حامد وفایی، کارشناس مسائل چین در گفت‌وگو با «جام‌جم»:
ایران و چین برای گسترش روابط، معطل تحریم نیستند
حامد وفایی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران با اشاره به سفر رئیس‌جمهور به چین و جایگاه مناسب تعاملات میان تهران و پکن به خبرنگار جام‌جم گفت: سوابق گذشته نشان می‌دهد که روابط ایران و چین از دوران کهن تاکنون روند مثبت و پرباری داشته و بعد از پیروزی انقلاب هم دو کشور چند سالی را درگیر مسائل داخلی خود بودند. ایران با چالش‌‌‌های داخلی و جنگ تحمیلی روبه‌رو بود و چینی‌ها هم موضوع اصلاحات داخلی را پیش می‌بردند اما با عبور از این شرایط و پایدار شدن اوضاع داخلی دو کشور سفرهای مقامات عالی تهران و پکن آغاز شد و روابط جان دوباره‌ای گرفت.
دورنمای روابط در دوران پساکرونا
وی با تشریح سیر صعودی تعاملات میان دو کشور خاطرنشان کرد: در ایام کرونا همه کشورهای دنیا دچار رکودی در مناسبات اقتصادی شدند و بعد از عبور از این مرحله ایران و چین همه تلاش خود را به کار بستند تا روابط به ریل پیشین خود برگردد.
وفایی ادامه داد: یک نکته‌ای که در روابط ایران و چین قابل توجه است، بحث سفر رهبر چین به ایران و ملاقات با رهبر انقلاب است. تعاملات میان تهران و پکن به سطح مشارکت جامع راهبردی ارتقا پیدا کرد و فضای روابط دو کشور در یک چارچوب سه‌ضلعی قرار گرفت. به این معنا که روابط دو کشور به‌جای رقابتی‌بودن، مشارکتی است. همچنین این تعاملات جامع است و تمام حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، امنیتی، نظامی، فرهنگی، اجتماعی، آموزشی، علمی و ... را در بر می‌گیرد و ضلع سوم این روابط، راهبردی‌بودن است با این منظر که دو کشور نگاه بلندمدت دارند.
هدف‌گذاری راهبردی برای اجرایی‌شدن نقشه‌راه 25 ساله
عضو هیات‌علمی دانشگاه تهران تصریح کرد: در این نگاه بلندمدت، دو کشور چون هدف‌گذاری راهبردی برای روابط خود در نظر گرفتند لاجرم برنامه‌ای‌تدوین کردند که به نقشه‌راه 25 ساله موسوم شد و برای اجرایی‌شدن این طرح دو کشور تاکنون گام‌هایی را برداشته‌اند و البته سفر آقای رئیسی به پکن که پس از رکورد پساکرونا انجام می‌شود و با توجه به این‌که اولین دعوت عالی‌ترین مقام چین از یک مقام عالی‌رتبه در جمهوری اسلامی طی دو دهه اخیر می‌باشد از اهمیت زیادی برخوردار است.
وفایی اضافه کرد: سفرهایی که تاکنون مقامات ما به چین داشتند یا در چارچوب برنامه‌های چندجانبه یا برای شرکت در اجلاس‌ها بوده یا مربوط به زمانی بوده که ایران دعوت‌کننده بود و سفر آقای رئیسی به چین در چنین شرایطی قابل توجه است و امیدوارم دو کشور بتوانند گام‌هایی عملی را برای اجرایی کردن برنامه 25ساله و تحقق کامل مشارکت جامع راهبردی بردارند.
وی درباره مسیرهای طی‌شده برای عملیاتی‌شدن نقشه‌راه 25 ساله گفت: اگر بخواهیم نگاه منصفانه‌ای به مجموعه تلاش‌های صورت‌گرفته در این حوزه داشته باشیم باید بگویم که طبعا شاهد تعلل‌هایی برای اجرایی‌شدن این برنامه بودیم. زمانی که دو کشور موضع خودشان را درخصوص این برنامه ارائه کردند صرفا یک متن کلی ارائه شد که دورنمایی را به تصویر می‌کشید و خبری از عدد و رقم در این طرح نبود. در اواخر دولت آقای روحانی و با پیگیری‌های آقای لاریجانی و سفرهای مکرر که دکتر ظریف به چین داشتند متن طرح به امضای طرفین رسید و در یک‌سال‌واندی که از عمر دولت سیزدهم می‌گذرد تلاش‌هایی برای عملیاتی‌شدن این برنامه انجام شد.
