند.