بررسی داده‌های جدید مرکز آمار از تورم آذر1401
خداحافظی خوراکی‌ها با تورم
ارقام تورم کالاهای خوراکی نشان می‌دهند که هزینه‌های این گروه از کالاها در حال جاماندن از تورم کل هستند. تورم کل یا همان چیزی که مرکز آمار و بانک مرکزی آن را «شاخص کل» می‌نامند، میانگین تورم کالاهای خوراکی و غیرخوراکی (خدمات عمومی و غیرعمومی) محسوب می‌شود. به بیان ساده‌تر، تورم ماهانه اقلام خوراکی و آشامیدنی‌ها ثابت مانده و افزایش پیدا نکرده است.
باید گفت با این‌که تورم کل کشور در حال افزایش بوده اما تورم خوراکی‌ها به ویژه در یک سال گذشته در حال کاهش است. تورم کل از سال 95 تا 1400 جهشی قابل ملاحضه داشت؛ به ویژه از سال 97 تا 1400. کارشناسان اقتصادی بر این دیدگاه تاکید دارند دولت دوازدهم با سیاست پرداخت ارز 4200 تومانی برای واردات کالاهای اساسی از سال97 توام با رها کردن بازار غیررسمی ارز، توفان تورمی به راه‌انداخت که این اتفاق، در دولت سیزدهم خنثی شد.
تاثیر نرخ ارز بر کالاهای اساسی
بازار ارز در سال 97 با جهش 160 تا 170 درصدی قیمت مواجه شد؛ تا حدی که اقتصاددان‌های موافق مشی سیاسی دولت دوازدهم هم به انتقاد از رویکرد این دولت در رهاسازی بازار پرداختند. با این‌که انتظار می‌رفت پس از پرداخت 720هزار میلیارد تومان ارز، بازار کالاها به ویژه کالاهای خوراکی رنگ آرامش ببیند اما گزارش‌های آماری نشان می‌دهند این 720 هزار میلیارد تومان به جای سرکوب تورم، فنر آن را بر سر سفره مردم رها کرد. بررسی‌های جام‌جم از تازه‌ترین گزارش مرکز آمار ایران از تورم تحمیل شده به مصرف‌کنندگان، نشان می‌دهد تورم کل از 97 تا سال گذشته 2.6برابر شده‌است. قیمت مرغ به عنوان یکی از مهم‌ترین کالاهایی که 57 درصد ارز 4200 تومانی صرف خوراک آن شد، از حدود 7800 تومان به 30هزار تومان رسید؛ به عبارتی 3.9برابر شد؛ یعنی 1.9برابر تورم کل.
قطع اتصال ارز 4200 تومانی با تورم خوراکی‌ها
این ارقام نشان می‌دهد که بین تخصیص ارز 4200تومانی و قیمت کالاهای اساسی ارز بر، مانند مرغ رابطه مستقیمی وجود داشت و تورم ناشی از تفاوت قیمت ارز 4200 تومانی و قیمت ارز در بازار آزاد، به طور مستقیم روی خوراکی‌ها و به طور خاص کالاهای اساسی قرار گرفت. در نتیجه کلید کاهش قیمت خوراکی‌ها قطع رابطه ارز 4200 تومانی با نظام قیمت‌گذاری بود. به همین دلیل دولت سیزدهم از اردیبهشت سال 1401 در یکی از مهم‌ترین برهه‌های سیاست‌گذاری بازار ارز، 720هزار میلیارد تومان یارانه‌ای را که صرف قد بلند کردن تورم شد، قطع کرد. از اینجا به بعد تقاضا برای کالاهای اساسی از مسیر تورمی ارز، جدا شد. بازتاب این اتفاق را می‌توان در کاهش تورم خوراکی‌ها دید. یک شاخص مهم برای سنجش وضعیت تورمی کالاهای خوراکی، تغییرات «تورم ماهانه» است. نتایج بررسی جام‌جم از شاخص‌های تورمی آذر1401(تورم خوراکی‌ها) نشان می‌دهد که تورم این کالاها در آذر 1397 یعنی چند ماه پس از برقراری ارز 4200 تومانی به 4.8درصد رسیده‌است. این یکی از مرتفع‌ترین قله تورمی تاریخ برای کالاهای خوراکی در آذر ماه بوده‌است؛ البته در مرداد همین سال بدترین سوابق تورمی تاریخ برای کالاهای غیرخوراکی ثبت شد؛ 9.1درصد.
