احمد آذرسا، دبیر جشنواره ملی دانش‌آموزی «کاوشگران رسانه» و مدیر‌کل توسعه شبکه تنظیم‌گران اجتماعی ساترا، که از دست‌اندرکاران اصلی این رویداد است، از شکل‌گیری این ماجرا گفت و شنیدیم.
 آموزش سواد رسانه‌ای یکی از اقدامات ساترا برای حضور آگاهانه در انتخابات بود. جشنواره ملی «کاوشگران رسانه» از چه زمانی و بر چه اساسی راه‌اندازی شد؟
یکی از وظایف سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر (ساترا) آموزش و فرهنگ‌سازی در حوزه فضای مجازی و به‌طور ویژه آموزش سواد فضای مجازی و رسانه‌ای برای تمام اقشار و افراد جامعه‌ای است که هر یک به‌طرق مختلف در ارتباط با فضای مجازی هستند؛ به همین منظور پس از بهره‌گیری از نظرات کارشناسان و پژوهش‌های انجام پذیرفته در مجموعه سازمان، جشنواره‌ای با عنوان «کاوشگران رسانه» با هشت چالش آموزشی طراحی شد که از اسفندماه سال 99 به شکل برخط (آنلاین) کار خود را روی سایتwww.mediast.ir آغاز کرد؛ از آنجا که در دوران کرونا قرار داشتیم به‌هیچ‌وجه امکان حضور شرکت‌کنندگان به شکل فیزیکی میسر نبود؛ در ابتدا قرار بود اردیبهشت‌ماه این جشنواره به اتمام برسد اما به‌دلیل استقبال بسیار خوب شرکت‌کنندگان و درخواست آنان برای تمدید جشنواره به درخواست‌شان پاسخ دادیم و جشنواره را تا بعد از امتحانات نوبت دوم مدارس (خردادماه) تمدید کردیم. در این جشنواره 13 هزار نفر شرکت کردند که بیش از 95 درصد دانش‌آموز و بقیه دانشجویان و معلمان مدارس بودند.
 هدف از انتخاب دانش‌آموزان برای دوره نخست این جشنواره چه بود؟
طبق مشاهدات و آمارها در شرایط کنونی بیشترین رفت و آمد رسانه‌ای و مواجهه با فضای مجازی در سنین نوجوانی اتفاق می‌افتد؛ نسلی که امروز به عنوان نسل z شناخته می‌شوند یعنی نسلی که دوره آگاهی و آموزش خود را با تلفن‌های هوشمند همراه بوده‌اند و البته در حال حاضر ما با نسلی روبه‌رو هستیم که از لحظه به دنیا آمدن از وسایل الکترونیک هوشمند و فضای مجازی بهره‌مند هستند بنابراین در این شرایط باید بیشترین نیاز را برای آموزش‌های لازم به‌منظور حضور در فضای مجازی نیز داشته باشند. امروزه بحث‌های فراوانی پیرامون معضلات اعتیاد به فضای مجازی می‌شنویم و خانواده‌ها به‌دلیل استفاده نادرست از فضای مجازی سردرگمند و با آسیب‌های فردی و اجتماعی بسیاری روبه‌رو هستیم مثلا همین خود‌زشت‌پنداری نوجوانان که تشدید این عارضه در استفاده از برخی نرم افزار‌ها به سندرم خود‌زشت‌پنداری تبدیل شده است؛ تصور ما این است که بخشی از این آسیب‌ها با آگاهی‌بخشی به کاربران فضای مجازی قابل کنترل و برطرف کردن است. افراد جامعه ما هوشمند و فهیم هستند و می‌توانند از این طریق سبک زندگی مجازی خود را بهبود ببخشند.
 بعد از اتمام دوران کرونا، برگزاری جشنواره به‌صورت حضوری برگزار می‌شود؟
تصور ما بر این است جشنواره‌ای که در حوزه فضای مجازی و سواد رسانه‌ای برگزار می‌شود بهتر است بر بستر فضای مجازی باشد. قطع به یقین در دوره‌های بعدی برای شرکت‌کنندگان دوره‌های آموزشی حضوری را در‌نظر داریم. آموزش‌هایی حرفه‌ای‌تر در‌خصوص برنامه‌نویسی، روش‌های جست‌وجوی هوشمند در فضای مجازی و آموزش ابزارهای بهره‌مندی صحیح این فضا را خواهیم‌داشت اما جشنواره کاوشگران رسانه در دوره‌های بعدی هم به صورت برخط برگزار خواهدشد تا بتوانیم بر همین بستر آموزش‌هایی حرفه‌ای‌، جدی‌ و وسیع‌تر برای دانش‌آموزان به صورت مجازی ارائه کنیم.
 چه اقدامات جدیدی برای دوره‌های بعدی پیش‌بینی شده‌است؟
از این به بعد قرار است این جشنواره به صورت سالانه برگزار شود. علاقه‌مندیم برای دوره‌های بعد، مباحثی تخصصی‌تر به دانش‌آموزان آموزش دهیم. برای دوره‌های آتی متناسب با اقتضای زمان و مسائل موجود، چالش‌ها و آموزش‌های جدی‌تری در نظر خواهیم‌داشت.
