سازمان هواشناسی هم در مورد بارندگی‌های فصلی احتمالا شدید در سراسر کشور هشدار داده‌ بود و هم در مورد دوام چنین بارش‌های ناگهانی در دهه اول مرداد پیش‌بینی کرده‌است. با خشکسالی چند دهه‌ای، به ویژه خشکسالی‌های شدید در دو سال آبی 1400-1399 و 1401-1400 و البته تغییرات اقلیمی، بارش‌های ناگهانی با خطر شدیدتر سیلاب ناگهانی همراه می‌شوند. از سوی دیگر با ساخت‌وساز گسترده ساختمان‌ها و جاده‌ها در نزدیکی و داخل بستر رودخانه‌ها، ریسک سیلاب نیز افزایش یافته ‌است. اسفند1400- فروردین1401 سیلاب‌های ناگهانی در استان فارس جان حداقل 44 نفر را گرفت. در یک تعطیلات آخر هفته تابستان مانند آخرین جمعه تیرماه 1401 زمانی که خانواده‌ها تمایل دارند به مناطق خنک‌تری مانند حاشیه‌رودخانه‌ها، حاشیه دریاچه‌ها و دره‌ها بروند، وقوع چنین سوانحی محتمل‌تر است. تعدادی از مردم محلی و گردشگران (از سایر مناطق) که به حاشیه رودخانه رفته‌بودند و در بستر رودخانه حضور داشتند، به دلیل بالا آمدن سطح آب گرفتار سیل شدند. سیلاب در مدت زمان کمتر از یک دقیقه هرچه را در بستر رودخانه بود با خود برد. کشور در دهه گذشته خشکسالی‌ها و همچنین سیلاب‌های مکرر را متحمل شده‌است؛ پدیده‌ای که با بارش باران سیل‌آسا روی زمین خشک، تفتیده و سوخته بدتر می‌شود. فروردین 1398 طغیان‌های شدید در 16 استان ایران دست‌کم 76 کشته برجای گذاشت و خسارتی بالغ بر هفت‌میلیارد دلار برجای گذاشت. تغییرات آب و هوایی باعث تشدید آب و هوای شدید (فرین‌ها)، از جمله خشکسالی و همچنین افزایش شدت توفان‌های بارانی می‌شود. سیل، شایع‌ترین مخاطره طبیعی است که سالانه بر محیط زیست و جان انسان‌ها اثر مخرب می‌گذارد. در پی بارش شدید باران، وقوع سیل ناگهانی در مدت کوتاهی تعداد زیادی کشته، مجروح و تخریب خودرو را به همراه دارد. شواهد حکایت از آن دارد که عوامل دست‌ساز این حادثه، از جمله توسعه ناپایدار شهری و نبود خدمات هشدار اولیه، در مقایسه با علل طبیعی آن، نظیر گرم شدن زمین، کاهش بارندگی، و تغییر اقلیم نقشی مؤثرتر داشته‌اند. آب و هوای خشک و نیمه‌خشک، بارندگی‌های پراکنده دارد که باعث ایجاد سیلاب‌های فصلی و خسارات اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی قابل توجهی می‌شود. نکته قابل توجه این است که اولویت برنامه‌ریزی منطقه‌ای و ملی نه تنها در پیشگیری از خسارات ناشی از سیلاب در نظر گرفته شود، بلکه با توجه به ساختارهای زمین‌شناسی و موقعیت جغرافیایی منطقه، اتخاذ راهکارها و روش‌های نوینی در کنترل سیلاب‌ها ضروری است.

مهدی زارع - عضو هیأت‌مدیره انجمن مخاطره‌شناسی ایران