چرخ
مجری: حافظ آهی
چرخی كه این روزها به تهیه‌كنندگی الهه بهبودی در شبكه چهار می‌گردد اولین بار در مهرماه 94 توسط برادران صفاریان‌پور، اختراع شد و راه افتاد. برنامه‌ای كه هدف و ماموریت خود را عرضه آخرین دستاوردهای علوم تجربی، مهندسی و فناوری‌های نوین قرار داده بود و می‌خواست فاصله میان مخاطب عام با علم را كمتر كند. البته با تغییر تیم مدیریتی شبكه چهارم سیما، چرخ هم برای مدتی روی دست‌انداز افتاد تا این كه در فصل ششم بالاخره به سروشكل جدیدی رسید و دوباره دور گرفت. حالا این برنامه شنبه‌ها، یكشنبه‌ها و دوشنبه‌ها ساعت 19 پخش می‌شود تا میزبان نخبگان و اساتید دانشگاه‌ها و مراكز تحقیقاتی كشور باشد و مخاطب را برای ساعاتی به علوم و فناوری نزدیك‌تر كند.
نقاط قوت: برای شبكه چهار كه با دو ویژگی نخبگانی و گفت‌وگومحور بودن برنامه‌هایش شناخته می‌شود، نپرداختن به موضوع علوم تجربی و دعوت نكردن از اساتید و دانشجویان و محققان و نخبگان این حوزه، حتما ضعف بزرگی محسوب می‌شود. خصوصا اگر توجه كنیم كه متاسفانه در كشور ما ژورنالیسم علمی به‌درستی پا نگرفت و نتوانست برای مخاطب تشنه این حوزه آبشخور جذابی فراهم و او را سیراب كند. حالا معلوم می‌شود كه صرف وجود برنامه‌ای چون «چرخ» تا چه اندازه برای تلویزیون حیاتی است. اما نقطه قوت این برنامه تنها ضرورت وجودش نیست. تنوع بخش‌ها، مهمان‌هایی كه به درستی انتخاب می‌شوند و تاكنون دیده نشده‌اند و موضوعاتی كه ناب و بكر هستند، در مجموع چرخ را دیدنی می‌كنند.




شب‌های هنر
مجری: تئاتر با اجرای منوچهر اكبرلو، موسیقی با اجرای رضا مهدوی، شعر با اجرای محمود اكرامی‌فر، روایت با اجرای مسعود دیانی، معماری با اجرای علی فروزانفر، سینما با اجرای امیرحسین ندایی.
ایده شب‌های هنر، با ورود تیم مدیریتی جدید شبكه چهار شكل گرفت. در این برنامه قرار بود مخاطب هر‌شب از هفته را با صحبت از یكی از شاخه‌های هنری همراه شود و همین اتفاق هم افتاد. به‌‌رغم تغییرات و افت و خیزهای این برنامه كه در هر شاخه هم مسائل خاص خود را داشته است، حالا می‌شود از یك برنامه هویت‌مند جدید حرف زد كه طرح كلی آن با تغییرات جزئی، به سادگی عوض نمی‌شود. با این حال عبور از شاخه هنرهای تجسمی و جا دادن به روایت در میان هنرها، نشان می‌دهد كه شبكه چهار برای ایجاد تصویری جامع از هنرها در ذهن مخاطب برنامه‌ریزی كرده است. در هر یك از این شب‌ها، تهیه‌كنندگان تلاش می‌كنند كه سراغ مسائل اساسی در شاخه مربوطه بروند و آن را با كارشناسان به بحث بگذارند. برخلاف سایر شبكه‌ها شیوه پرداختن به موضوعاتی مثل شعر یا سینما، صرفا درون‌متنی نیست بلكه شب‌های هنر، به سازمان‌دهی، مسائل مبتلابه و البته محتوای این‌هنرها، در كنار هم توجه دارد.
