شناسنامه تو «صبح» است
همیشه گفته‌اند سرودن غزل بدون ردیف، کار سختی است. معمولا کمتر غزلی که ردیف نداشته‌باشد، موفق از کار در می‌آید و در خاطر می‌ماند.
علیرضا قزوه اما در غزل مشهوری که برای حضرت زهرا(س) سروده‌است، توانسته بدون استفاده از ردیف، به خوبی از عهده کار برآید. شاعر با استفاده از ظرفیت وزن‌های دوری و بهره‌مندی از وزنی که چندان رایج نیست، از ظرفیت موسیقایی شعر به خوبی استفاده کرده‌است. شعر این گونه شروع می‌شود:
نه مثل ساره‌ای و مریم! نه مثل آسیه و حوّا
فقط شبیه خودت هستی! فقط شبیه خودت زهرا!
معمولا در شعر‌های بدون ردیف، مشکل اصلی کمبود موسیقی در شعر است. شاعر سعی کرده‌است با ایجاد طباق‌ها و تضادهای پیاپی، موسیقی را در این تناسب‌ها ایجاد کند. به عبارت دیگر، ما با ارتباط میان پاره‌های شعر با یکدیگر روبه‌رو هستیم و نیم مصرع‌هایی که هرکدام وزن کاملی دارند، در کنار هم و حتی به صورت موازی، همدیگر را کامل می‌کنند. در همان بیت اول ببینید: «نه مثل ساره‌ای و مریم» به موازات «فقط شبیه خودت هستی» و «نه مثل آسیه و حوا» به موازات «فقط شبیه خودت زهرا» در کنار هم می‌نشینند و همدیگر را کامل می‌کنند.
در بیت بعد:
اگر شبیه کسی باشی، شبیه نیمه‌شب قدری
شبیه آیه تطهیری! شبیه سوره اعطینا!
شاعر سعی کرده‌است از تناسبات معنوی استفاده کند. مجموعه واژگانی قرآنی قدر، آیه، سوره، آیه تطهیر و سوره اعطینا در کنار هم توانسته‌است به ایجاد شبکه‌ای از واژگان بینجامد که در کنار هم نشستن آنها خلأ موسیقی کناری (ردیف) را پر کرده است.
باز در بیت بعدی، با مجموعه‌ای از واژگان مرتبط با پدیده‌های طببیعی مانند صبح، نور، باران و دریا روبه‌رو هستیم:
شناسنامه تو صبح است، پدر تبسم و مادر نور
سلام ما به تو ای باران، سلام ما به تو ای دریا!
در بیت بعدی:
کبود شعله‌ور آبی! سپیده طلعت مهتابی!
به خون نشستن تو امروز، به گل نشستن تو فردا!...
شاهد هستیم شاعر از توانایی‌های زبانی خود بهره برده‌است. ایجاد تناسب‌ها اینجا با استفاده از مدار خانوادگی و معنایی کلمات نیست، بلکه با استفاده از ظرفیت‌های لفظی است. آبی، مهتابی یا به خون نشستن و به گل نشستن در دو مصرع باعث ایجاد این ظرفیت در شعر شده‌اند ضمن این‌که شاعر همچنان از تضادهای معنایی هم استفاده کرده‌است: امروز در برابر فردا!
و در بیت پایانی شاعر، سعی کرده‌است، حرف اصلی خود را بیان کند. وضو گرفتن از چشمه سار فدک ( به عنوان نمادی از اعتراض و قیام انقلابی حضرت زهرا در برابر ستم و زور، و نماز عشق خواندن به سمت قبله عاشورا ( نماد شهادت در راه آرمان‌های الهی و معنوی) حرف اصلی شاعر در این بیت و در کل شعر است:
بگیر آب و وضویی کن، ز چشمه سار فدک امشب
نماز عشق بخوان فردا، به سمت قبله عاشورا
اما به یاد داشته‌باشید که در همین بیت هم شاعر از ظرفیت لفظی کلمات( هماهنگی یا هم‌قافیه بودن) غفلت نکرده و دو واژه فردا و عاشورا در مصرع دوم به غنای موسیقیایی شعر کمک کرده‌است.
نه مثل ساره‌ای و مریم! نه مثل آسیه و حوّا
فقط شبیه خودت هستی! فقط شبیه خودت زهرا!
معمولا در شعر‌های بدون ردیف، مشکل اصلی کمبود موسیقی در شعر است. شاعر سعی کرده‌است با ایجاد طباق‌ها و تضادهای پیاپی، موسیقی را در این تناسب‌ها ایجاد کند. به عبارت دیگر، ما با ارتباط میان پاره‌های شعر با یکدیگر روبه‌رو هستیم و نیم مصرع‌هایی که هرکدام وزن کاملی دارند، در کنار هم و حتی به صورت موازی، همدیگر را کامل می‌کنند. در همان بیت اول ببینید: «نه مثل ساره‌ای و مریم» به موازات «فقط شبیه خودت هستی» و «نه مثل آسیه و حوا» به موازات «فقط شبیه خودت زهرا» در کنار هم می‌نشینند و همدیگر را کامل می‌کنند.
در بیت بعد:
اگر شبیه کسی باشی، شبیه نیمه‌شب قدری
شبیه آیه تطهیری! شبیه سوره اعطینا!
شاعر سعی کرده‌است از تناسبات معنوی استفاده کند. مجموعه واژگانی قرآنی قدر، آیه، سوره، آیه تطهیر و سوره اعطینا در کنار هم توانسته‌است به ایجاد شبکه‌ای از واژگان بینجامد که در کنار هم نشستن آنها خلأ موسیقی کناری (ردیف) را پر کرده است.
باز در بیت بعدی، با مجموعه‌ای از واژگان مرتبط با پدیده‌های طببیعی مانند صبح، نور، باران و دریا روبه‌رو هستیم:
شناسنامه تو صبح است، پدر تبسم و مادر نور
سلام ما به تو ای باران، سلام ما به تو ای دریا!
در بیت بعدی:
کبود شعله‌ور آبی! سپیده طلعت مهتابی!
به خون نشستن تو امروز، به گل نشستن تو فردا!...
شاهد هستیم شاعر از توانایی‌های زبانی خود بهره برده‌است. ایجاد تناسب‌ها اینجا با استفاده از مدار خانوادگی و معنایی کلمات نیست، بلکه با استفاده از ظرفیت‌های لفظی است. آبی، مهتابی یا به خون نشستن و به گل نشستن در دو مصرع باعث ایجاد این ظرفیت در شعر شده‌اند ضمن این‌که شاعر همچنان از تضادهای معنایی هم استفاده کرده‌است: امروز در برابر فردا!
و در بیت پایانی شاعر، سعی کرده‌است، حرف اصلی خود را بیان کند. وضو گرفتن از چشمه سار فدک ( به عنوان نمادی از اعتراض و قیام انقلابی حضرت زهرا در برابر ستم و زور، و نماز عشق خواندن به سمت قبله عاشورا ( نماد شهادت در راه آرمان‌های الهی و معنوی) حرف اصلی شاعر در این بیت و در کل شعر است:
بگیر آب و وضویی کن، ز چشمه سار فدک امشب
نماز عشق بخوان فردا، به سمت قبله عاشورا
اما به یاد داشته‌باشید که در همین بیت هم شاعر از ظرفیت لفظی کلمات( هماهنگی یا هم‌قافیه بودن) غفلت نکرده و دو واژه فردا و عاشورا در مصرع دوم به غنای موسیقیایی شعر کمک کرده‌است.
