نگاهی به برنامه‌های خاطره‌انگیز شبكه 4 سیما
به‌یاد‌ماندنی‌ها
تا ربع قرنی شدن شبكه چهار تلویزیون كه از آن تحت عنوان شبكه دانایی هم نام برده می‌شود زمان زیادی نمانده است، 23 فروردین سال 75 بود كه سیما امواج نخستین شبكه تخصصی خود را راهی گیرنده‌های خانگی نمود. شبكه‌ای با هدف جذب مخاطبان خاص تلویزیون كه در ابتدا از آن با عنوان شبكه فرهیختگان یاد می‌شد و راه‌اندازی آن مقدمه‌ای بود بر راه‌اندازی سایر شبكه‌های تخصصی سیما نظیر شبكه آموزش، شبكه ورزش، شبكه كودك و... كه البته با تاخیری چند ساله یكی یكی از راه رسیدند. در سال‌های آغازین تاسیس این شبكه كه هنوز تعداد كانال‌های تلویزیونی محدود بود و بینندگان فرصت بیشتری برای سر زدن هر روزه به تمام شبكه‌ها و تمركز روی برنامه‌های آنها داشتند طبیعتا برنامه‌های این شبكه هم بیشتر رصد می‌شد و خاطرات نوستالژیك بیشتری هم از همان سال‌های شبكه چهار به یاد مانده است كه در این مطلب به برخی از آنها می‌پردازیم:
تئاتر تلویزیونی (تله‌تئاتر)
تا پیش از تاسیس شبكه چهار، مسؤولیت تولید و پخش تله‌تئاتر منحصرا بر عهده شبكه دوی سیما بود، دومین شبكه قدیمی تلویزیون كه اتفاقا عملكرد خوبی هم در این عرصه داشت و آثار قابل اعتنا و ماندگاری تولید كرد كه بعضی از آنها نظیر «تله موش» و «معمای یك قتل» هر دو از ساخته‌های حسن فتحی هنوز هم كه هنوز است جزو خاطرات دلنشین علاقه‌مندان مدیوم تله‌تئاتر به حساب می‌آیند. انتقال تئاتر تلویزیونی به شبكه چهار با توجه به ماموریت و اهداف این شبكه معقول به نظر می‌رسید، چرا كه مدیوم تله‌تئاتر در مقایسه با مدیوم سریال‌های نمایشی تلویزیونی مدیومی به‌شدت خاص و مورد علاقه طیف ویژه‌ای از علاقه‌مندان فرهیخته‌تر هنر نمایش بود و نیت بر این بود كه با این انتقال، سرمایه‌گذاری و تمركز بیشتری بر این مقوله انجام شود هر چند می‌شد برای گسترش این‌گونه ارزشمند نمایشی از توان و امكانات هر دو شبكه قدیمی‌تر دو و تازه تاسیس چهار توأمان استفاده كرد كه به هر حال چنین اتفاقی نیفتاد، اما در طول نزدیك به 15سالی كه از واگذاری تئاتر تلویزیونی به شبكه چهار گذشته تعداد قابل توجهی از نمایشنامه‌های ایرانی و خارجی كه پیشتر به علت بودجه و امكانات محدودتر امكان پرداختن به آنها در این مقیاس وجود نداشت، امكان دیده شدن در فرم جذاب تله‌تئاتر را پیدا كردند و یك دوران شكوفایی و رونق بی‌سابقه در این عرصه پدیدار شد. تله‌تئاترهای خاطره انگیزی همچون «پسران طلایی» نوشته نیل سایمون و به كارگردانی محمد رحمانیان با هنرمندی دو بازیگر بزرگ عرصه نمایش یعنی مهدی هاشمی و زنده‌یاد احمد آقالو و بده‌بستان‌های هنرمندانه و فراموش‌نشدنی این دو بازیگر توانا و نقش‌آفرینان قابل اعتنای دیگری همچون مهتاب نصیرپور و افشین هاشمی كه در نیمه دهه 80 ساخته و بارها بازپخش شد. دیگری تله‌تئاتر «خرده جنایت‌های زن و شوهری» بر اساس نمایشنامه‌ای از اریك مانوئل اشمیت (نمایشنامه‌نویس مطرح فرانسوی) كه با كارگردانی فرهاد آییش و بازی دو ستاره دهه‌های پیشین سینمای ایران یعنی نیكی كریمی و محمدرضا فروتن در سال 87 ساخته شد. همچنین تله‌تئاتر «ملودی شهر بارانی» نوشته زنده‌یاد استاد اكبر رادی كه توسط هادی مرزبان جلوی دوربین رفت و بازیگرانی همچون مرحوم علی رامز، آزاده صمدی و امیر‌حسین مدرس از نقش‌آفرینان آن بودند و ده‌ها تله‌تئاتر دیگر با متن‌های ایرانی و خارجی كه تنوع ژانری هم در ساخت آنها لحاظ شده بود حاصل تلاش شبكه دانایی در ارتقای این گونه تلویزیونی بود، گونه‌ای كه در سال‌های اخیر كمی كمرنگ شده و اهمیت غیرقابل انكار آن در ارتقای سطح فرهنگ نمایشی و حتی فرهنگ عمومی جامعه، لزوم سرمایه‌گذاری و كوشش مجددی برای به اوج بازگرداندن آن را طلب می‌كند.