نقاط قوت: شب‌های هنر برای برند شدن و تشخص پیدا كردن تلاش كرده است همین‌طور كه برای تبدیل شدن به مامنی جهت حضور و تبادل نظر هنرمندان. البته برای سنجش میزان موفقیت این تلاش‌ها باید هر شب و هر گروه برنامه‌ساز را جداگانه بررسی كرد، اما روشن است كه نگاه شبكه و تیم برنامه‌سازان، نگاهی گفتمانی بوده و در نتیجه بخشی از جامعه هنرمندان در شاخه‌های مختلف و مخاطبان‌شان را بیرون از دایره نگه داشته است. آیا تلویزیون به شكل بالقوه اساسا قادر است بستری فراگفتمانی برای حضور همه طیف‌های هنرمندان باشد؟ هنوز كسی نمی‌داند، اما این هم روشن است كه شبكه چهار تمایلی به ایجاد چنین بستری نداشته است. بنابراین باتوجه به هدف‌گذاری شبكه می‌توان گفت كه شب‌های هنر در طرح مسائل گفتمانی در مخاطبان خود كه لزوما از آن گفتمان نبوده‌اند، تاحدودی موفق بوده است.





زاویه
مجری: حبیب‌ا... رحیم‌پور ازغدی
 اسم كامل برنامه «مجله تصویری علوم انسانی زاویه» است و اگر این طوری صدایش كنیم بهتر متوجه می‌شویم برای چه منظوری آغاز شده است. اگرچه زاویه فعلی، سیزدهمین فصل از برنامه‌ای است كه اولین بار در سال 91 با اجرای عبدا... صلواتی روی آنتن رفت، اما از آن زمان تا كنون در اهداف برنامه و سبك اجرای آن تغییر اساسی صورت نگرفته است چرا كه مناظره دانشگاهیان در موضوعات علوم انسانی ناظر به نیازهای روز، همیشه مخاطب خود را دارد. زاویه در تركیب مجری و دو تا چهار مهمان، یك موضوع مبتلابه جامعه را به بحث می‌گذارد و زنده بودن برنامه مهم‌ترین ویژگی آن است كه سبب شده مناظره‌كنندگان از طیف‌های فكری و سیاسی مختلف با طیب خاطر در آن حضور یابند و بحث‌های داغی را پیش روی مخاطب بگذارند.
نقاط قوت: برنامه زاویه از دو زاویه، برنامه‌ای مهم و استراتژیك محسوب می‌شود. شاید در همه تلویزیون‌های دنیا هنوز قالبی جذاب‌تر از گفت‌وگوهای داغ و زنده میان افراد مختلف شكل نگرفته باشد. این خصوصیتی است كه تلویزیون ما جز در بخش‌های خبری از ظرفیت آن بهره نبرده است. از سوی دیگر عامه مردم اغلب به این مساله توجه ندارند كه مشكلات روزمره‌شان تا چه اندازه می‌تواند در اعماق فرهنگ و تاریخ كشور ریشه داشته باشد یا در كلاف پیچیده مسائل سیاسی و اجتماعی سر در گم شده باشد.
از این‌حیث زاویه منحصر‌به‌فرد است. این برنامه اولا به شكلی دقیق و مناسب، ظرفیت‌های تضارب آرا را به نمایش می‌گذارد و ثانیا حتی اگر موفق به یافتن راه‌حل مشكلات هم نشود دست‌كم با تلاش برای طرح مساله در افكار عمومی، توجه مخاطب را به سویه‌های نادیدنی‌تر مشكلات جلب می‌كند. از همه مهم‌تر همان نام برنامه است. «علوم انسانی» بخش به حاشیه رانده شده فكر ایرانی امروز است و شاید زاویه بتواند تلاشی برای بازگرداندن آن به متن باشد.



