گفتوگو با حاجماشاءا... عابدیفرد، مداح پیشکسوت
زندگی هرچه حسینیتر؛ لذتبخشتر
حاجماشاءا... عابدیفرد، متولد محله مولوی تهران. پدرش همواره مراسم روضه خانگی برپا میکرد. همان روضهها و دعاهای پدر و مادر به گفته خودش سبب شد از کودکی وارد وادی خدمت به اهلبیت(ع) شود. حاجماشاءا... باور دارد: «مداحی و مداحشدن در اصل و درواقع هدیهای الهی است همچنآنکه سوز صدا خیلی دست مداح نیست. سوز و گداز را خودشان باید بدهند. آن سوز را که به دل بنشیند باید خود ائمهاطهار(ع) بدمند تا سوز و گداز به وجود بیاید.»شهرت حاجماشاءا... عابدیفرد بیش از «مداحی» به «مناجاتخوانی» و پسندیدگی اخلاق و رفتارشان است. از 16سالگی در هیأت «محبانالعباس» (تأسیس سال 1345) توفیق خدمت یافت. این هیأت به گفته ایشان «شهدای بسیاری تقدیم انقلاب کرده. بسیاری از رزمندهها و شهدای نامآور دفاعمقدس از سینهزنان همین هیأت بودند.» حاجماشاءا... و حاجمنصور ارضی پای ثابت جلسات مرحوم سیدعلی میرهادی در مسجد امینالدوله بودند و پس از درگذشت او، رونق ویژهای به این جلسات بهخصوص در شبهای روزهداری دادند. شبهای آدینه دعای کمیل در مسجد شهدای بزرگراه آهنگ/ محلاتی پر است از عطر صدای استاد همچنین ماههای رمضان همراه حاجمهدی سماواتی مراسم دارند. مدیر بازنشسته مدرسه، درسهای طلبگی را هم خوانده. به گفته خودش، استادان او روحانی بودند: «استادانی مانند آیتا... جاودان و آیتا... شیخمحمود تحریری، شهید حجتالاسلام محمود غفاری که افتخار داشتم خدمتشان شاگردی کنم.» چهرههای شاخصی همچون مهدی سماواتی، منصور نورایی، شهید جواد رسولی، آقای نریمان، حسام حسینی و مهدی عسکری از پروردگان محضر حاجماشاءا... عابدیفردند.
در قرآن فرموده: انا نحن نزلنا الذکر و... ما ذکر را یعنی قرآن را فروفرستادیم و خودمان از آن محافظت میکنیم. در روایت معتبر پیامبر که شیعه و سنی نقل میکنند میفرماید: قرآن و اهلبیت(ع) از هم جدا نمیشوند لن یفترقا حتی یردا علی الحوض؛ تا اینکه به من در حوض کوثر وارد شوند. آنجا قرآن میفرماید خودم حفظ میکنم و اینجا میگوید از هم جدا نمیشوند یعنی قرآن و اهلبیت(ع) را خود خدا حفظ میکند، این قدم نخست. ما نسبت به هرکدام از اینها وظیفهای داریم. اینکه میگویند قرآن و اهلبیت(ع) را با هم داشته باشیم به این معنا نیست که هرکسی زیاد قرآن بخواند و توسل کند، هردو را دارد. لزوما اینچنین نیست. همین که نماز ما، رفتار و کردار ما انشاءا... همانی است که اهلبیت(ع) گفتهاند، همین با قرآن پیوست دارد. مصداق اصلی با قرآن بودن فقط خواندنش نیست بلکه آن است که رفتارما بدانگونه باشد که اهلبیت(ع) گفتهاند زیرا اهلبیت(ع) قرآن راستین و واقعی را گفتهاند. البته لازمه اهلبیتیبودن، انس با قرآن است. یعنی مداحی که با قرآن سروکار ندارد این واقعا از ضعفش است، باید حداقل به فرموده 50آیه بخواند و در مراسم و توسلات هم تا جا دارد به مناسبت از قرآن استفاده کند. مثلا این ایام، روضه راس مطهر امامحسین(ع) را میخوانند که فراز نیزه قرآن خواند، باید این قرآن خواندن را هم در توسلات بیاورند. آیهای که راس مطهر خواند: (افحسبت... آیا گمان داری اصحاب کهف از آیات و نشانگان عجیب و شگرف ما هستند) و بعد راس مطهرشان ندا دادند که بله! من از اصحاب کهف عجیبترم؛ این را با سر بریده فرمودند.
منظور این که مداحان از آیات قرآنی میتوانند و باید استفاده کنند، در عین حال همین که رفتارشان اهلبیتپسند باشد، درواقع رفتار قرآنی است.
