پژوهش برای پژوهش به‌تنهایی كافی نیست
به‌عقیده رئیس پژوهشگاه رویان، یكی از مشكلاتی كه گریبانگیر سرمایه‌گذاری در طرح‌های پژوهشی و صنعتی كشور شده است، توقع سودآوری كوتاه‌مدت است. دكتر شاهوردی تصریح می‌كند: «اگر مجموعه‌های پژوهشی بتوانند با كار صادقانه خود اعتماد كافی را در مردم ایجاد كنند، فرهنگ‌سازی بیشتری درخصوص سرمایه‌گذاری طرح‌های پژوهشی در كشور شكل می‌گیرد و بازار سرمایه نیز رونق بیشتری خواهد گرفت. اخیرا اعتماد بازار سرمایه به مجموعه‌های پژوهشی نسبت به گذشته خیلی بیشتر شده است.»
وی درخصوص علت این تغییر رویكرد می‌افزاید: «این تغییر در تمام دنیا به وجود آمده است. این روزها شاهد این مسأله هستیم كه بسیاری از شركت‌های صنعتی بزرگ دنیا مانند سامسونگ و ال‌جی در حال سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مختلف زیست‌شناسی، پزشكی و داروسازی هستند. این روند در كشور ما نیز شكل گرفته است و بسیاری از مجموعه‌های سرمایه‌گذاری در حال بررسی برای سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها هستند. حالا این وظیفه ماست كه با عملكرد صادقانه خود، نتیجه‌بخش كردن و ملموس كردن نتیجه تحقیقات، بتوانیم در جلب اعتماد سرمایه‌گذاران نقش خود را ایفا كنیم.»
گرچه نگاه محصول‌محور و رویكرد ملموس‌سازی نتیجه تحقیقات عامل مهمی در جلب اعتماد سرمایه‌گذاران دولتی و خصوصی خواهد بود تا خیال‌شان راحت باشد كه سرمایه‌ای كه صرف كرده‌اند، قرار نیست مانند هزاران پایان‌نامه دانشجویی در كتابخانه‌های دانشگاه‌ها و مراكز پژوهشی خاك بخورد، اما گاهی نیز دست‌وپای محققان را در انجام تحقیقات پایه‌ای كه الزاما به تولید محصول ختم نمی‌شود اما لازمه توسعه هر محصول فناوری‌محور جدید هستند، بسته نگه می‌دارد. دكتر شاهوردی در پاسخ به این دغدغه مطرح شده از سوی جام‌جم می‌گوید: «بخشی از این موضوع به عهده دولت‌هاست كه با نگاه كلان و آینده‌نگر در زمینه توسعه علوم پایه از مجموعه‌ها و سازمان‌های مورد تأیید و قابل اعتماد حمایت كنند. اما واقعیتی كه نباید از آن غافل شویم این است كه پژوهش صرفا به‌منظور پژوهش، بسیار با ارزش است، اما واقعا گردش كار آن سازمان را با مشكل مواجه می‌كند. باید در هر مجموعه‌ای حداقل 30درصد طرح‌ها به سمت موضوعاتی سوق پیدا كند كه بازدهی سریع‌تری داشته باشد. این طرح‌ها می‌تواند سرمایه اجتماعی، معنوی و مادی را برای انجام سایر طرح‌های مجموعه فراهم كند.»
وی درخصوص اقدامات صورت‌گرفته از سوی پژوهشگاه رویان در این رابطه توضیح می‌دهد: «این رویكرد از ابتدای تأسیس رویان وجود داشته است. رویان در سال70 تأسیس شد، ولی در سال 83 برای اولین بار ردیف بودجه دولتی به پژوهشگاه اختصاص داده شد. همواره تلاش ما این بوده كه بخشی از دستاوردهای حاصل از تحقیقات را در قالب خدمات ارائه كنیم. به همین خاطر امروز میزان موفقیت‌های ما در روش‌های درمانی كه ارائه می‌دهیم با مراكز معتبر اروپایی رقابت می‌كند. از سوی دیگر دانش به‌دست آمده در تحقیقات مربوط به سلول‌های بنیادی، در قالب شركت‌های دانش‌بنیانی مانند بن‌یاخته‌های رویان، سل‌تك‌فارمد و شركتی كه در اصفهان درخصوص تولید حیوانات تراریخته به مرحله ارائه خدمات رسانده‌ایم. البته هنوز خدمات سلول‌درمانی در مراحل ابتدایی كار است و كمی مقاومت در برابر این دانش جدید وجود دارد و بسیاری از قواعد و قوانین با پیشرفت علوم جدید به‌روز نشده‌اند. با این وجود در قالب همین شركت‌ها در مسیر توسعه رده‌های مختلف سلولی و فراهم‌سازی شرایط ارائه خدمات ارزان‌قیمت‌تر در رابطه با روش‌های درمانی نوین هستیم. زمانی كه این باور ایجاد شود كه توانایی استفاده از این روش‌های نوین درمانی در كشور وجود دارد، مانند بسیاری از كشورهای پیشرو در این زمینه می‌توانیم در سطح بین‌المللی نیز خدمات را ارائه دهیم.»
