برابر تخمین دامداران، پس از حذف ارز ترجیحی یا همان دلار 4200 تومانی از چرخه اقتصاد ایران، نیاز دامداران به سرمایه در گردش شش برابر شده‌است. البته عاملی که این روزها فشار به دامداران را تشدید کرده، نه مسأله ارز و تامین مالی، بلکه قیمت گوشت قرمز است. تصور عمومی، این است که افزایش قیمت گوشت، نتیجه افزایش قیمت دام است اما دامداران می‌گویند از بابت جهش قیمت گوشت، نفعی نمی‌برند و دام خود را با ضرر هم می‌فروشند.  «جام‌جم» به دلایل گرانی گوشت قرمز در بازار پرداخته است.

سهم دلال از عرضه گوشت 

طبق شنیده‌ها دلالان، دام‌ها را با چک‌های مدت‌دار می‌خرند. در حال حاضر قدرت دلالان در بازار می‌چربد. دامداران خرد که توان مالی تامین علوفه را در شرایط کاهش سطح مراتع ندارند، دام خود را به قیمت پایین می‌فروشند. به گفته جواد آزاد، مدیرعامل اتحادیه سراسری صنعت دامپروران کشور، قیمت دامی که توسط دولت و دلالان خریداری می‌شود، با قیمت عرضه گوشت تفاوت دارد. این تفاوت در شرایطی است که قیمت تمام شده هر کیلو دام نر گوسفندی 120هزار تومان است اما به قیمت 70 تا 80 هزار تومان خریداری می‌شود. در نهایت، این قیمت در زمان تبدیل به گوشت و قرار گرفتن در سبد مصرف‌کننده، سر به کیلویی 200 تا 400 هزار تومان می‌گذارد. این تفاوت حاکی از رشد حداقل 300 درصدی از زمان تحویل دام تا زمان عرضه در قالب گوشت است. در همین حال، گزارش مرکز آمار ایران، از تورم هزینه‌های زندگی در آبان 1401 نسبت به آبان 1400 نشان می‌دهد که قیمت گوشت گوسفندی در این مدت 358 درصد افزایش یافته‌است. 

خطر ارزبری برای کشور 

در شرایطی که سرمایه از دست دامدار خارج شده‌است، او دیگر قادر نیست بر بهبود روش‌های تولید و افزایش بهره وری که به کاهش قیمت نهایی دام می‌انجامد، سرمایه‌گذاری کند چرا که در هر حال عایدی آن به جیب دلال می‌رود. عرضه با ضرر دام، شش‌برابر شدن نیاز به سرمایه در گردش واحدهای دامداری و کاهش قدرت دامداران برای سرمایه گذاری روی روش‌های تولید، ظرف ماه‌ها و سال‌های آتی به کاهش سطح عرضه می‌انجامد. با توجه به این‌که دام‌های مولد  راهی کشتارگاه می‌شوند، دولت باید سیاست واردات را جایگزین خرید از داخل کند که در نتیجه ارزبری از این ناحیه ایجاد می‌شود. مدیرعامل اتحادیه سراسری صنعت دامپروران کشور در ادامه به جام‌جم گفت که «دولت باید بازار گوشت را تنظیم کند. در این زمینه می‌تواند ذخایر شرکت پشتیبانی دام را آزاد کند تا قیمت گوشت بیشتر از این افزایش پیدا نکند. در کل هیچ ارتباطی میان قیمت دام و قیمت عرضه گوشت قرمز وجود ندارد؛ در این شرایط بی‌انصافی است که گوشت قرمز به قیمت حداقل کیلویی 200 هزار تومان به دست مصرف‌کننده برسد. وضعیتی که دامدار در آن ضرر می‌کند، زنگ خطر را به صدا درآورده‌است. البته هنوز به نقطه بحران نرسیده‌ایم اما آن را پیش‌رو داریم. ‌» 

تفاوت قیمت گوشت دام نر و ماده

موضوع دیگری که به افزایش سهم دلال از بازار منتهی می‌شود، تفاوت قیمت گوشت گوسفندی نر با گوشت گوسفندی ماده است. به صورت کلی گوشت نر در بازار محبوب‌تر است، به همین دلیل قیمت آن بالاتر است. به گفته آزاد «زمانی که مشتری به بازار می‌رود، تفاوت گوشت نر و ماده را تشخیص نمی‌دهد اما اگر دلال دام نر را کیلویی 70 تا 80 هزار تومان می‌خرد، برای دام ماده 40 تا 50 هزار تومان می‌پردازد. این تفاوت قیمت موجب می‌شود دلال و عرضه‌کننده گوشت از آن سود ببرند؛ چرا که گوشت ماده را هم به قیمت گوشت نر عرضه می‌کنند. این ضرر دیگری است که به دامدار وارد می‌کنند. در این شرایط دامدار به عنوان حلقه اول عرضه ناتوان‌تر می‌شود و مصرف‌کننده هم هزینه سودجویی را که به راه افتاده، می‌پردازد.»

چتر بزرگ دلالان 

گرچه بحث دلالی در بازار گوشت تازه نیست اما شدت‌عمل دلالان و حضور مستمر آنها در بازار، وضعیت را به کام تولیدکنندگان دام و مصرف‌کنندگان گوشت تلخ کرده‌است. پایان سال 1400 برخی منابع اعلام کردند دلالان دام زنده را به قیمت کیلویی 48 تا 52 هزار تومان از دامدار خریداری می‌کنند و همین دام را به قیمت کیلویی 70 تا 75 هزار تومان در بازار عرضه می‌کنند.

 آن زمان قیمت گوشت تا سقف 200 هزار تومان هم رسید. مسئولان مصاحبه‌هایی را در این مورد انجام دادند و قرار شد دست دلالان کوتاه شود اما امروز همچنان سایه دلالان بر سر بازار دام و البته بازار سودآور گوشت سنگینی می‌کند و مقابله جدی هم با آنها صورت نمی‌گیرد. 

دلیل شکل نگرفتن مقاومت در برابر دلالان  به ضعف شرکت پشتیبانی امور دام در پوشش مطالبات برمی‌گردد. تیر ماه امسال که دامداران در اعتراض به عملکرد این مجموعه مقابل وزارت جهادکشاورزی تجمع کرده‌بودند، به رسانه‌ها اعلام کردند «6 اردیبهشت گوشت گوساله نر را به قیمت کیلویی 55 هزار و 160 تومان تحویل شرکت پشتیبانی امور دام دادند اما تاکنون برای هر کیلو فقط  ۵۱ هزار تومان آن پرداخت شده‌است».
​​​​​​​
 در مجموع دامداران هم از قیمت خرید تضمینی و هم از نحوه پرداخت پول آن ناراضی هستند. هزینه‌های این نارضایتی، برای بازار گوشت به یک تهدید مستمر تبدیل‌می‌شود. 

پیام عابدی - گروه اقتصاد