تورم خوراکی‌ها در مسیر منفی
با این حال از آذر سال 1400 و تحت‌تاثیر فضای روانی برخاسته از ارائه لایحه حذف ارز 4200 تومانی از سوی دولت در آبان ماه، تورم کالاهای خوراکی افت کرد و به 1.4درصد رسید. در واقع قامت تورم خوراکی‌ها نسبت به آذر سال 97 به شدت فروریخت؛ آن هم به اندازه 4.9-درصد. این یکی از بالاترین نرخ‌های تخلیه تورم از روی کالاهای خوراکی از سال 93 تاکنون بود. آذر 1393 نرخ تورم خوراکی‌ها به 4.6درصد رسیده‌بود. با همه این احوال یکی از پرسرعت‌ترین تخلیه‌های تورمی از کالاهای خوراکی به سال1401 رسید. داده‌های تازه مرکز آمار نشان می‌دهد که تورم خوراکی‌ها در آذر ماه امسال برای شش دهک پایین درآمدی منفی شده‌است. این تورم منفی در دهک اول یعنی کم‌برخوردارترین قشر جامعه، به 0.6-درصد رسید. دهک‌های دوم تا پنجم هم تورم خوراکی‌ها را به ترتیب در سطوح 0.4- ، 0.3- ، 0.2- ، 0.1- و دهک ششم 0.1- درصد تجربه کردند. تورم آذر ماه خوراکی برای دهک هفتم به صفر درصد رسید اما دهک‌های پربرخوردارتر (هشتم، نهم و دهم) تورم خوراکی را به ترتیب به اندازه 0.1، 0.2 و 0.4 درصد تجربه کردند. این وضعیت چشم‌انداز کاهش تورم خوراکی‌ها و در نتیجه کاهش بیشتر تورم کل را بهبود بخشیده‌است اما در ایجاد تورم کل یا همان شاخص کل متغیرهای متعددی مانند «نقدینگی ماهانه» دست‌اندرکار هستند. با این وصف، کاهش تورم خوراکی‌ها و قرار گرفتن در زیر سطح صفر برای حداقل شش دهک پایین درآمدی می‌تواند نویدبخش باشد.
1397 4.8درصد 1398 4.1درصد 1399 5درصد 1400 1.4درصد 1401 صفر درصدتاثیر نرخ ارز بر کالاهای اساسی
بازار ارز در سال 97 با جهش 160 تا 170 درصدی قیمت مواجه شد؛ تا حدی که اقتصاددان‌های موافق مشی سیاسی دولت دوازدهم هم به انتقاد از رویکرد این دولت در رهاسازی بازار پرداختند. با این‌که انتظار می‌رفت پس از پرداخت 720هزار میلیارد تومان ارز، بازار کالاها به ویژه کالاهای خوراکی رنگ آرامش ببیند اما گزارش‌های آماری نشان می‌دهند این 720 هزار میلیارد تومان به جای سرکوب تورم، فنر آن را بر سر سفره مردم رها کرد. بررسی‌های جام‌جم از تازه‌ترین گزارش مرکز آمار ایران از تورم تحمیل شده به مصرف‌کنندگان، نشان می‌دهد تورم کل از 97 تا سال گذشته 2.6برابر شده‌است. قیمت مرغ به عنوان یکی از مهم‌ترین کالاهایی که 57 درصد ارز 4200 تومانی صرف خوراک آن شد، از حدود 7800 تومان به 30هزار تومان رسید؛ به عبارتی 3.9برابر شد؛ یعنی 1.9برابر تورم کل.