 برگزاری جشنواره کاوشگران رسانه در زمان انتخابات ریاست‌جمهوری چه فوایدی برای شرکت‌کنندگان داشت؟
همان‌طور که می‌دانید این دوره از جشنواره با فضای انتخابات ریاست‌جمهوری توام شد؛ تعداد زیادی از دانش‌آموزان این رویداد را دنبال کردند و امسال به عنوان رای‌اولی در انتخابات حضور داشتند؛ در چنین شرایطی آموزش‌های این جشنواره به آنها کمک کرد در نهایت به انتخابی بهتر برسند؛ بر همین اساس ساترا تصمیم گرفت بخشی از جشنواره را متناسب با شرایط انتخابات طراحی و چالش‌های آن را انتخاب کند؛ بر همین اساس روی برخی چالش‌ها مانند اخبار جعلی و جعل عمیق تمرکز و طبق آن آموزش‌هایی را نیز ارائه کردیم  یا درخصوص صحت‌سنجی اطلاعات متناسب با انتخابات و تبلیغات انتخاباتی که خانواده‌ها با آن درگیر بودند اقداماتی را به انجام رساندیم؛ در مجموع باید بگویم آموزش سواد‌رسانه‌ای یکی از اقدامات ساترا برای حضور آگاهانه در انتخابات بود.
 درخصوص توزیع جوایز و حمایت‌های احتمالی از برگزیدگان توضیح دهید.
لازم است از تمامی همکاران، نهادهای مرتبط با دانش‌آموزان که حضوری درخشان و ارتباطی بسیار خوب با ما برقرار کردند تشکر‌کنم؛ سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان(سمپاد) حضوری بسیار فعال داشت تا جایی که حدود 20درصد شرکت‌‌کنندگان ما عضو سمپاد بودند؛ مجلس دانش‌آموزی، دوستان در بسیج دانش‌آموزی، مجموعه تبیان و حوزه هنری کمک‌های خوبی در برگزاری این جشنواره به ما کردند و سایر همکاران و دوستان. امیدوارم در سال آینده حمایت‌ها و جوایز بهتری را به شرکت‌کنندگان اختصاص دهیم . با توجه به موقعیت حال‌حاضر تحصیلی دانش‌آموزان که در بستر فضای مجازی است تصمیم گرفتیم جوایز از جنس لوازم الکترونیک هوشمند باشد تا دانش‌آموزان بتوانند از آنها در مراتب تحصیلی خود استفاده کنند؛ ضمن این‌که برگزیدگان این جشنواره امکان بهره‌مندی از کارگاه‌های سواد‌رسانه‌ای و فضای مجازی ما را که با همکاری حوزه هنری و سمپاد خواهد بود، به صورت رایگان خواهندداشت.



 علی فروزانفر
رئیس حوزه هنری استان تهران
اکنون که در دوران پسا انقلاب اطلاعاتی به سر می‌بریم، اهمیت فضای مجازی و چالش‌های پیرامون این فضا به‌صورت مکرر در بیانات رهبر معظم انقلاب مطرح شده‌است. استقرار و اقتدار در فضای مجازی، حضور فعال و موثر، تشکیل هسته‌های اندیشه‌ورز، تبلیغ مفاهیم و معارف اسلامی، مبارزه با تفکر الحاد و نفاق، توجه به امیدآفرینی، برنامه‌ریزی برای رفع آسیب‌های فضای مجازی برای شاکله خانواده به‌خصوص کودکان و نوجوانان از جمله توصیه‌های مهم رهبر انقلاب به مسؤولان مرتبط و فعالان در حوزه فضای مجازی است.
نخستین جشنواره دانش‌آموزی «کاوشگران رسانه» با هدف آموزش سواد‌رسانه‌ای ویژه گروه سنی نوجوان راه‌اندازی شده‌است. حضور بیش از 11هزار کاوشگر رسانه و دانش‌آموز نوجوان در نخستین جشنواره کاوشگران رسانه طلیعه و افق روشنی از آینده را پیش رویمان نوید می‌دهد.
واحد کودک و نوجوان حوزه هنری استان تهران به عنوان همکار و همیار جشنواره کاوشگران رسانه، ضمن تقدیر و تشکر از بانیان دغدغه‌مند این جشنواره بر خود فرض می‌داند تا با تمام توان از این حرکت نوین فرهنگی و رسانه‌ای برای رشد آینده‌سازان کشورمان حمایت نماید.