پیشتر آقای رئیسی با رهبر چین در حاشیه اجلاس سمرقند ملاقات مهمی داشت و سفر رئیس‌جمهور به چین به واسطه دعوتی بود که در این دیدار انجام شد، اخیرا هم معاون نخست‌وزیر چین به تهران آمد و مقامات ایرانی هم بسته‌های پیشنهادی را به این مقام چینی ارائه کردند تا بیش از گذشته شاهد عملیاتی شدن این برنامه باشیم.
همراهی‌های زخم‌خوردگان تحریم
عضو هیات علمی دانشگاه تهران درباره چالش تحریم و تاثیر آن بر روابط تهران و پکن خاطرنشان کرد: به‌هرصورت اعمال فشار از سوی غرب علیه ایران در برخی حوزه‌ها مشکلاتی را برای ما ایجاد کرده است. از سوی دیگر چین خود را به‌عنوان کشوری وظیفه‌شناس در نظام بین‌الملل تعریف کرده است و البته آنها در برجام تلاش‌های زیادی کردند تا تحریم‌ها برداشته شود و در مذاکرات ضدتحریم حضوری فعال داشتند.
نکته دیگر این‌که به‌هرحال تحریم به روابط تهران و پکن آسیب‌‌هایی را وارد کرده و اساسا یکی از اهداف مهم تحریم آمریکا تحت‌تاثیر قرار دادن روابط ایران با کارخانه جهان یعنی چین بوده ، بسیاری از شرکت‌های چینی تحریم شدند و همین اواخر آمریکایی‌ها اعلام کردند که مراودات نفتی ایران و چین را هدف قرار خواهند داد. منتها مناسبات چین و ایران به‌خصوص در دوره ترامپ که رادیکال‌ترین دوره سیاست‌خارجی آمریکا علیه جمهوری اسلامی بوده همچنان استمرار پیدا کرد و چینی‌ها تمایل خودشان را برای همکاری با ایران حتی در دوره تحریم نشان دادند.
واقعیت این است که چینی‌ها هم زخم‌خورده تحریم هستند و آنها در دوره سخت نشان دادند که از ظرفیت‌های خوبی برای مراوده با جمهوری اسلامی حتی در دوره تحریم برخوردارند و همین مسأله باعث می‌شود که چین و ایران برای گسترش روابط معطل تحریم نباشند.
وی با تشریح سیر صعودی تعاملات میان دو کشور خاطرنشان کرد: در ایام کرونا همه کشورهای دنیا دچار رکودی در مناسبات اقتصادی شدند و بعد از عبور از این مرحله ایران و چین همه تلاش خود را به کار بستند تا روابط به ریل پیشین خود برگردد.
وفایی ادامه داد: یک نکته‌ای که در روابط ایران و چین قابل توجه است، بحث سفر رهبر چین به ایران و ملاقات با رهبر انقلاب است. تعاملات میان تهران و پکن به سطح مشارکت جامع راهبردی ارتقا پیدا کرد و فضای روابط دو کشور در یک چارچوب سه‌ضلعی قرار گرفت. به این معنا که روابط دو کشور به‌جای رقابتی‌بودن، مشارکتی است. همچنین این تعاملات جامع است و تمام حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، امنیتی، نظامی، فرهنگی، اجتماعی، آموزشی، علمی و ... را در بر می‌گیرد و ضلع سوم این روابط، راهبردی‌بودن است با این منظر که دو کشور نگاه بلندمدت دارند.
هدف‌گذاری راهبردی برای اجرایی‌شدن نقشه‌راه 25 ساله
عضو هیات‌علمی دانشگاه تهران تصریح کرد: در این نگاه بلندمدت، دو کشور چون هدف‌گذاری راهبردی برای روابط خود در نظر گرفتند لاجرم برنامه‌ای‌تدوین کردند که به نقشه‌راه 25 ساله موسوم شد و برای اجرایی‌شدن این طرح دو کشور تاکنون گام‌هایی را برداشته‌اند و البته سفر آقای رئیسی به پکن که پس از رکورد پساکرونا انجام می‌شود و با توجه به این‌که اولین دعوت عالی‌ترین مقام چین از یک مقام عالی‌رتبه در جمهوری اسلامی طی دو دهه اخیر می‌باشد از اهمیت زیادی برخوردار است.
