هویت ناشناخته، درآمد بیشتر
دکتر امان‌ا...قرایی‌مقدم، جامعه‌شناس با اشاره به این‌که پیش از ظهور فضای مجازی، کوچه و خیابان محل جولان دزدهای ریز و درشت بود، گفت: قبل از آمدن فضای مجازی، بیشتر جرایم در فضای حقیقی زندگی رخ می‌داد و البته آمار جرایم هم به اندازه امروز زیاد نبود. آن زمان چون محیط کوچک بود و همه همدیگر را می‌شناختند، نوعی خودکنترلی بین مردم وجود داشت و ذهن افراد مانند پلیس رفتار می‌کرد.
از نظر جامعه‌شناسی شهری، ارتباط مستقیمی بین محل زندگی مردم و فضای فیزیکی حاکم بر آن وجود دارد. بر‌اساس مکتب شیکاگو، هر منطقه افراد مناسب آنجا را در خود نگه می‌دارد و بر همین اساس بسیاری از مجرمان در نقاط پر رفت و آمد مثلا بازار، میدان شوش، اطراف میدان راه‌آهن، سه‌راه آذری و... است، مرتکب اقدامات مجرمانه می‌شوند. پس از آمدن اینترنت، مجرمان دنیای واقعی به فضای مجازی‌کوچ کردند چون ایمن‌تر است و بسیاری از آنان بدون هویت و ناشناخته در کنج خانه نشسته‌اند و به‌راحتی مرتکب جرم می‌شوند؛ ضمن این‌که درآمد بیشتری هم دارند، به آسانی با دیگران رابطه برقرار کرده و حساب بانکی‌شان را خالی می‌کنند. به قول ادوین سادرلند، رابرت شاو و مک‌کی، مجرمان فضای مجازی در میان انبوه انسان‌ها گم می‌شوند و با این حساب، چرا باید خود را در فضای حقیقی به خطر بیندازند. خیلی راحت شماره کارت می‌دهند و عده‌ای هم فریب آنها را خورده و پول را واریز می‌کنند. مثل شرکت‌های هرمی‌که یکی از پدیده‌های جرم‌خیز است و فضای مجازی به گردانندگان این شرکت‌ها فرصت داد تا با آرامش خاطر مرتکب خلاف شوند.
او در پاسخ به این سوال که از بین دو عامل مشکلات اقتصادی و اجتماعی و پنهان بودن هویت در فضای مجازی، کدام باعث شده تا میزان جرایم در این فضا نسبت به سال‌های قبل افزایش پیدا کند، توضیح داد: هر دو دخیل است اما وضعیت اقتصادی اول و مهم‌تر است. اگر به‌طور عملی این موضوع را بررسی کنیم، متوجه می‌شوید که همه گرفتار این فضا نمی‌شوند. نوع خانواده و تربیت، نشست و برخاست با همسالان، نوع پرورش فکری، محل زندگی، سطح تحصیلات، سطح فقر و بیکاری و حتی تجردگرایی، همه در گرایش افراد به ارتکاب جرم نقش دارد. زنان و افراد متاهل، گرایش کمتری به ارتکاب جرم دارند و بنابراین جنسیت هم در این مساله بی‌تاثیر نیست.
قرایی‌مقدم در ادامه به دو بعد منفی و مثبت فضای مجازی اشاره کرد و گفت: فضای مجازی در عین این‌که دایره‌المعارف علم و دانش است اما اغواکننده نیز است. به قول مارشال مک لوهان، فضای مجازی تمام دیوارها را از بین برده است و دیگر نمی‌توانید آن را سد کنید. از این جهت بد است که حریم خصوصی مردم را از بین برده، بعد بسیار مثبت آن هم این است که مفاسد، اختلاس‌ها، فریبکاری‌ها و دروغگویی‌ها را آشکار می‌کند. تا وقتی فقر و بیکاری و فساد و اختلاس در جامعه وجود دارد، جوانان سرگرمی ندارند، برخی فقرا برای تامین معیشت اقدام به سرقت می‌کنند. الان هم اسلحه به‌وفور وجود دارد و به آسانی آدم می‌کشند یا دزدی می‌کنند. این مشکل ساختاری است و با صیانت و طرح‌های ناپخته و کارشناسی نشده حل نخواهد شد. الان مردم را صیانت کنید، راه دیگری برای انجام آنچه در ذهن دارند پیدا می‌کنند. تا فقر و بیکاری و فساد ریشه‌کن نشود، جرایم افزایش پیدا کرده و اوضاع در آینده نیز بدتر خواهد شد.
