بررسی آن سوی دیگر سیاست‌های شبكه 4 و چالش‌های پیش روی این شبكه
خطر سقوط از آنسوی بام
همان‌طور كه گفته شد شبكه چهار در دو سال اخیر با مدیرجوانش یعنی مسعود معینی‌پور توانسته جایگاه خوبی در میان مخاطبان خودش پیدا كند و به اصطلاح ری‌برند شود. این اتفاق به واسطه سیاست‌های تیم مدیریتی شبكه و برنامه ساز‌های آن رخ داده است، اما همه این خوبی‌ها روی دیگری دارد كه ممكن است چالش‌برانگیز باشد و این دستاورها را از بین ببرد. در این گزارش به چالش‌های جدی سیاست‌های جدید شبكه چهار می‌پردازیم و در واقع آن سوی دیگر این موفقیت‌ها را بررسی می‌كنیم.
خطر ریزش فرهیختگان
شبكه چهار سیما، شبكه‌ای با مخاطبان خاص بوده و به همین دلیل به شبكه فرهیختگان معروف شده است.
افزایش مخاطب این شبكه در دو سال اخیر و برنامه‌های جذابی كه از این شبكه پخش می‌شوند، احتمال این خطر را به وجود می‌آورد كه شبكه فرهیختگان برای جذب مخاطب بیشتر فرم و محتوای خاص خودش را اجرا كند و به جای جذب مخاطب خاص خود سراغ جذب عموم مردم برود. اگر این اتفاق رخ دهد به این معناست كه مدیران این شبكه در تله مخاطب افتاده و رسالت‌شان را به كلی فراموش كرده‌اند.
البته در حال حاضر چنین شرایطی به وجود نیامده و برنامه‌های ساخته شده در دو سال اخیر با محوریت ماموریت اصلی شبكه تولید شده‌اند و صرفا بهبود كیفیت داشته‌اند، اما ادامه روند جذب مخاطب و تلاش برای دیده‌شدن هر چه بیشتر ممكن است چنین مشكلی را برای شبكه فرهیختگان ایجاد كند.
جرات یا حقیقت
از جمله ویژگی‌های مدیران و برنامه‌سازان جوان، شجاعت و حرارت برای تولید برنامه‌های سنت‌شكنانه است. یكی از مزیت‌های شبكه چهار در مقطع فعلی همین شجاعت در برنامه‌سازی و استفاده از مهمان‌های خاص است، اما همین جسارت ستودنی تا این لحظه چند قربانی داشته و باعث شده دو قسمت چالش‌برانگیز و مهم از برنامه شوكران پخش نشود. به نظر می‌رسد با ایجاد هماهنگی‌های بیشتر می‌شد از چنین اتفاقی جلوگیری كرد. البته چنین فشارهایی از خارج از سازمان صدا و سیما همواره وجود داشته اما مدیران و برنامه‌سازها با تدابیر مختلف توانسته‌اند این چالش‌ها را پشت سر بگذارند و برنامه‌های مهم‌شان پخش شود.
نو كه اومد به بازار
جایگزینی برنامه‌های مطرح قدیم شبكه با برنامه‌های جدید امری است كه باید در نهایت دقت و لطافت صورت بگیرد. شبكه چهار در بعضی موارد به خوبی از این گردنه عبور كرده اما در بعضی مثال‌ها هنوز نقصان دارد. به طور خاص تولید برنامه آسمان شب كه بیش از ۱۵ سال به شكل مدام از تلویزیون پخش می‌شد، در سال ۹۶ متوقف شد. البته تیم تولید این برنامه به شبكه هفت رفت و برنامه موفق موتور جست‌وجو را تولید كرد، اما شبكه چهار یكی از برندهای خاص و جذاب خودش را از دست داد و به‌نظر می‌رسد تا این لحظه نتوانسته با برنامه راهنمای مسافران كهكشان جای خالی آسمان شب را پر كند.
