نتایج تازه‌ترین تحقیقات محققان علوم شناختی نشان می‌دهد رابطه جالبی بین اندازه مردمک چشم و هوش وجود دارد
اندازه مردمک، نشانگر هوش است
حتما شنیده‌اید می‌گویند «چشم، پنجره روح است.» اما نتایج تحقیقات جدید نشان می‌دهد ممکن است دریچه‌ای به مغز نیز باشد. پژوهشگران می‌گویند به نظر می‌رسد همبستگی شگفت‌انگیزی بین اندازه مردمک چشم با چند معیار توانایی شناختی وجود دارد. مردمک چشم ما بیش از نور، به محرک‌های دیگری پاسخ می‌دهد. آنها نشان‌دهنده تحریک، علاقه یا خستگی ذهنی هستند. اتساع مردمک چشم حتی از سوی پلیس فدرال آمریکا (اف‌بی‌آی) برای تشخیص فریب استفاده می‌شود. پژوهش‌هایی که در انستیتوی فناوری جورجیا انجام شده است نشان می‌دهد اندازه مردمک با اختلافات فردی در هوش ارتباط نزدیک دارد. هرچه مردمک‌ها بزرگ‌تر باشد - همان‌طور که در آزمون‌های استدلال، توجه و حافظه اندازه‌گیری می‌شود -فرد از هوش بالاتری نیز برخوردار است. در حقیقت، طی سه مطالعه، مشخص شده است تفاوت در اندازه مردمک چشم بین افرادی که بالاترین امتیاز را در آزمون‌های شناختی کسب کرده‌اند با کسانی که پایین‌ترین امتیاز را دارند، به اندازه‌ای زیاد است که با چشم به‌صورت غیرمستقیم نیز قابل تشخیص است.
مثالی از یک آزمایش
برای مثال یکی از نمونه‌های آزمون کنترل توجه این طور تعیین شده‌بود که شرکت‌کنندگان باید در برابر نگاه‌کردن به یک ستاره پررنگ و لرزان در یک طرف صفحه نمایشگر رایانه مقاومت و سعی کنند حواس‌شان پرت نشود و در عوض برای شناسایی یک حرف به سرعت به جهت مخالف نمایشگر نگاه کنند. این متن ظرف چند لحظه ناپدید می‌شد و بنابراین حتی یک حرکت مختصر چشم به سمت ستاره سوسوزن می‌توانست به از دست رفتن فرصت دیدن آن منجر شود. با انجام این آزمایش‌ها و با بررسی نتایج پژوهش‌های مشابه، مشخص شد اندازه مردمک بزرگ‌تر، با میزان هوش و توانایی کنترل توجه و ظرفیت حافظه فعال ارتباط دارد. این نشان‌دهنده یک رابطه جذاب بین مغز و چشم است. نکته جالب توجه این که با وجود رابطه معکوس بین اندازه مردمک چشم با سن (یعنی شرکت‌کنندگان مسن‌تر معمولا مردمک کوچک‌تر و محدودتری دارند که خیلی باز نمی‌شود) رابطه بین اندازه مردمک چشم با توانایی شناختی باقی می‌ماند.
چرا چنین ارتباطی وجود دارد؟
شاید سؤال مهم‌تر این باشد که چرا اندازه مردمک چشم با هوش و فعالیت‌های شناختی مغز ارتباط دارد؟ برای پاسخ به این سؤال باید بفهمیم در مغز چه می‌گذرد. اندازه مردمک به فعالیت در هسته‌ای به نام «لوکوس سرولئوس» واقع در ساقه فوقانی مغز با اتصالات عصبی گسترده با بقیه مغز مربوط می‌شود. این منطقه نوراپی‌نفرین آزاد می‌کند که هم به‌عنوان یک انتقال‌دهنده عصبی و هم هورمون در مغز و بدن عمل می‌کند و فرآیندهایی مانند درک، توجه، یادگیری و حافظه را تنظیم می‌کند. همچنین به حفظ و سازماندهی سالم فعالیت‌های مغزی کمک می‌کند تا مناطق دورتر از مغز بتوانند برای تحقق وظایف و اهداف چالش‌برانگیز همکاری کنند. نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد اختلال عملکرد در این قسمت و در نتیجه تجزیه فعالیت سازمان‌یافته مغز با بروز اختلالات و بیماری‌هایی مانند بیماری آلزایمر و اختلال بیش‌فعالی با کمبود توجه مرتبط است.
در حقیقت، این سازمان‌یافتگی فعالیت به قدری مهم است که مغز بیشتر انرژی خود را برای حفظ آن اختصاص می‌دهد. حتی وقتی اصلا کاری انجام نمی‌دهیم ـ مانند وقتی که چند دقیقه به نمایشگر خالی رایانه خیره می‌شویم، این تلاش مغز ادامه دارد. دانشمندان می‌گویند یک فرضیه این است افرادی که مردمک بزرگ‌تری در حالت استراحت دارند تنظیم فعالیت بیشتری را از جانب لوکوس سرولئوس انجام می‌دهند. در نتیجه بیشترین سود را از عملکرد شناختی و عملکرد مغز در حالت استراحت می‌برند. تحقیقات در این زمینه کماکان ادامه دارد اما واضح است که ارتباطات مردمک چشم با قوای شناختی بیش از آنچه تصور می‌شود، در مغز انسان وجود دارد.
برگرفته از: Scientific American