آموزش در کنار نظار ت
دکتر افسر افشارنادری، جامعه‌شناس هم در‌خصوص افزایش 14 درصدی جرایم فضای مجازی گفت: وقتی شرایط نامناسب اجتماعی، اقتصادی و حتی به اعتقاد من فرهنگی در سطح جامعه وجود داشته باشد، خواه‌ناخواه آسیب‌ها و جرایم ناشی از آن به فضای مجازی منتقل می‌شود و آثارش را روی زندگی مردم می‌گذارد. در فضای حقیقی کمتر می‌توان سر مردم کلاه گذاشت اما در فضای مجازی ما با ناشناخته‌ها سروکار داریم و مجرمان نیز با سوء‌استفاده از شرایط اجتماعی و اقتصادی جامعه و برای گذران معیشت خود یا برای جبران ناکامی‌ها و محرومیت‌هایی که سال‌ها با آن مواجه بودند، به فضای مجازی رو آورده و مرتکب جرم می‌شوند؛ برای مثال قصد خرید در فضای مجازی دارید، فرد مقابل می‌گوید باید اول پول پرداخت کنید و چاره‌ای هم جز پرداخت پول ندارید اما نمی‌دانید کالا به دست‌تان می‌رسد یا خیر. به نظر من آموزش و آگاهی مداوم، نظارت دائم پلیس فتا و اطلاعیه‌های صادر شده از آن، بسیار مفید عمل کرده است اما ریشه مشکلات اقتصادی و اجتماعی باید رفع شود تا شاهد کاهش جرایم باشیم.
او در پاسخ به این سوال که از بین دو عامل مشکلات اقتصادی و اجتماعی و پنهان بودن هویت در فضای مجازی، کدام باعث شده تا میزان جرایم در این فضا نسبت به سال‌های قبل افزایش پیدا کند، توضیح داد: هر دو دخیل است اما وضعیت اقتصادی اول و مهم‌تر است. اگر به‌طور عملی این موضوع را بررسی کنیم، متوجه می‌شوید که همه گرفتار این فضا نمی‌شوند. نوع خانواده و تربیت، نشست و برخاست با همسالان، نوع پرورش فکری، محل زندگی، سطح تحصیلات، سطح فقر و بیکاری و حتی تجردگرایی، همه در گرایش افراد به ارتکاب جرم نقش دارد. زنان و افراد متاهل، گرایش کمتری به ارتکاب جرم دارند و بنابراین جنسیت هم در این مساله بی‌تاثیر نیست.
قرایی‌مقدم در ادامه به دو بعد منفی و مثبت فضای مجازی اشاره کرد و گفت: فضای مجازی در عین این‌که دایره‌المعارف علم و دانش است اما اغواکننده نیز است. به قول مارشال مک لوهان، فضای مجازی تمام دیوارها را از بین برده است و دیگر نمی‌توانید آن را سد کنید. از این جهت بد است که حریم خصوصی مردم را از بین برده، بعد بسیار مثبت آن هم این است که مفاسد، اختلاس‌ها، فریبکاری‌ها و دروغگویی‌ها را آشکار می‌کند. تا وقتی فقر و بیکاری و فساد و اختلاس در جامعه وجود دارد، جوانان سرگرمی ندارند، برخی فقرا برای تامین معیشت اقدام به سرقت می‌کنند. الان هم اسلحه به‌وفور وجود دارد و به آسانی آدم می‌کشند یا دزدی می‌کنند. این مشکل ساختاری است و با صیانت و طرح‌های ناپخته و کارشناسی نشده حل نخواهد شد. الان مردم را صیانت کنید، راه دیگری برای انجام آنچه در ذهن دارند پیدا می‌کنند. تا فقر و بیکاری و فساد ریشه‌کن نشود، جرایم افزایش پیدا کرده و اوضاع در آینده نیز بدتر خواهد شد.
آموزش در کنار نظار ت
دکتر افسر افشارنادری، جامعه‌شناس هم در‌خصوص افزایش 14 درصدی جرایم فضای مجازی گفت: وقتی شرایط نامناسب اجتماعی، اقتصادی و حتی به اعتقاد من فرهنگی در سطح جامعه وجود داشته باشد، خواه‌ناخواه آسیب‌ها و جرایم ناشی از آن به فضای مجازی منتقل می‌شود و آثارش را روی زندگی مردم می‌گذارد. در فضای حقیقی کمتر می‌توان سر مردم کلاه گذاشت اما در فضای مجازی ما با ناشناخته‌ها سروکار داریم و مجرمان نیز با سوء‌استفاده از شرایط اجتماعی و اقتصادی جامعه و برای گذران معیشت خود یا برای جبران ناکامی‌ها و محرومیت‌هایی که سال‌ها با آن مواجه بودند، به فضای مجازی رو آورده و مرتکب جرم می‌شوند؛ برای مثال قصد خرید در فضای مجازی دارید، فرد مقابل می‌گوید باید اول پول پرداخت کنید و چاره‌ای هم جز پرداخت پول ندارید اما نمی‌دانید کالا به دست‌تان می‌رسد یا خیر. به نظر من آموزش و آگاهی مداوم، نظارت دائم پلیس فتا و اطلاعیه‌های صادر شده از آن، بسیار مفید عمل کرده است اما ریشه مشکلات اقتصادی و اجتماعی باید رفع شود تا شاهد کاهش جرایم باشیم.
