تبلتی برای نابینایان
بنا بر آمارهای سازمان بهداشت جهانی تقریبا یک میلیارد نفر از جمعیت جهان دارای نوعی معلولیت هستند که ۱۳ درصد این عدد را افراد کم‌بینا و نابینا تشکیل می‌دهند. از بین شرکت‌های تجهیزات رایانه‌ای و الکترونیکی در دنیا، چهار یا پنج شرکت ویژه نابینایان در دنیا فعالیت می‌کنند و شرکت دانش‌بنیان پکتوس تنها شرکت پیشروی ایرانی است که فعالیت خود را از سال ۷۰ آغاز کرده است.  
به گفته سعید صادق‌پور، مجری ساخت دستگاه «برجسته نگار هوشمند همراه» این دستگاه با اتصال به سیستم‌عامل رایانه، می‌تواند کمک کند کاربر نابینا با کمک دکمه‌های پایین دستگاه، اطلاعات خود را به زبان بریل وارد و محتوای مورد نظر را علاوه بر خروجی صوتی با خط بریل از روی قسمت بالای دستگاه که درواقع صفحه نمایشگر دستگاه نیز هست، بخواند. مزیت مهم این دستگاه پوشش زبان فارسی و قیمت بسیار کمتر نسبت به نمونه‌های خارجی است که زبان فارسی را پشتیبانی نمی‌کنند.
به گفته نابینایانی که از این دستگاه استفاده می‌کنند، خط بریل آن واضح‌تر از خط بریل چاپی است و دیگر نیازی به چاپ کتاب‌های مختلف به خط بریل نیست، زیرا با این دستگاه می‌توان هر کتابی را با خط بریل خواند. در بسیاری از کشورها امکان خرید تجهیزات ویژه افراد دارای معلولیت را بیمه برعهده می‌گیرد ولی در ایران فعلا چنین حمایتی وجود ندارد. در عوض دولت با تخصیص بودجه کافی و توانمند کردن انجمن‌ها و کتابخانه‌های نابینایان برای تهیه این دستگاه و همین‌طور فراهم‌کردن امکان امانت گرفتن این دستگاه برای افراد دارای معلولیت می‌تواند تجربه کتابخوانی بهتری را برای افراد نابینا ایجاد کند، به‌خصوص در شرایط همه‌گیری کرونا در این روزها که کتابخانه‌ها تعطیل است. بعلاوه تهیه این دستگاه‌ها برای دانش‌آموزان و دانشجویان نابینا از سوی سازمان بهزیستی، آموزش استثنایی و وزارت علوم نیز کمک بالقوه‌ای برای این قشر از جامعه خواهد بود.




شبیه‌ساز جراحی چشم
بهترین آموزش مهارت‌های کلینیکی و بالینی، آموزش مبتنی بر مشاهده و تجربه است. دستگاه شبیه‌ساز آموزشی مبتنی بر واقعیت مجازی برای عمل‌های جراحی چشم با نام برند تجاری OPSINبا شبیه‌سازی بیمار و دستگاه‌هایی که در اتاق عمل وجود دارند، سبب شده این مشاهده و تجربه دیگر روی بیمار نباشد و به‌این‌ترتیب خطاهای پزشکی کمتر خواهند شد. این شبیه‌ساز علاوه بر این که به دانشجویان کمک می‌کند با تمرین و مهارت بیشتری وارد اتاق عمل شوند، استرس پزشک در حین آموزش را کم می‌کند و همین‌طور به نفع بیمه‌ها خواهد بود که باید هزینه خطاهای پزشکی را تقبل کنند.
تنها تولیدکننده این محصول در دنیا شرکتی آلمانی است که به دلیل تحریم‌ها در سال‌های اخیر دسترسی به آن برای ما غیرممکن بوده است. شرکت ایرانیSiMedix دومین تولیدکننده این محصول در دنیاست که کیفیت آن با همتای خارجی با نصف هزینه برابری می‌کند و توانسته گواهیCE را برای عرضه در اتحادیه اروپا نیز دریافت کند. این شرکت علاوه بر رفع نیازهای داخلی، صادرات محصول خود را نیز انجام می‌دهد.
محمدمهدی حیدری، مدیرعامل این شرکت به جام‌جم می‌گوید:«جایی که می‌توانیم از این پیشرفت علمی استفاده کنیم و سودی برای اقتصاد کشور داشته باشد، صادرات است. به‌خصوص در این سال‌ها که هزینه صادرات برای شرکت‌های نوپا بسیار بالاست و فرآیند صادرات هم زمانبر است. برای مثال یک سفر یا حضور در نمایشگاه‌های خارجی برای ارائه و معرفی محصول تقریبا ۷۰۰ تا ۸۰۰میلیون تومان هزینه دارد. به‌خصوص با همه‌گیری کرونا این هزینه‌ها بیشتر هم شده است. همه اینها سد بزرگی شده است که محصولات بسیار خوب کشور حتی نمی‌توانند معرفی شوند.» وی می‌افزاید: «پیشرفته‌ترین شرکت‌ها در دنیا، شرکت‌های حوزه‌های میان‌رشته‌ای مثل مهندسی و پزشکی هستند. درحالی‌که فاصله زیادی بین این رشته‌هاست و ایجاد همگرایی بین دو رشته مختلف بسیار سخت است. پیشنهاد می‌شود در سیاستگذاری‌های وزارت بهداشت و علوم و در سازمان‌های فناوری‌محور مثل معاونت علمی ریاست جمهوری، با ایجاد کارگروه‌ها، پنل‌ها و تعامل دانشجویان رشته‌های مختلف با یکدیگر، همگرایی بین علوم افزایش پیدا کند و این همگرایی می‌تواند منشأ پیشرفت باشد.»