محمد محمدی
رئیس کمیسیون علمی آموزشی مجلس دانش‌آموزی جمهوری اسلامی ایران
اهداف عالی جشنواره کاوشگران رسانه مانند: افزایش آگاهی پیرامون سواد‌رسانه‌ای و کاهش آسیب‌های فضای مجازی و موارد دیگر بسیار نزدیک و همسان به فعالیت‌های مجلس دانش‌آموزی و «کمیسیون علمی آموزشی» با هدف آگاه‌سازی جامعه، تربیت نسلی آگاه و همچنین افزایش سطح سواد رسانه‌ای در بین دانش‌آموزان است که به همکاری ما با ساترا در برگزاری این جشنواره منجر شده است؛ از طرفی کیفیت این جشنواره و محتوای بارگذاری‌شده در آن و درگیر و حساس کردن خانواده‌ها در کنترل فضای مجازی سرعت بیشتری برای شروع همکاری بین کمیسیون علمی آموزشی و ساترا فراهم نمود.قطع‌به‌یقین چنین محتوای حرفه‌ای با توجه به استقبال دانش‌آموزان موجب افزایش سواد رسانه‌ای دانش‌آموزان می‌شود. دغدغه‌مندی ساترا در حوزه آموزش و ارتقای سواد رسانه‌ای برای دانش‌آموزان نکته مهم و حائز تقدیری است و امید است که این اقدام‌ها در دیگر دستگاه‌های مرتبط جدی گرفته شود و استمرار پیدا کند. جشنواره «کاوشگران رسانه» با شیوه‌ای جدید و با بهره‌گیری از بازی‌گونه‌سازی و آموزش راه‌های کشف در منابع با گام بزرگ و موثری در راستای افزایش سطح سواد رسانه‌ای در جامعه برداشته است.


 حسین حق‌پناه
معاونت کودک و نوجوان تبیان
نسل جدید در عصر جدید با مسائل جدیدی روبه‌روست که یا خاستگاه مجازی دارد یا عوارض و بازنمایی‌هایش در اینترنت و شبکه‌های اجتماعی سرریز می‌کند.
تبیان جدید نیز خود را «دستیار هوشمند خانواده»ها می‌بیند که در تلاش است نسبتی متوازن بین فناوری‌های جدید و زندگی ایجاد کند. به همین جهت، همکاری بین تبیان و ساترا دربرگیرنده ماموریت مشترک برای هر دو مجموعه بوده است.
در شرایطی که قریب‌به‌اتفاق جشنواره‌های معتبر دانش‌آموزی به دلیل همه‌گیری کرونا دچار تعویق، تعطیلی یا تغییرات جدی شده‌اند، جشنواره «کاوشگران رسانه» به‌خوبی توانست از پس شرایط برآمده و مبتنی بر فناوری‌های نوین و مسائل روز جشنواره‌ای جذاب و پرچالش طراحی و اجرا کند. یکی از این چالش‌های جذاب در همکاری با محصول جدید تبیان یعنی «کدومو» با آدرس  kodoumo.irاجرا شد که در آن نوجوانان با تماشای منتقدانه یک فیلم یا انیمیشن باید سبک زندگی و پیام‌های پنهان آن را بررسی و رده سنی مناسبش را هم پیشنهاد می‌کردند.
حرکت از سمت آموزش رسمی به سمت آموزش غیررسمی، تمرکز بر سرگرم‌آموزی edutainment  و استفاده از بازی‌وارسازی gamification در انتقال مفاهیم و مهارت‌های سواد رسانه‌ای ازجمله اتفاقات مبارکی است که در این جشنواره افتاده و می‌تواند الگویی برای سایر رویدادهای دانش‌آموزی باشد.


 سیدصادق پژمان
 مدیرعامل بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای
از منظر فرهنگی و اجتماعی، موضوع کمیت و کیفیت مواجهه با محتواهای رسانه‌ای روزبه‌روز اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. به‌ویژه نسل‌های جدید جمعیتی، هر روز بیشتر در احاطه انواع مختلف پیام‌ها و محتواهای رسانه‌ای قرار می‌گیرند. در این عرصه، ورود سازمان ساترا برای برگزاری یک رویداد فرهنگی با محوریت موضوع سواد رسانه‌ای، یک فرصت مغتنم برای ترویج این مهارت ضروری به‌ویژه در میان دانش‌آموزان بود. بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای به جهت همسویی و قرابت با رویکرد ساترا نسبت به اهمیت موضوع ترویج سواد رسانه‌ای در میان نوجوانان، برای همراهی و پشتیبانی از این رویداد وارد عمل شد. ویژگی مهمی که در آمار ثبت‌نام‌کنندگان در این رویداد مشاهده می‌شود، درصد بالای مشارکت دانش‌آموزان مدارس دولتی است. این آمار حاکی از فرصت مناسبی است که این رویداد فرهنگی در ایجاد و تسهیم عادلانه فرصت آموزش از طریق سرگرمی با محوریت ارتقای سواد رسانه‌ای برای دانش‌آموزان سراسر کشور فراهم کرده است. متأسفانه برنامه‌های مرتبط با آموزش‌های رسانه‌ای، اغلب در دسترس طیف محدودی از مدارس خاص قرار می‌گیرد و مثال نقض رویداد «کاوشگران رسانه» مصداق مناسبی در جهت فراهم کردن فرصت‌های برابر و عدالت آموزشی از طریق استفاده از بستر رسانه‌های نوین است. این رویه که از سوی یک سازمان فرهنگی - نظارتی و در بخش غیررسمی ترویج مهارت و آموزش در کشور تجربه شده است، می‌تواند الگوی قابل اقتباسی برای جریان رسمی آموزش در کشور واقع شود.