آسمان شب
یكی از شناخته‌شده‌ترین و باثبات‌ترین برنامه‌های شبكه چهار سیما بود. برنامه‌ای به تهیه‌كنندگی سیاوش صفاریان‌پور و محمد فؤاد كه اولین‌بار در اردیبهشت 80 روی آنتن شبانه این شبكه رفت و به‌دلیل استقبال فراوان مخاطبان (مخاطبان خاص و علاقه‌مندان نه چندان پرشمار برنامه‌های علمی در قیاس با برنامه‌های عامه‌پسند) تا زمستان سال95 یعنی برای مدت 15 سال روی آنتن این شبكه باقی ماند، گرچه در طول این بازه زمانی طولانی بنا به عللی نظیر فراهم كردن موضوعات علمی مورد نیاز برنامه یا ایجاد تنوع در بخش‌های برنامه چند باری شاهد وقفه‌های چند ماهه در پخش آن بودیم، ولی در این فاصله یك دهه و نیمه هیچ‌گاه آسمان شب دوری طولانی‌مدت از كنداكتور شبانه شبكه فرهیختگان را تجربه نكرد. تمركز اصلی این برنامه بر موضوعات مرتبط با علم نجوم و مبحث ستاره‌شناسی بود و دست‌اندركاران برنامه برای ساده كردن مفاهیم پیچیده علمی در حدی كه برای مخاطبان علاقه‌مند، ولی غیرمتخصص تلویزیون قابل فهم باشد تلاش تحسین‌آمیزی داشتند. اولین مجری این برنامه علی‌اكبر عبدالرشیدی بود كه فیزیك و شیوه بیان و كاریزمای ذاتی‌اش به اجرای چنین برنامه‌هایی راه می‌داد و در فصل‌های بعدی هم چهره‌های متفاوتی از پوریا ناظمی تا حافظ آهی و... به‌عنوان مجری بخش‌های متنوع برنامه با آسمان شب همكاری كردند كه بهترین و ماندگارترین‌شان خود سیاوش صفاریان‌پور بود كه در فصل‌هایی از برنامه تهیه‌كنندگی و اجرا را همزمان به‌‌عهده داشت. ظرف دو دهه و اندی كه از راه‌اندازی شبكه چهار سیما می‌گذرد هنوز برنامه‌ای متولد نشده كه بتواند برای چنین مدت زمانی آن هم بدون افت كیفی و آلوده شدن به عنصر تكرار این چنین پایداری طولانی‌مدتی داشته باشد. می‌توان امیدوار بود شبكه دوست‌داشتنی مخاطبان خاص تلویزیون كه از آغاز تاسیس تا‌كنون یكی از بهترین و باثبات‌ترین عملكردها را در بین شبكه‌های تلویزیونی داشته و البته بنا به ماهیت علمی‌محور خود از بسیاری از حواشی دیگر كانال‌های تلویزیونی دور بوده به سیاست ادامه همكاری با صفاریان‌پور و دیگر برنامه‌سازان متفاوت و خوشفكری چون او ادامه دهد.
تا پیش از تاسیس شبكه چهار، مسؤولیت تولید و پخش تله‌تئاتر منحصرا بر عهده شبكه دوی سیما بود، دومین شبكه قدیمی تلویزیون كه اتفاقا عملكرد خوبی هم در این عرصه داشت و آثار قابل اعتنا و ماندگاری تولید كرد كه بعضی از آنها نظیر «تله موش» و «معمای یك قتل» هر دو از ساخته‌های حسن فتحی هنوز هم كه هنوز است جزو خاطرات دلنشین علاقه‌مندان مدیوم تله‌تئاتر به حساب می‌آیند. انتقال تئاتر تلویزیونی به شبكه چهار با توجه به ماموریت و اهداف این شبكه معقول به نظر می‌رسید، چرا كه مدیوم تله‌تئاتر در مقایسه با مدیوم سریال‌های نمایشی تلویزیونی مدیومی به‌شدت خاص و مورد علاقه طیف ویژه‌ای از علاقه‌مندان فرهیخته‌تر هنر نمایش بود و نیت بر این بود كه با این انتقال، سرمایه‌گذاری و تمركز بیشتری بر این مقوله انجام شود هر چند می‌شد برای گسترش این‌گونه ارزشمند نمایشی از توان و امكانات هر دو شبكه قدیمی‌تر دو و تازه تاسیس چهار توأمان استفاده كرد كه به هر حال چنین اتفاقی نیفتاد، اما در طول نزدیك به 15سالی كه از واگذاری تئاتر تلویزیونی به شبكه چهار گذشته تعداد قابل توجهی از نمایشنامه‌های ایرانی و خارجی كه پیشتر به علت بودجه و امكانات محدودتر امكان پرداختن به آنها در این مقیاس وجود نداشت، امكان دیده شدن در فرم جذاب تله‌تئاتر را پیدا كردند و یك دوران شكوفایی و رونق