کاتب ترَسُل و مظهر ادب
مدت کوتاهی است که جدیدترین اثر مکتوب استاد حسین فیض‌آبادی، تعلیق‌نویس معاصر، با عنوان «ترَسُل» از سوی انتشارات میرسعیدی فراهانی راهی بازار کتاب شده است.
«تعلیق زلف و تاب ترَسُل بهانه شد
تا از میان آن همه ناز تو را کشم»
تاریخ خط و خوشنویسی پر از شگفتی و زیبایی است و خط را می‌توان شاخه ارجمند و تکامل‌یافته‌ای از هنر نقاشی دانست، چراکه اگر به دوره غارنشینی نگری گذرا داشته باشیم، به این مهم پی می‌بریم که انسان اولیه به وسیله نقوش و اشکال، ارتباط مفهومی برقرار می‌کرد؛ از این منظر می‌توان خط را گونه‌ای از نقاشی دانست. امروزه دستاوردهای علم باستان‌شناسی نشان می‌دهد که جیرفت قدیمی‌ترین خاستگاه و تمدن خط در جهان بشری است، بنابراین هر آن ممکن است یافته‌های تاریخی ما را متحیر و شگفت‌زده کند. حال اشاره‌ای مختصر خواهم داشت به خط تعلیق یا ترسُل که البته بی‌تاثیر از خطوط پیشین نبوده و از این قاعده نیز مستثنی نیست. در اهمیت خطوط تاریخی، به‌ویژه پهلوی و اوستایی بسیار سخن به میان رفته و تاثیر پذیرفتن خط کوفی از دین دبیره نیز روشن است و برخی معتقدند که رگه‌هایی از خطوط باستانی در اقلام بعد از اسلام مشهود است؛ بنابراین قلم تعلیق هم مستثنی نیست. بعد از کوفی، اقلام سته توسط این مقله شیرازی ابداع شد و سپس ذوق و نبوغ ایرانی خط تعلیق یا ترسُل را نَشو و نما داد و این خط ویژه توانست به‌عنوان خطی شاهانه در دیوان و دربار مورد استفاده قرار بگیرد. در باب خط تعلیق نظراتی مکتوب است، اما نزدیک‌ترین قول این است که خط تعلیق، معلق است بین رقاع و توقیع؛ البته با نگاه ژرف به تمام مواردی که برشمرده شد. اوج شکوفایی و رونق خط پرکرشمه ترسُل یا تعلیق در دوره ایرانی ــ اسلامی است و یک قرن و اندی گذشته بود که با پدیدار شدن خطوط شکسته و نستعلیق آرام‌آرام تعلیق از رونق افتاد، ولی همچنان به‌عنوان خطی پرمایه و مستقل هویت خود را حفظ کرده است. تذکره‌ها و مکتوبات تاریخی، چهره‌های شاخصی از تاثیرگذاران خط تعلیق را نام برده که هر کدام در سیر تحول و تکامل این خط نقشی عمده داشته‌اند، ولی بدون تردید «خواجه اختیار منشی گنابادی» قله آن است. مرحوم استاد حبیب‌ا... فضائلی(رض) خوشنویس و محقق معاصر، آقا محمد کاظم واله اصفهانی را آخرین تعلیق‌نویس می‌داند و می‌نویسد: «او با نوشتن سنگ قبر خود به کاروان تعلیق پایان داد»؛ اما لطف خدای متعال شامل حال شد تا در دوره معاصر پس از دو قرن، گرد فراموشی از رخ تعلیق برداشته شود، آن را احیا و در چهاردهمین مجمع ملی انجمن خوشنویسان ایران ثبت کنیم. امید که بستری فراهم شود تا هنرجویان از سراسر ایران و سایر نقاط جهانِ خوشنویسی بتوانند خط تعلیق را بیاموزند. زهی توفیق و سعادت که استاد حسین فیض‌آبادی، خوشنویس هم‌روزگار ما علاوه بر داشتن مهارت تام در خطوط شکسته و نستعلیق،توانسته بخشی از عمر شریف خود را مصروف تحقیق وتدریس خط تعلیق کرده ودراین خصوص چندمجلد کتاب ارزشمند نیز منتشر کند.فیض‌آبادی علاوه بر کتاب‌های آموزشی در خط شکسته و نخستین رسم‌الخط تعلیق، مجموعه مجلد کتاب «تَرسُل» را با روشی منحصر و کاربردی آماده کرده که تقدیم علاقه‌مندان و دوستداران آن می‌شود، ان‌شاءا... .