شوكران
مجری: پیام فضلی‌نژاد
شوكران را هم جام‌جم تنها با تیم جدید شبكه چهار حاضر شد كه سر بكشد! فصل اول این برنامه مرداد 97 روی آنتن رفت و در آن قرار بود مجری برنامه، گفت‌وگوهایی چالشی را با اندیشمندان داخلی و خارجی به سمع و نظر مردم برساند. این برنامه برای اولین بار از چهره‌هایی دعوت می‌كرد كه پس از انقلاب در گفتمان رسمی فرهنگی و سیاسی جامعه کمرنگ  شده یا به اختیار خود كناره گرفته بودند. گلوله‌باران سؤالات متناوب مجری بسیاری از این چهره‌ها را كه اغلب سنی از آنها گذشته بود، وادار به موضعگیری‌های صریح می‌كرد. این رویه تا همین اواخر هم ادامه داشته است.
نقاط قوت: منصوره اتحادیه، كریم مجتهدی، ایران درودی، سیدحسین نصر، غلامرضا اعوانی برخی از نام‌های شناخته‌شده‌ای هستند كه در شوكران حضور پیدا كرده‌اند. همین اسامی نشان می‌دهد كه برنامه برخلاف سایر برنامه‌های شبكه چهار، وجهه تخصصی ندارد و نمی‌خواهد داشته باشد.
شوكران از فلاسفه تا هنرمندان، از ریاضی‌دانان تا موسیقی‌دانان و از مسوولان تا دانشگاهیان را دعوت می‌كند و محورهای مشخصی را كه اغلب به نقد نوشته‌ها و اندیشه خود آنان باز‌می‌گردد، با ایشان طرح می‌كند. البته شوكران تاكنون دردسرسازترین برنامه تلویزیون شبكه‌چهار بوده است. این اواخر گفت‌وگوی فضلی‌نژاد با عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی به جدالی كشدار انجامید و البته نهایتا نیز برنامه ضبط شده روی آنتن نرفت.



چراغ مطالعه
مجری: كوروش علیانی
چراغ مطالعه از جمله جدیدترین برنامه‌های شبكه چهارم سیماست. برنامه‌ای كه نور را دقیقا روی صفحات كتاب‌ها می‌اندازد تا از دریچه دوربین، محتوای آنها را به خانه‌های مردم ببرد. البته كه چراغ مطالعه هم مثل سایر برنامه‌های شبكه، مشخصه گفت‌گومحور بودن را داراست اما با این تفاوت كه درباره محتوای كتاب‌ها با نویسندگان‌شان حرف می‌زند و آنان را به چالش می‌كشد. اگر به عنوان مخاطب این برنامه، كتاب مورد بحث را خوانده باشید، یك گام از دیگران جلوتر هستید، اما اگر نخوانده باشید هم چراغ مطالعه خیال‌تان را راحت می‌كند كه وظیفه‌اش را به عنوان یك‌برنامه تلویزیونی مستقل به‌درستی انجام خواهد داد. محتوای كتاب‌ها در این برنامه به سبك دیگری عرضه می‌شوند؛ سبك چالش با نویسندگان‌شان.
نقاط قوت: ملاقات با نویسنده، همیشه ایده پركششی برای كتابخوان‌ها بوده است و چراغ مطالعه روی این ایده سوار است. اما این مزیت نسبی را هم دارد كه علاوه بر دعوت از نویسندگان كتاب‌ها و در معرض تماشا قرار دادن آنها، حضور آنان را به تشریفات نمی‌كاهد و چیزهایی را كه احتمالا خواننده كتاب‌ها دوست داشتند از نویسنده‌ها بپرسند با آنان طرح كرده و حتی به بحث می‌كشاند. شكل اجرای پرانرژی و پربار علیانی و زاویه‌دید گسترده او از جمله نكاتی است كه نمی‌توان در قوت برنامه نادیده گرفت. به علاوه كه موضوعات، كتاب‌ها و نویسندگان چراغ مطالعه، جایی در حدفاصل علوم انسانی و كتاب‌های عامه‌پسند یا موضوعات روز می‌ایستند و از این طریق ارتباط ملموس و بهتری را با مخاطب برقرار می‌كنند.



