شاعران کمکاری کردهاند
مباهله، دوشادوش غدیر
تاریخ شیعه و تاریخ ادبیات آیینی مشحون و سرشار از آثاری است که در آنها به موضوع مدح و منقبت آلا... (صلواتا... علیهم اجمعین) پرداخته شده است و در این میان موضوعاتی بوده که همواره مورد توجه بوده از جمله نعت پیامبر گرامی اسلام(ص)، موضوع غدیر و مدح امیرالمؤمنین (ع)، عاشورا و...، برخی موضوعات کمتر مورد توجه واقع شدهاند و برخی موضوعات هستند که متأسفانه در تاریخ ادبیات و شعر فارسی از آنها غفلت شده است و وقتی سیر میکنیم در تاریخ ادبیات فارسی متوجه میشویم ابیات یا اشعار کمی است که به آنها پرداخته شده باشد و یکی از این موضوعات مباهله است.
با آنکه به لحاظ قرآنی و اهمیت در تاریخ اسلام؛ این واقعه دوشادوش غدیر قرار میگیرد، مورد غفلت قرار گرفته است. چرا میگوییم مباهله، دوشادوش غدیر اهمیت دارد؟ به این خاطر که همچنان که در واقعه غدیرخم، پیامبر گرامی اسلام(ص) حضرت امیرالمؤمنین را ولی و وصی خود در میان مردم قرار دادند و این یک شأن از شئون عالیه مولای ماست؛ در واقعه مباهله با شأن دیگری از وجود مقدس ایشان روبهرو میشویم.
همان گونه که نص صریح قرآن کریم است که: «شما زنانتان، ما هم زنانمان را میآوریم، شما فرزندانتان را بیاورید و ما هم فرزندانمان را میآوریم و شما نفسهایتان را بیاورید و ما هم نفسهایمان را میآوریم»؛ وقتی پیامبر اسلام کارشان با مسیحیان نجران با مذاکره و مباحثه به جایی نمیرسد، بنا میشود رودرروی هم در زیر آسمان بایستند و در محضر خداوند عالم دست به دعا بردارند تا خداوند حکم کند که حق کیست و باطل کدام است تا گروهی که باطل است، دچار نفرین الهی شده و نابود شود.
برخلاف مسیحیان نجران که در آن سو بودند و بسیاری از اسقفها و کشیشان نصرانی همراه یکدیگر میشوند و میآیند، پیامبرگرامی اسلام از همه کسانی که در این عالم بودند، تنها چهار نفر را با خود همراه میکند که همراه با وجود مقدس پیامبر، پنج نفر میشوند که همان پنج تن آلعبا هستد. پیامبر در این رویداد، پاکترین ارواح مقدسه و منوره این عالم را که اهل بیت مطهر و منورشان بودند، با خود همراه میکنند و در برابر بزرگان مسیحیت شبهجزیره عربستان تنها با همین چهار نفر قرار میگیرند.
شأنی از شئون عالیه حضرت مولا(ع)
همان طور که در آیه ای که گفته شد، زهرای مرضیه (س) را به عنوان بهترین زنان دو سرا و حسنین(ع) را به عنوان سروران جوانان اهل بهشت با خود همراه میکنند و در جایی از آیه که میفرماید انفسنا و انفسکم، به روایتی نفسهایتان را بیاورید و به روایتی خودهایتان بیایید، پیامبر در این بخش یعنی آوردن «خود»ها علاوه بر وجود متبرک خود، مولای ما حضرت امیرالمؤمنین را با خود همراه میکنند لذا از واقعه مباهله این شأن از شئون عالیه امیرالمؤمنین ثابت میشود که ایشان نفس نفیس وجود متبرک پیامبر گرامی اسلام هستند. گویا که یک روح و یک نفس هستند در دو جسم لذا در کنار غدیر، مباهله نیز شأنی از شئون عالیه حضرت مولا(ع) است.واقعه مباهله به لحاظ تاریخی در تاریخ اسلام، یک واقعه بسیار مهم است، چرا که وقتی مسیحیان میبینند این پیامبر ساز و برگ و دهل با خود نیاورده است بلکه تنها عزیرترین کسانش را به همراه آورده است، با خود میگویند وقتی کسی عزیزترین کسانش را به جایی بیاورد که قرار است یکدیگر را نفرین کنیم و احتمال نابودی میرود اگر به کار خود ایمان نداشته باشد پس این پیامبر برحق است و بزرگ آنها میگوید مبادا که بگذارید آنان دست به دعا بردارند که اگر چنین شود، نه نامی از مسیحیت برجای میماند و نه یک نفر مسیحی
باقی خواهد ماند.