وفایی اضافه کرد: سفرهایی که تاکنون مقامات ما به چین داشتند یا در چارچوب برنامه‌های چندجانبه یا برای شرکت در اجلاس‌ها بوده یا مربوط به زمانی بوده که ایران دعوت‌کننده بود و سفر آقای رئیسی به چین در چنین شرایطی قابل توجه است و امیدوارم دو کشور بتوانند گام‌هایی عملی را برای اجرایی کردن برنامه 25ساله و تحقق کامل مشارکت جامع راهبردی بردارند.
وی درباره مسیرهای طی‌شده برای عملیاتی‌شدن نقشه‌راه 25 ساله گفت: اگر بخواهیم نگاه منصفانه‌ای به مجموعه تلاش‌های صورت‌گرفته در این حوزه داشته باشیم باید بگویم که طبعا شاهد تعلل‌هایی برای اجرایی‌شدن این برنامه بودیم. زمانی که دو کشور موضع خودشان را درخصوص این برنامه ارائه کردند صرفا یک متن کلی ارائه شد که دورنمایی را به تصویر می‌کشید و خبری از عدد و رقم در این طرح نبود. در اواخر دولت آقای روحانی و با پیگیری‌های آقای لاریجانی و سفرهای مکرر که دکتر ظریف به چین داشتند متن طرح به امضای طرفین رسید و در یک‌سال‌واندی که از عمر دولت سیزدهم می‌گذرد تلاش‌هایی برای عملیاتی‌شدن این برنامه انجام شد.
پیشتر آقای رئیسی با رهبر چین در حاشیه اجلاس سمرقند ملاقات مهمی داشت و سفر رئیس‌جمهور به چین به واسطه دعوتی بود که در این دیدار انجام شد، اخیرا هم معاون نخست‌وزیر چین به تهران آمد و مقامات ایرانی هم بسته‌های پیشنهادی را به این مقام چینی ارائه کردند تا بیش از گذشته شاهد عملیاتی شدن این برنامه باشیم.
همراهی‌های زخم‌خوردگان تحریم
عضو هیات علمی دانشگاه تهران درباره چالش تحریم و تاثیر آن بر روابط تهران و پکن خاطرنشان کرد: به‌هرصورت اعمال فشار از سوی غرب علیه ایران در برخی حوزه‌ها مشکلاتی را برای ما ایجاد کرده است. از سوی دیگر چین خود را به‌عنوان کشوری وظیفه‌شناس در نظام بین‌الملل تعریف کرده است و البته آنها در برجام تلاش‌های زیادی کردند تا تحریم‌ها برداشته شود و در مذاکرات ضدتحریم حضوری فعال داشتند.
نکته دیگر این‌که به‌هرحال تحریم به روابط تهران و پکن آسیب‌‌هایی را وارد کرده و اساسا یکی از اهداف مهم تحریم آمریکا تحت‌تاثیر قرار دادن روابط ایران با کارخانه جهان یعنی چین بوده ، بسیاری از شرکت‌های چینی تحریم شدند و همین اواخر آمریکایی‌ها اعلام کردند که مراودات نفتی ایران و چین را هدف قرار خواهند داد. منتها مناسبات چین و ایران به‌خصوص در دوره ترامپ که رادیکال‌ترین دوره سیاست‌خارجی آمریکا علیه جمهوری اسلامی بوده همچنان استمرار پیدا کرد و چینی‌ها تمایل خودشان را برای همکاری با ایران حتی در دوره تحریم نشان دادند.
واقعیت این است که چینی‌ها هم زخم‌خورده تحریم هستند و آنها در دوره سخت نشان دادند که از ظرفیت‌های خوبی برای مراوده با جمهوری اسلامی حتی در دوره تحریم برخوردارند و همین مسأله باعث می‌شود که چین و ایران برای گسترش روابط معطل تحریم نباشند.