معیار ارزشمندی عزاداریها در درگاه خدا چیست؟ در قرآن آمده دوزخیها میگویند چون خردمند نبودیم و عقلمان را به کار نبستیم دوزخی شدیم؛ منظور از خردمندی در عزاداری این است که اشکی که از چشممان میجوشد، برآمده از دلآگاهی و شور شعورمند و دریافت درست و خرد حسینی باشد؟
عزاداری امامحسین(ع) مسلما یکی از عبادات است و در عبادت هم خلوص نیت معیار است. نمازی که با خلوص نیت نباشد، باطل است. این در توسلها به اهلبیت و امامحسین هم جاری است؛ یعنی خلوص نیت برای خدا خواندن، بجا خواندن و مناسب خواندن دخالت دارد. همچنین در روضهها در رفتارهای اهلبیت درخصوص کربلا درس و آموزش هست. من باید آن درس را بیاموزم سپس به مستمعان منتقل کنم. مثلا در عزاداریها میخوانیم قضیه معجرکشیدن از سر حضرتزینب(س) را و مردم گریه میکنند و سزاوار هم هست. همین به ما درس میدهد معجرکشیدن از سر دختر علی(ع) خیلی برای همه سخت است؛ پس باید مراقب حجاب ناموس خودمان باشیم، که اگر بد است برای ناموس ما هم بد است که بدحجاب باشد. یا روز عاشورا امامحسین به دشمن میگوید شکمهایتان از حرام پرشده که حرف من در شما کارگر نیست و درک نمیکنید؛ بنابر این ما باید مراقب باشیم خدای ناکرده شکممان از حرام پر نشود. این اختلاس و دزدیها بعضا از سوی کسانی است که خودشان را امام حسینی هم میدانند. پس در روضهها درسهای بسیاری هست که نقطه به نقطهاش درس عملی و کاربردی و رفتاری است. باید در قدم اول هم،آن کسی که میخواند در خودش پیاده کند و چنانچه خودش اهل عمل باشد، در دیگران هم تسری پیدا میکند. روضه امامحسین با خلوص نیت با درس گرفتن و عبرت پذیرفتن از قسمتهای مختلف روضه و روضهخوانی نتیجهبخش است.
آغاز سوره انفال بدترین جنبندگان زمین را «لایعقلون» دانسته؛ کسانی که خردورزی نمیکنند. با چشم خرد که به عزاداریها بنگریم برخی رفتارها دور از خرد است و پسند اهلبیت نیست، مثالش بین خودمان بماند. همچنین تحریفات عاشورایی مانند آبخواستن امام در لحظه آخر و... به نظرتان کجاهای برگزاریها را باید اصلاح کنیم؟
همچنان که اشاره کردم روضه و عزای حسینی عبادت است و باید عبادت خالص برای خدا باشد. همچنین درست عین همانی باشد که خدا میخواهد. نماز صبح سهرکعتی که قبول نیست؛ زیرا هماهنگ با فرمان خدا نیست. عبادت این چنین است. وقتی قبول داریم روضه امامحسین به فرموده امام راحل از افضل «قربات»است، یعنی از همان چیزهایی که انسان را به خدا نزدیک میکند، عزاداری امامحسین، یکی از بافضیلتترینهایش است. وقتی این چنین است، پس باید طبق دستور باشد. اگر ائمه فرمودهاند این کار نه! باید گفت چشم. امام زمان(عج) الان غایب هستند ولی نواب عام ایشان که هست؛ یعنی اگر حرف و فتوای این علما را عمل نکنیم، در واقع حرف امام زمان را نشنیدهایم و به آن عمل نکردهایم؛ چون خود ایشان فرموده در حوادث و واقعهها به علمای راوی سخن ما رجوع کنید. اعتبار اینها به خود امام زمان است. عمل ما هم به اینهاست. در عزاداریها هم باید کاملا دقت کنیم در مرز شرع باشد و هرجا پایمان را فراتر بگذاریم، اثرش را از دست میدهد، درست مثل نماز صبحی که سه رکعت خوانده شود که فایده ندارد. عزاداری هم عبادت است و باید عین دستور باشد. البته چنین نیست که ما دستور نداشته باشیم، در تمام زمینهها دستور داریم و عزاداری هم یک نمونهاش است. چگونه عزاداری کنیم و چه کارهایی نکنیم و... بالاخره اینها را علما و بزرگان ما میگویند. خدای ناکرده اگر حرف مراجع و بزرگانمان رارد کنیم، خود امام زمان هم بیاید رد میکنیم. پس آن عزاداری درست، شایسته و سزاوار اجر و پاداش است که طبق دستور باشد، دستور از امامان؛ الان که امام غایب است از نوابش باید دستور بگیریم. به فرمایششان عمل کنیم. من به مداحان توصیه میکنم به نظر علما توجه کنند، چنانچه نظر کسی خلاف خواسته ما باشد، طردش نکنیم. به ویژه که علمای شناخته شده نظر میدهند. شاید برخی بگویند فلان عالم که معصوم نیست، شما هم معصوم نیستی. یک نظر شما میدهی و یک نظر هم آن عالم شناختهشده بزرگوار دارد، کدام را بگیریم؟ سخن شما را با آن تحصیلات اندک یا این بزرگان را با غور و تفحص فراوان در روایات و اسلام؟ مسلما عقل میگوید این را بگیر. پس باید عزاداری ما باید به گونهای باشد که ائمه میپسندند و سخن ائمه را هم علما و بزرگان ما گفتهاند. فتوا را هم اهل فتوا و مراجع تقلید میگویند که در بسیاری موارد که ما نیازداریم نظرشان را دادهاند.