مباهله به لحاظ اعتقادی هم برای ما به عنوان شیعیان علی بن ابی طالب(ع) اهمیتی بسیار دارد چرا که به جایگاه ویژه ایشان در نص صریح قرآن اشاره شده است و از این مسأله میتوانیم بهرههای اعتقادی و کلامی بسیار ببریم اما با این جایگاه ویژه و ارجمندی آن، شاید شایستهتر این بود که در تاریخ شعر فارسی بسیار بیشتر به آن پرداخته شود، ولی به هردلیل که الان جای بازگویی آن نیست، مباهله از موضوعاتی است که مورد غفلت قرار گرفته است.
درباره جشنواره ادبی مباهله
ما از چندسال پیش به ابتکار استاد ارجمند حاجعلیآقای انسانی این فعالیت ارجمند با موضوعیت مباهله را آغاز کردیم و امسال سومین سالی است که فراخوان این جشنواره اعلام شد و شاعران آثارشان را فرستادند. سال اول جشنواره برگزار شد و برگزیدگان خود را شناخت و کتابی از آثار برگزیده منتشر شد و موضوعی که تا امروز شعری برای آن سروده نشده بود، آثار بسیار درخشان و قابل تأمل و توجهی به دبیرخانه جشنواره رسید. سال دوم با موضوع کرونا و عدم برگزاری مجالس و محافل ادبی رو به رو شدیم و صرفاً آثار درخشانی که به عنوان آثار منتخب جشنواره منتشر شدند و اختتامیهای برای دور دوم جشنواره برگزار نشد. امسال در دور سوم، این فرصت را داریم که هم برگزیدگان معرفی شوند و هم مجلسی برگزار شده و کتاب منتشر شود و ان شاءا... جشنواره دوباره به صورت کامل برگزار شود. در فراخوان اعلام کردهایم که در تمام قالبهای ادبی دوستان شاعر میتوانند آثارشان را بفرستند، هم در قالبهای کلاسیک مانند مثنوی، غزل، رباعی و ... هم در قالبهای نو مانند شعر سپید، نیمایی و احیانا در قالب ترانه و محاوره و هم در بخش قطعه ادبی و نثر. 670 اثر به دبیرخانه جشنواره رسیده که اگرچه همه این آثار به لحاظ معنوی ارجمندند از این تعداد، بخش زیادی به لحاظ ادبی هم ارجمند بودند که ان شاءا... در کتاب جشنواره به چاپ خواهند رسید. داوری آثار انجام شده و پنج اثر به تیمن و تبرک پنج تن آل عبا به عنوان برگزیده انتخاب شدهاند. آثاری که رسیده، اغلب در قالبهای کلاسیک سروده شده و برگزیدگان جشنواره هم در همین قالبها هستند.
امیدوارم این راه، نه صرفا موضوع مباهله بلکه پرداختن به مضمونهای مغفول مانده در ادبیات آیینی همچنان ادامه پیدا کند و ما همچنان به سراغ اولاً ائمه مظلومی برویم که کمتر به مدح و مرثیه آنان پرداختهایم و هم وقایع تاریخی دیگر مانند مباهله را مورد توجه قرار دهیم.
محمود حبیبی کسبی - شاعر
همان گونه که نص صریح قرآن کریم است که: «شما زنانتان، ما هم زنانمان را میآوریم، شما فرزندانتان را بیاورید و ما هم فرزندانمان را میآوریم و شما نفسهایتان را بیاورید و ما هم نفسهایمان را میآوریم»؛ وقتی پیامبر اسلام کارشان با مسیحیان نجران با مذاکره و مباحثه به جایی نمیرسد، بنا میشود رودرروی هم در زیر آسمان بایستند و در محضر خداوند عالم دست به دعا بردارند تا خداوند حکم کند که حق کیست و باطل کدام است تا گروهی که باطل است، دچار نفرین الهی شده و نابود شود.
برخلاف مسیحیان نجران که در آن سو بودند و بسیاری از اسقفها و کشیشان نصرانی همراه یکدیگر میشوند و میآیند، پیامبرگرامی اسلام از همه کسانی که در این عالم بودند، تنها چهار نفر را با خود همراه میکند که همراه با وجود مقدس پیامبر، پنج نفر میشوند که همان پنج تن آلعبا هستد. پیامبر در این رویداد، پاکترین ارواح مقدسه و منوره این عالم را که اهل بیت مطهر و منورشان بودند، با خود همراه میکنند و در برابر بزرگان مسیحیت شبهجزیره عربستان تنها با همین چهار نفر قرار میگیرند.