غفور اسکندری | خوشنویس و احیاگر خط تعلیقتا از میان آن همه ناز تو را کشم»
تاریخ خط و خوشنویسی پر از شگفتی و زیبایی است و خط را می‌توان شاخه ارجمند و تکامل‌یافته‌ای از هنر نقاشی دانست، چراکه اگر به دوره غارنشینی نگری گذرا داشته باشیم، به این مهم پی می‌بریم که انسان اولیه به وسیله نقوش و اشکال، ارتباط مفهومی برقرار می‌کرد؛ از این منظر می‌توان خط را گونه‌ای از نقاشی دانست. امروزه دستاوردهای علم باستان‌شناسی نشان می‌دهد که جیرفت قدیمی‌ترین خاستگاه و تمدن خط در جهان بشری است، بنابراین هر آن ممکن است یافته‌های تاریخی ما را متحیر و شگفت‌زده کند. حال اشاره‌ای مختصر خواهم داشت به خط تعلیق یا ترسُل که البته بی‌تاثیر از خطوط پیشین نبوده و از این قاعده نیز مستثنی نیست. در اهمیت خطوط تاریخی، به‌ویژه پهلوی و اوستایی بسیار سخن به میان رفته و تاثیر پذیرفتن خط کوفی از دین دبیره نیز روشن است و برخی معتقدند که رگه‌هایی از خطوط باستانی در اقلام بعد از اسلام مشهود است؛ بنابراین قلم تعلیق هم مستثنی نیست. بعد از کوفی، اقلام سته توسط این مقله شیرازی ابداع شد و سپس ذوق و نبوغ ایرانی خط تعلیق یا ترسُل را نَشو و نما داد و این خط ویژه توانست به‌عنوان خطی شاهانه در دیوان و دربار مورد استفاده قرار بگیرد. در باب خط تعلیق نظراتی مکتوب است، اما نزدیک‌ترین قول این است که خط تعلیق، معلق است بین رقاع و توقیع؛ البته با نگاه ژرف به تمام مواردی که برشمرده شد. اوج شکوفایی و رونق خط پرکرشمه ترسُل یا تعلیق در دوره ایرانی ــ اسلامی است و یک قرن و اندی گذشته بود که با پدیدار شدن خطوط شکسته و نستعلیق آرام‌آرام تعلیق از رونق افتاد، ولی همچنان به‌عنوان خطی پرمایه و مستقل هویت خود را حفظ کرده است. تذکره‌ها و مکتوبات تاریخی، چهره‌های شاخصی از تاثیرگذاران خط تعلیق را نام برده که هر کدام در سیر تحول و تکامل این خط نقشی عمده داشته‌اند، ولی بدون تردید «خواجه اختیار منشی گنابادی» قله آن است. مرحوم استاد حبیب‌ا... فضائلی(رض) خوشنویس و محقق معاصر، آقا محمد کاظم واله اصفهانی را آخرین تعلیق‌نویس می‌داند و می‌نویسد: «او با نوشتن سنگ قبر خود به کاروان تعلیق پایان داد»؛ اما لطف خدای متعال شامل حال شد تا در دوره معاصر پس از دو قرن، گرد فراموشی از رخ تعلیق برداشته شود، آن را احیا و در چهاردهمین مجمع ملی انجمن خوشنویسان ایران ثبت کنیم. امید که بستری فراهم شود تا هنرجویان از سراسر ایران و سایر نقاط جهانِ خوشنویسی بتوانند خط تعلیق را بیاموزند. زهی توفیق و سعادت که استاد حسین فیض‌آبادی، خوشنویس هم‌روزگار ما علاوه بر داشتن مهارت تام در خطوط شکسته و نستعلیق،توانسته بخشی از عمر شریف خود را مصروف تحقیق وتدریس خط تعلیق کرده ودراین خصوص چندمجلد کتاب ارزشمند نیز منتشر کند.فیض‌آبادی علاوه بر کتاب‌های آموزشی در خط شکسته و نخستین رسم‌الخط تعلیق، مجموعه مجلد کتاب «تَرسُل» را با روشی منحصر و کاربردی آماده کرده که تقدیم علاقه‌مندان و دوستداران آن می‌شود، ان‌شاءا... .