شور و شعوری در عزاداری حسینی هست که بسیاری از عرفا و انسانهای کامل از این طریق به کمال رسیدهاند و راه حسینی را میانبر و زودبازده میدانند؛ پس دشمنان خدا نیز میکوشند در اینباره کژنمایی و انحراف ایجادکنند، به ویژه این عزاداریها را از مفهوم راستینشان تهی کنند. برای هرچه زیبنده و نابتربودن عزاداریها از راههای جلوگیری از نفوذ دشمن میفرمایید؟
ما باید عین همان را انجام بدهیم که بزرگانمان درباره عزاداری فرمودهاند. باید گوش به فرمان باشیم اگر میخواهیم در زمین دشمن بازی نکنیم، باید تمام قسمتهای عزاداریهایمان به فرموده رهبر معظم انقلاب پیام داشته باشد؛ نوحه، شور و شعر پیام داشته باشد. به بیان دیگر آموزش داشته باشد. اگر در عزاداری ما برای مخاطب پیامی نباشد، باید تغییرش بدهیم. در خدمت مقام معظم رهبری میخواندم سپس که خدمتشان رفتم همین را فرمودند.پیام داشته باشد یعنی مستمع و مخاطب را بالا بیاورد به همان سطحی که خدا و دین اسلام میخواهد قرار بدهد. متاسفانه چنان که گفتید برخی مجالس از چنین پیامهایی خالی است. خداینکرده در زمین دشمن دارند بازی میکنند. چنین چیزی مورد پسند شخص امام حسین نیست. بالاخره باید نوحه و شعری که میخوانیم، شوری که میگیریم روی حساب باشد. خدابیامرز استاد ما شهید حجتالاسلام آشیخ محمودغفاری گاهی اوقات که مثلا از موضوع خارج میشدیم و درباره دلتنگی برای کربلا میخواندیم سینه نمیزد. مرا کناری میکشید و تذکر میداد: اینها برای سینهزنی نیست هرچند دلتنگی برای کربلا باشد. یعنی، این همه دقیق بودند. حالا هم آقای جاودان نقاط حساس و ظریفی را به ما تذکر میدهد. اگر میخواهیم نقشه شوم دشمنان را خنثی کنیم به ویژه درباره یکی از دو بال ترقی اسلام یعنی امام حسین (بال دیگرش امام زمان است) که دشمنان میخواهند از محتوا خالیاش کنند که البته نمیتوانند اما مراقبت ما نیز از اهم وظایفمان است به خصوص وظیفه مداح است طوری عمل کند تا دشمن برایش کف نزند، تشویقش نکند و پسندخاطرش نباشد. دشمن به او چشم ندوخته باشد اگر چنین شود فکر کند کارش پسند خدا و امام نیست که آنها توجهی به او دارند باید خودش را تصفیه کند. از طریق علما و بزرگان دین است که پسند و ناپسند عبادات روشن میشود. تکرار میکنم اگر سعادتمندی را میخواهیم سعادتمان در پیروی از بزرگان دین در تمام موضوعات است. یکی همین عزاداری! شاید میبینیم شور و هیجان خیلی بیشتر شده و دشمن برای تضعیف این وادی خیلی تلاش کرده و میکند، ولی باز دنیا میبیند هرسال شور اربعین و گسترهاش بیشتر است. آن جمعیت عظیم که مانور اسلام است برای اهل دنیا که این قدرت اسلام است و خود ما باید مراقبش باشیم. همه عاشورا برای خدا بوده و خدا از امام حسین راضی بوده چون کارش در راه توحید و معرفت و دین و خدا بوده مثل این که این حزبا... شهادتطلبی کرده و عدهای از این صهیونیستها را به درک واصل میکنند خودشان و وابستگانشان به اینها میبالند و افتخار میکنند، چون در راه خدا و اعتلای کلمه حق مبارزه میکنند زیرا از امام حسین آموختهاند که در راه دین و اعتلای حق
جانشان را بدهند.