شأنی از شئون عالیه حضرت مولا(ع)
همان طور که در آیه ای که گفته شد، زهرای مرضیه (س) را به عنوان بهترین زنان دو سرا و حسنین(ع) را به عنوان سروران جوانان اهل بهشت با خود همراه میکنند و در جایی از آیه که میفرماید انفسنا و انفسکم، به روایتی نفسهایتان را بیاورید و به روایتی خودهایتان بیایید، پیامبر در این بخش یعنی آوردن «خود»ها علاوه بر وجود متبرک خود، مولای ما حضرت امیرالمؤمنین را با خود همراه میکنند لذا از واقعه مباهله این شأن از شئون عالیه امیرالمؤمنین ثابت میشود که ایشان نفس نفیس وجود متبرک پیامبر گرامی اسلام هستند. گویا که یک روح و یک نفس هستند در دو جسم لذا در کنار غدیر، مباهله نیز شأنی از شئون عالیه حضرت مولا(ع) است.واقعه مباهله به لحاظ تاریخی در تاریخ اسلام، یک واقعه بسیار مهم است، چرا که وقتی مسیحیان میبینند این پیامبر ساز و برگ و دهل با خود نیاورده است بلکه تنها عزیرترین کسانش را به همراه آورده است، با خود میگویند وقتی کسی عزیزترین کسانش را به جایی بیاورد که قرار است یکدیگر را نفرین کنیم و احتمال نابودی میرود اگر به کار خود ایمان نداشته باشد پس این پیامبر برحق است و بزرگ آنها میگوید مبادا که بگذارید آنان دست به دعا بردارند که اگر چنین شود، نه نامی از مسیحیت برجای میماند و نه یک نفر مسیحی
باقی خواهد ماند.
مباهله به لحاظ اعتقادی هم برای ما به عنوان شیعیان علی بن ابی طالب(ع) اهمیتی بسیار دارد چرا که به جایگاه ویژه ایشان در نص صریح قرآن اشاره شده است و از این مسأله میتوانیم بهرههای اعتقادی و کلامی بسیار ببریم اما با این جایگاه ویژه و ارجمندی آن، شاید شایستهتر این بود که در تاریخ شعر فارسی بسیار بیشتر به آن پرداخته شود، ولی به هردلیل که الان جای بازگویی آن نیست، مباهله از موضوعاتی است که مورد غفلت قرار گرفته است.
درباره جشنواره ادبی مباهله
ما از چندسال پیش به ابتکار استاد ارجمند حاجعلیآقای انسانی این فعالیت ارجمند با موضوعیت مباهله را آغاز کردیم و امسال سومین سالی است که فراخوان این جشنواره اعلام شد و شاعران آثارشان را فرستادند. سال اول جشنواره برگزار شد و برگزیدگان خود را شناخت و کتابی از آثار برگزیده منتشر شد و موضوعی که تا امروز شعری برای آن سروده نشده بود، آثار بسیار درخشان و قابل تأمل و توجهی به دبیرخانه جشنواره رسید. سال دوم با موضوع کرونا و عدم برگزاری مجالس و محافل ادبی رو به رو شدیم و صرفاً آثار درخشانی که به عنوان آثار منتخب جشنواره منتشر شدند و اختتامیهای برای دور دوم جشنواره برگزار نشد. امسال در دور سوم، این فرصت را داریم که هم برگزیدگان معرفی شوند و هم مجلسی برگزار شده و کتاب منتشر شود و ان شاءا... جشنواره دوباره به صورت کامل برگزار شود. در فراخوان اعلام کردهایم که در تمام قالبهای ادبی دوستان شاعر میتوانند آثارشان را بفرستند، هم در قالبهای کلاسیک مانند مثنوی، غزل، رباعی و ... هم در قالبهای نو مانند شعر سپید، نیمایی و احیانا در قالب ترانه و محاوره و هم در بخش قطعه ادبی و نثر. 670 اثر به دبیرخانه جشنواره رسیده که اگرچه همه این آثار به لحاظ معنوی ارجمندند از این تعداد، بخش زیادی به لحاظ ادبی هم ارجمند بودند که ان شاءا... در کتاب جشنواره به چاپ خواهند رسید. داوری آثار انجام شده و پنج اثر به تیمن و تبرک پنج تن آل عبا به عنوان برگزیده انتخاب شدهاند. آثاری که رسیده، اغلب در قالبهای کلاسیک سروده شده و برگزیدگان جشنواره هم در همین قالبها هستند.
امیدوارم این راه، نه صرفا موضوع مباهله بلکه پرداختن به مضمونهای مغفول مانده در ادبیات آیینی همچنان ادامه پیدا کند و ما همچنان به سراغ اولاً ائمه مظلومی برویم که کمتر به مدح و مرثیه آنان پرداختهایم و هم وقایع تاریخی دیگر مانند مباهله را مورد توجه قرار دهیم.
محمود حبیبی کسبی - شاعر