قطع اتصال ارز 4200 تومانی با تورم خوراکی‌ها
این ارقام نشان می‌دهد که بین تخصیص ارز 4200تومانی و قیمت کالاهای اساسی ارز بر، مانند مرغ رابطه مستقیمی وجود داشت و تورم ناشی از تفاوت قیمت ارز 4200 تومانی و قیمت ارز در بازار آزاد، به طور مستقیم روی خوراکی‌ها و به طور خاص کالاهای اساسی قرار گرفت. در نتیجه کلید کاهش قیمت خوراکی‌ها قطع رابطه ارز 4200 تومانی با نظام قیمت‌گذاری بود. به همین دلیل دولت سیزدهم از اردیبهشت سال 1401 در یکی از مهم‌ترین برهه‌های سیاست‌گذاری بازار ارز، 720هزار میلیارد تومان یارانه‌ای را که صرف قد بلند کردن تورم شد، قطع کرد. از اینجا به بعد تقاضا برای کالاهای اساسی از مسیر تورمی ارز، جدا شد. بازتاب این اتفاق را می‌توان در کاهش تورم خوراکی‌ها دید. یک شاخص مهم برای سنجش وضعیت تورمی کالاهای خوراکی، تغییرات «تورم ماهانه» است. نتایج بررسی جام‌جم از شاخص‌های تورمی آذر1401(تورم خوراکی‌ها) نشان می‌دهد که تورم این کالاها در آذر 1397 یعنی چند ماه پس از برقراری ارز 4200 تومانی به 4.8درصد رسیده‌است. این یکی از مرتفع‌ترین قله تورمی تاریخ برای کالاهای خوراکی در آذر ماه بوده‌است؛ البته در مرداد همین سال بدترین سوابق تورمی تاریخ برای کالاهای غیرخوراکی ثبت شد؛ 9.1درصد.
تورم خوراکی‌ها در مسیر منفی
با این حال از آذر سال 1400 و تحت‌تاثیر فضای روانی برخاسته از ارائه لایحه حذف ارز 4200 تومانی از سوی دولت در آبان ماه، تورم کالاهای خوراکی افت کرد و به 1.4درصد رسید. در واقع قامت تورم خوراکی‌ها نسبت به آذر سال 97 به شدت فروریخت؛ آن هم به اندازه 4.9-درصد. این یکی از بالاترین نرخ‌های تخلیه تورم از روی کالاهای خوراکی از سال 93 تاکنون بود. آذر 1393 نرخ تورم خوراکی‌ها به 4.6درصد رسیده‌بود. با همه این احوال یکی از پرسرعت‌ترین تخلیه‌های تورمی از کالاهای خوراکی به سال1401 رسید. داده‌های تازه مرکز آمار نشان می‌دهد که تورم خوراکی‌ها در آذر ماه امسال برای شش دهک پایین درآمدی منفی شده‌است. این تورم منفی در دهک اول یعنی کم‌برخوردارترین قشر جامعه، به 0.6-درصد رسید. دهک‌های دوم تا پنجم هم تورم خوراکی‌ها را به ترتیب در سطوح 0.4- ، 0.3- ، 0.2- ، 0.1- و دهک ششم 0.1- درصد تجربه کردند. تورم آذر ماه خوراکی برای دهک هفتم به صفر درصد رسید اما دهک‌های پربرخوردارتر (هشتم، نهم و دهم) تورم خوراکی را به ترتیب به اندازه 0.1، 0.2 و 0.4 درصد تجربه کردند. این وضعیت چشم‌انداز کاهش تورم خوراکی‌ها و در نتیجه کاهش بیشتر تورم کل را بهبود بخشیده‌است اما در ایجاد تورم کل یا همان شاخص کل متغیرهای متعددی مانند «نقدینگی ماهانه» دست‌اندرکار هستند. با این وصف، کاهش تورم خوراکی‌ها و قرار گرفتن در زیر سطح صفر برای حداقل شش دهک پایین درآمدی می‌تواند نویدبخش باشد.
پیام عابدی - گروه اقتصاد