بی‌سابقه در این عرصه پدیدار شد. تله‌تئاترهای خاطره انگیزی همچون «پسران طلایی» نوشته نیل سایمون و به كارگردانی محمد رحمانیان با هنرمندی دو بازیگر بزرگ عرصه نمایش یعنی مهدی هاشمی و زنده‌یاد احمد آقالو و بده‌بستان‌های هنرمندانه و فراموش‌نشدنی این دو بازیگر توانا و نقش‌آفرینان قابل اعتنای دیگری همچون مهتاب نصیرپور و افشین هاشمی كه در نیمه دهه 80 ساخته و بارها بازپخش شد. دیگری تله‌تئاتر «خرده جنایت‌های زن و شوهری» بر اساس نمایشنامه‌ای از اریك مانوئل اشمیت (نمایشنامه‌نویس مطرح فرانسوی) كه با كارگردانی فرهاد آییش و بازی دو ستاره دهه‌های پیشین سینمای ایران یعنی نیكی كریمی و محمدرضا فروتن در سال 87 ساخته شد. همچنین تله‌تئاتر «ملودی شهر بارانی» نوشته زنده‌یاد استاد اكبر رادی كه توسط هادی مرزبان جلوی دوربین رفت و بازیگرانی همچون مرحوم علی رامز، آزاده صمدی و امیر‌حسین مدرس از نقش‌آفرینان آن بودند و ده‌ها تله‌تئاتر دیگر با متن‌های ایرانی و خارجی كه تنوع ژانری هم در ساخت آنها لحاظ شده بود حاصل تلاش شبكه دانایی در ارتقای این گونه تلویزیونی بود، گونه‌ای كه در سال‌های اخیر كمی كمرنگ شده و اهمیت غیرقابل انكار آن در ارتقای سطح فرهنگ نمایشی و حتی فرهنگ عمومی جامعه، لزوم سرمایه‌گذاری و كوشش مجددی برای به اوج بازگرداندن آن را طلب می‌كند.
آسمان شب
یكی از شناخته‌شده‌ترین و باثبات‌ترین برنامه‌های شبكه چهار سیما بود. برنامه‌ای به تهیه‌كنندگی سیاوش صفاریان‌پور و محمد فؤاد كه اولین‌بار در اردیبهشت 80 روی آنتن شبانه این شبكه رفت و به‌دلیل استقبال فراوان مخاطبان (مخاطبان خاص و علاقه‌مندان نه چندان پرشمار برنامه‌های علمی در قیاس با برنامه‌های عامه‌پسند) تا زمستان سال95 یعنی برای مدت 15 سال روی آنتن این شبكه باقی ماند، گرچه در طول این بازه زمانی طولانی بنا به عللی نظیر فراهم كردن موضوعات علمی مورد نیاز برنامه یا ایجاد تنوع در بخش‌های برنامه چند باری شاهد وقفه‌های چند ماهه در پخش آن بودیم، ولی در این فاصله یك دهه و نیمه هیچ‌گاه آسمان شب دوری طولانی‌مدت از كنداكتور شبانه شبكه فرهیختگان را تجربه نكرد. تمركز اصلی این برنامه بر موضوعات مرتبط با علم نجوم و مبحث ستاره‌شناسی بود و دست‌اندركاران برنامه برای ساده كردن مفاهیم پیچیده علمی در حدی كه برای مخاطبان علاقه‌مند، ولی غیرمتخصص تلویزیون قابل فهم باشد تلاش تحسین‌آمیزی داشتند. اولین مجری این برنامه علی‌اكبر عبدالرشیدی بود كه فیزیك و شیوه بیان و كاریزمای ذاتی‌اش به اجرای چنین برنامه‌هایی راه می‌داد و در فصل‌های بعدی هم چهره‌های متفاوتی از پوریا ناظمی تا حافظ آهی و... به‌عنوان مجری بخش‌های متنوع برنامه با آسمان شب همكاری كردند كه بهترین و ماندگارترین‌شان خود سیاوش صفاریان‌پور بود كه در فصل‌هایی از برنامه تهیه‌كنندگی و اجرا را همزمان به‌‌عهده داشت. ظرف دو دهه و اندی كه از راه‌اندازی شبكه چهار سیما می‌گذرد هنوز برنامه‌ای متولد نشده كه بتواند برای چنین مدت زمانی آن هم بدون افت كیفی و آلوده شدن به عنصر تكرار این چنین پایداری طولانی‌مدتی داشته باشد. می‌توان امیدوار بود شبكه دوست‌داشتنی مخاطبان خاص تلویزیون كه از آغاز تاسیس تا‌كنون یكی از بهترین و باثبات‌ترین عملكردها را در بین شبكه‌های تلویزیونی داشته و البته بنا به ماهیت علمی‌محور خود از بسیاری از حواشی دیگر كانال‌های تلویزیونی دور بوده به سیاست ادامه همكاری با صفاریان‌پور و دیگر برنامه‌سازان متفاوت و خوشفكری چون او ادامه دهد.