وی درخصوص علت این تغییر رویكرد می‌افزاید: «این تغییر در تمام دنیا به وجود آمده است. این روزها شاهد این مسأله هستیم كه بسیاری از شركت‌های صنعتی بزرگ دنیا مانند سامسونگ و ال‌جی در حال سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مختلف زیست‌شناسی، پزشكی و داروسازی هستند. این روند در كشور ما نیز شكل گرفته است و بسیاری از مجموعه‌های سرمایه‌گذاری در حال بررسی برای سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها هستند. حالا این وظیفه ماست كه با عملكرد صادقانه خود، نتیجه‌بخش كردن و ملموس كردن نتیجه تحقیقات، بتوانیم در جلب اعتماد سرمایه‌گذاران نقش خود را ایفا كنیم.»
گرچه نگاه محصول‌محور و رویكرد ملموس‌سازی نتیجه تحقیقات عامل مهمی در جلب اعتماد سرمایه‌گذاران دولتی و خصوصی خواهد بود تا خیال‌شان راحت باشد كه سرمایه‌ای كه صرف كرده‌اند، قرار نیست مانند هزاران پایان‌نامه دانشجویی در كتابخانه‌های دانشگاه‌ها و مراكز پژوهشی خاك بخورد، اما گاهی نیز دست‌وپای محققان را در انجام تحقیقات پایه‌ای كه الزاما به تولید محصول ختم نمی‌شود اما لازمه توسعه هر محصول فناوری‌محور جدید هستند، بسته نگه می‌دارد. دكتر شاهوردی در پاسخ به این دغدغه مطرح شده از سوی جام‌جم می‌گوید: «بخشی از این موضوع به عهده دولت‌هاست كه با نگاه كلان و آینده‌نگر در زمینه توسعه علوم پایه از مجموعه‌ها و سازمان‌های مورد تأیید و قابل اعتماد حمایت كنند. اما واقعیتی كه نباید از آن غافل شویم این است كه پژوهش صرفا به‌منظور پژوهش، بسیار با ارزش است، اما واقعا گردش كار آن سازمان را با مشكل مواجه می‌كند. باید در هر مجموعه‌ای حداقل 30درصد طرح‌ها به سمت موضوعاتی سوق پیدا كند كه بازدهی سریع‌تری داشته باشد. این طرح‌ها می‌تواند سرمایه اجتماعی، معنوی و مادی را برای انجام سایر طرح‌های مجموعه فراهم كند.»
وی درخصوص اقدامات صورت‌گرفته از سوی پژوهشگاه رویان در این رابطه توضیح می‌دهد: «این رویكرد از ابتدای تأسیس رویان وجود داشته است. رویان در سال70 تأسیس شد، ولی در سال 83 برای اولین بار ردیف بودجه دولتی به پژوهشگاه اختصاص داده شد. همواره تلاش ما این بوده كه بخشی از دستاوردهای حاصل از تحقیقات را در قالب خدمات ارائه كنیم. به همین خاطر امروز میزان موفقیت‌های ما در روش‌های درمانی كه ارائه می‌دهیم با مراكز معتبر اروپایی رقابت می‌كند. از سوی دیگر دانش به‌دست آمده در تحقیقات مربوط به سلول‌های بنیادی، در قالب شركت‌های دانش‌بنیانی مانند بن‌یاخته‌های رویان، سل‌تك‌فارمد و شركتی كه در اصفهان درخصوص تولید حیوانات تراریخته به مرحله ارائه خدمات رسانده‌ایم. البته هنوز خدمات سلول‌درمانی در مراحل ابتدایی كار است و كمی مقاومت در برابر این دانش جدید وجود دارد و بسیاری از قواعد و قوانین با پیشرفت علوم جدید به‌روز نشده‌اند. با این وجود در قالب همین شركت‌ها در مسیر توسعه رده‌های مختلف سلولی و فراهم‌سازی شرایط ارائه خدمات ارزان‌قیمت‌تر در رابطه با روش‌های درمانی نوین هستیم. زمانی كه این باور ایجاد شود كه توانایی استفاده از این روش‌های نوین درمانی در كشور وجود دارد، مانند بسیاری از كشورهای پیشرو در این زمینه می‌توانیم در سطح بین‌المللی نیز خدمات را ارائه دهیم.»