پخش سخنرانی تد
مجری: مختلف
تد، مخفف معادل‌های انگلیسی عبارات فناوری، سرگرمی و طراحی است. سخنرانی‌هایی كه دست‌كم 35سال از آغاز آنها می‌گذرد و شعار آن همیشه «ایده‌ها ارزش گسترش دارند» بوده است. در این سخنرانی‌ها از صاحبان ایده‌ها، كار آفرینان، اندیشمندان، مهندسان، هنرمندان و به طور كلی همه كسانی كه حرفی برای گفتن دارند، دعوت می‌شود تا ایده‌ها و ذهنیت‌ها و تجربه‌هایشان را با مخاطبان حاضر در استودیو و طبعا مخاطبان برنامه در میان بگذارند.
نقاط قوت: فرهنگ ما ایرانی‌ها با فرمت سخنرانی عجین شده است و ما واقعا آن را دوست می‌داریم. تد، قالبی نوین از همین فرمت فرهنگ‌آشنای ماست كه در آن نخبگان هر‌موضوعی در آن به بیان تجربیات و دانسته‌های خود از موضوع مربوطه می‌پردازند. جای خالی تد، در تلویزیون وقتی بیشتر احساس می‌شد كه قطعاتی از این سخنرانی‌ها بارها و بارها در شبكه‌های اجتماعی كه الزاما مخاطب محتواهای نخبگانی هم ندارد، دست به دست می‌شد و مطالب ارزشمندی را به گوش مخاطب می‌رساند. شبكه چهار این خلأ را جبران كرد و با دوبله این سخنرانی‌ها، دسترسی به این محتواها را آسان كرد. خصوصا كه این برنامه‌های كم‌خرج و پرفایده، برای استفاده كوتاه كوتاه و بریده و عرضه مطالب به مخاطب هدف به‌راحتی روی آنتن قابل ارائه هستند.




راهنمای مسافران كهكشان
مجری: اسماعیل باستانی
شاید بتوان این برنامه را دنباله معنوی برنامه «آسمان شب» دانست. تنها برنامه تلویزیونی ما كه به حوزه جذاب و پرمخاطب نجوم می‌پردازد و به قول تهیه‌كننده‌اش، مریم نیكانلو قرار است «یك دایرة‌المعارف فضا و نجوم باشد». گفت‌وگو با كارشناسان، سفر به رصدخانه‌های كشور و بخش‌‌های متعددی كه بخش‌های مختلفی از علم جهان آسمان‌ها را معرفی می‌كنند، قطعات مختلف این برنامه تلویزیونی هستند. راهنمای مسافران كهكشان از تیرماه امسال روی آنتن رفت و جمعه هرهفته ساعت 23 از شبكه چهار پخش می‌شود.
نقاط قوت: پلاتوهایی كه برای برنامه نوشته می‌شوند اغلب مهم‌ترین سهم را در جلب مخاطب برای دنبال كردن برنامه دارند. ظاهرش این است كه مجری جلوی یك پرده سبز كه حالا با تصاویری از كهكشان‌ها و سیارات جایگزین شده ایستاده است و راحت‌ترین كار یعنی خواندن متن را انجام می‌دهد اما كشش متون آن‌قدر هست كه مخاطب را برای لحظاتی از تغییر دادن كانال منصرف كند.
 حضور مهمانان نوجوان و جوان در استودیو و سؤال پرسیدن و پاسخ گرفتن‌شان از كارشناس هم ایده نویی است كه لااقل در شبكه چهارم سیما تنها در این برنامه پیاده و اجرا می‌شود. با وجود این كه حرارت و انرژی چندانی در اجراها دیده نمی‌شود و ریتم برنامه كمی كند است، اما كنترل حجم ارائه اطلاعات به مخاطب عام در یك موضوع تخصصی- علمی باعث شده كه دوز جذابیت و نگاه تخصصی تا حدود قابل قبولی متعادل شده باشد.