همه عاشورا و نهضت آقا برای خدا و تجلی خداست. شناخت ما از خدا اگر کاستی ندارد چرا چنآنکه باید خدایی و حسینی نیستیم؟
باید قدم به قدم کار کنیم. قرآن میگوید: واعبد ربک حتی یاتیک الیقین، قرآن راه را به ما یاد داده پروردگارت را بندگی کن تا به یقین برسی. اگر میخواهیم به یقین برسیم راهش عبادت و بندگی است. از همین قدمهای اول که نماز را به وقت و شایسته بخوانیم کارهایمان طبق دستور باشد و برای خدا باشد. به واسطه عبادت خلوص ما هم نابتر میشود و به امام حسین نزدیکتر میشویم .رفتار و خلوص نیتمان به آقا نزدیکتر میشود و ما نیز دوام پیدا میکنیم و میشویم آن حسینی واقعی. الان مثل من و مایی فقط اسم امام حسین را میبرد و رسم امام حسین خیلی با ما فاصله دارد. کمکم باید درحد خودمان به آن رسم بندگی امام حسین نزدیک شویم و هرچه نزدیکتر شویم لذت زندگی را بیشتر میبریم. پس امام حسینیشدن واقعی به این است که در عملمان با خلوص نیت به امام نزدیکتر شویم. مثل آنها که به هیچ وجه نمیشویم، ولی میتوانیم شبیه آنها قدم برداریم.
با حاجآقامهدی سمواتی خیلی ذکر خیر شما را داشتیم. حالا که شما در آموزش مداحان نیز اثرگذار هستید، برای مداحان نوپا چه سفارشی دارید؟
من که خودم را قابل نمیدانم و نظر لطف دیگران است و عنایت خدا. امام علی در دعای کمیل دارد که چه بسیار خوبیهایی که سزاوارش نبودم و خدا نشر داد. هرچه ستایش و خوبی است از خداست. از جانب خداست و برای خداست. ما هرچه داریم لطف و عنایت و مرحمت خداست. همین که مداحان جوانتر سعی کنند برای خدا قدم بردارند و پنهان و آشکارشان دستکم مساوی باشد بلکه پنهانشان بهتر از آشکارشان باشد. جلوهای که بالای منبر و میان جمعیت دارند در خلوت بیشتر داشته باشند و خدای نکرده مصداق شعر حافظ نشویم که میگوید: واعظان کاین جلوه در محراب و منبر میکنند/ چون به خلوت میرسند آن کار دیگر میکنند. حالا واعظان را بردار و به جایش مداحان بگذار. نباید چنین باشد که پشت بلندگو یک جور باشیم و در پنهان مخالف با ظاهرمان باشیم. خدا که میبیند. پس اگر در ذهن ما چنین جا بیفتد دیگر مراقب همه رفتارهامان هستیم.
امام حسین یک ویژگی شگفتانگیز دارد که حتی بدترین دشمنانشان ایشان را ستودهاند در کتاب ویژگیهای حسینی علامه شوشتری (خصائص الحسینیه) ؛ راز این بلندآوازگی و نیکنامی آقا دقیق آمده.عامل اصلیاش خلوص نیت امام حسین است. امام صددرصد برای خدا قیام کرد. هیچ هدفی جز خدا نداشت. اهدافی هم که میگویند تابع خلوص نیت آقاست همه برای خدا بود حالا اگر نتیجه میداد و فرض کنیم حکومت را به دست میگرفت فبهالمراد البته نه که برای حکومت رفته باشد. فقط برای خدا و انجام وظیفه بوده. خلوص نیت ایشان سبب شده جریان حسینی و نهضت و شهادتش روز به روز روشنتر و گستردهتر شود. یزیدیان گمان میکردند پایان یافت ولی فراگیری نهضت امام تازه پس از عاشورا شروع شد تا امروز که دنیا را گرفته. خدابیامرز آقای بهجت میفرمود وقتی امام زمان میآید و خودش را معرفی میکند مردم امام حسین را بیشتر از امام زمان میشناسند به همین خاطر میگوید من فرزند حسینام. میبینیم که دنیا دارد امام حسین را کمکم میشناسد.چه دستههایی در روسیه یا چه جمعیتی در آمریکا در استرالیا و انگلیس... این نشان میدهد اسلام جهانی شده و جهان میخواهد در زیر چتر اسلام بیاید و عامل اصلی آن امام حسین است که کار خودش و نفرات قلیلش فقط برای خدا بود پس خدا دارد فراگیر میکند این نهضت حسینی را. هرکسی میخواهد کارش ماندگار باشد باید به خدا متصل شود. خدا باقی است و هرکسی هم کارش به خدا اتصال داشته باشد باقی خواهدبود به بقا و ماندگاری خدا که نامحدود است.
علی مظاهری - روزنامهنگار