میکروسکوپ الکترونی عبوری
در حال حاضر در کشور ۳۰دستگاه قدیمی میکروسکوپ الکترونی عبوری وجود دارد که پنج یا شش دستگاه از آنها هنوز کار می‌کنند. میکروسکوپ‌های الکترونی عبوری در فهرست کالاهای تحریم شده قرار دارند و از ۲۰سال گذشته تا به امروز هیچ دستگاهی وارد کشور نشده‌است.
شرکت دانش‌بنیان آرا پژوهش پس از ۹سال تلاش و پژوهش موفق به ساخت این دستگاه، تجاری‌سازی آن و تأمین نیاز دانشگاه‌های کشور شده‌است. پیش‌ازاین فقط کشورهای آمریکا و ژاپن فناوری ساخت این دستگاه را در اختیار داشتند. دکتر سیدعباس شاهمرادی، مدیرعامل این شرکت در گفت‌وگو با جام‌جم کاربردهای این میکروسکوپ را در بخش‌های پزشکی، پاتولوژی، ویروس‌شناسی، انگل‌شناسی و کاربردهای مهندسی در پروژه‌های نانو محور تشریح کرد.
به گفته این فناور ایرانی، میکروسکوپ الکترونی عبوری ساخت این شرکت می‌تواند در مقیاس اتمی و مولکولی با دقت ۶/۰نانومتر تصویربرداری کند. برای مقایسه، اندازه ویروس کرونا حدود ۱۲۰نانومتر است و به کمک این دستگاه تا یک‌دویستم (۲۰۰/۱) اندازه این ویروس می‌توان عکسبرداری کرد. این میکروسکوپ‌ها ابزاری بسیار حساس هستند و پیوسته نیاز به کالیبراسیون و تنظیمات مجدد دارند. به این ترتیب اگر بعد از مدتی اگر قطعه‌ای از کار بیفتد یا از تنظیم خارج شود، به مجموعه آهنی بی‌ارزشی تبدیل خواهدشد. ازاین‌رو سازنده چنین دستگاه‌هایی باید پیوسته در کنار مصرف‌کننده باشد. با توجه به بومی‌بودن فناوری ساخت این میکروسکوپ، خریداران دیگر نگرانی از این موضوع نخواهندداشت. از طرفی قیمت نمونه داخلی حدود یک‌سوم نمونه خارجی است.
به گفته دکتر شاهمرادی گاهی اوقات شرکت‌های دانش‌بنیان به خرید فوری قطعه‌ای از خارج از کشور نیاز دارند و مجبور می‌شوند ارز موردنیاز را به‌صورت آزاد خریداری کنند. طی کردن فرآیند دو سه ماهه کارهای بانکی و ثبت سفارش برای دریافت ارز نیمایی در این حالت منطقی به نظر نمی‌رسد و باید تدبیری برای کوتاه‌تر کردن این فرآیند اتخاذ شود.


توالی‌یاب (NGS) پارسک
«در راستای مستقل کردن کشور در فضای فناوری ژنتیک سه‌گام باید برداشته شود. گام اول تحلیل داده‌های ژنتیک است. درگذشته این داده‌ها به خارج از کشور ارسال می‌شدند و پس از طی فرآیندهای بیوشیمی روی دی‌ان‌ای، آنچه به کشور برمی‌گشت عملا ناچیز و غیرمفید بود. این داده‌ها بسیار ارزشمند هستند و خوشبختانه امروز پردازش آنها در داخل کشور اتفاق می‌افتد و اطلاعات بسیار بیشتری می‌توان به دست آورد. گام دوم، در اختیار داشتن دستگاه توالی‌یاب دی‌ان‌ای است که به دلیل تحریم‌ها به ما فروخته نمی‌شود. این دستگاه هر نمونه بیولوژیک و دی‌ان‌ای را به داده تبدیل و درواقع ورودی گام اول را تأمین می‌کند.» اینها را دکتر هامون نشتاعلی از شرکت زیستا ژن آفرین به جام‌جم گفته و در ادامه از رونمایی این دستگاه در نمایشگاه ایران ساخت خبر داده است. این دستگاه با حمایت معاونت علمی ریاست‌جمهوری، نمونه مهندسی معکوس شده دستگاه خارجی است، ولی سازندگان بر کل سامانه آن تسلط دارند.
وی در ادامه به گام سوم برای مستقل کردن کشور در فضای فناوری ژنتیک اشاره می‌کند و آن را تأمین کیت‌های مصرفی این دستگاه می‌داند که اگر از خارج از کشور وارد نشوند، ما کاملا در حوزه ژنتیک مستقل خواهیم شد.
گفتنی است قیمت تمام‌شده توالی‌یاب پارسک تقریبا نصف نمونه خارجی است. این محصول در حال حاضر وارد مرحله ارزیابی‌های نهایی شده است که حدود چهار ماه طول می‌کشد. بعد از این مدت کیفیت عملکرد دستگاه مشخص خواهد شد و اگر معادل دستگاه خارجی باشد، این انتظار وجود دارد که با حمایت‌های کشور داده‌های ژنتیک دیگر از کشور خارج نشوند و با استفاده از همین دستگاه به دست آیند. زیرا این داده‌ها هم از نظر امنیتی مهم هستند و هم از نظر اخلاق پژوهشی بهتر است به خارج از کشور ارسال نشوند.