آزمون وخطا
استفاده از برنامه‌سازهای جدید و جوان یكی از مزیت‌های شبكه چهار در دو سال اخیر بوده است. برنامه‌سازهایی خلاق كه برای رسیدن به محتوای مطلوب‌شان ریسك‌های مختلفی می‌كنند. مساله خطرناك این ریسك‌ها به تعداد بالای آزمون و خطاهایی برمی‌گردد كه شبكه و برنامه‌سازان انجام می‌دهند. گاهی این آزمون و خطاها نتایج خوبی دارد اما در بعضی مثال‌های دیگر كه محتوای تولیدشده با شكست مواجه می‌شود این سوال را برای ما پیش آورد كه آیا واقعا آنتن تلویزیون محلی برای آزمون و خطاست؟ چرا قبل از تصمیم‌گیری یا تولید محتوا برنامه‌ریزی بیشتری انجام نشده یا محتوا با كیفیت مطلوب تولید نشده كه حالا به عنوان شكست‌های شبكه ثبت شود. برای مثال ویژه‌برنامه سال تحویل شبكه چهار در سال ۹۸ را به خاطر بیاورید. برنامه‌ای ساده با حضور سعدی، حافظ و دیگر ادیبان كشور! حضور چنین افرادی در وهله اول جذاب به نظر می‌رسد اما به لحاظ نوع پرداخت و اجرای این ایده برنامه به سمت و سویی پیش رفت كه تا چند روز موضوع شوخی‌های شبكه‌های اجتماعی باشد.
توان بالا و بهره‌وری پایین
از جمله اتفاقات خوب شبكه چهارم سیما در سال اخیر استفاده از پیشكسوت‌های خوشنام مانند ساعد باقری بود. باقری بعد از سال‌ها دوری از اجرا برای برنامه سحوری به تلویزیون بازگشت. سحوری برنامه سحرگاهی شبكه فرهیختگان در ماه رمضان بود كه از قضا به خاطر حضور ساعد باقری با استقبال نسبی هم مواجه شد، اما متاسفانه آن‌طور كه باید و شاید از ظرفیت‌های این استاد برجسته استفاده نشد و برنامه در نگاه كلی جذاب نبود. البته شاید این نبود جذابیت معلول سال‌ها دوری ساعد باقری از اجرا باشد اما در مجموع و باتوجه به سوابق امیرقمیشی، تهیه‌كننده سحوری و ساعد باقری تصور می‌شود توان بالاتری برای ساخت یك برنامه باكیفیت داشته باشند. در واقع این خطر وجود دارد كه این شبكه سراغ پیشكسوت‌های دیگری نیز برود، اما خروجی استفاده از آنها به قدر كافی مطلوب نباشد.
آدم‌های قدیمی و جدید
كوروش علیانی، پژوهشگر و نویسنده نام‌آشنای اهالی فرهنگ در دوره جدید شبكه چهار ابتدا به عنوان كارشناس و سپس به عنوان مجری وارد شبكه چهار شد. علیانی سواد بالایی دارد، در اجرا موفق است و به خاطر سوابق روزنامه‌نگاری‌اش گفت‌وگوهای خوبی می‌گیرد، اما همین ویژگی‌هایش باعث شده جزو چهره‌های ثابت و پر تكرار شبكه چهار شود. او در یك بازه كوتاه كارشناس ثابت برنامه شب روایت، مجری جان‌جهان، مجری چراغ مطالعه بوده است. برای مثال همین هفته اخیر علاوه بر برنامه چراغ مطالعه كه مجری آن است به عنوان كارشناس رسانه در شب رویات نیز حاضر شد. فارغ از توانایی‌های مهم كوروش علیانی به نظر نمی‌رسد كه او تنها گزینه شبكه چهار برای برنامه‌ها باشد. پس چه بهتر كه در ادامه شاهد بروز علیانی‌های جدید در شبكه چهار باشیم.
شبكه چهار سیما، شبكه‌ای با مخاطبان خاص بوده و به همین دلیل به شبكه فرهیختگان معروف شده است.
افزایش مخاطب این شبكه در دو سال اخیر و برنامه‌های جذابی كه از این شبكه پخش می‌شوند، احتمال این خطر را به وجود می‌آورد كه شبكه فرهیختگان برای جذب مخاطب بیشتر فرم و محتوای خاص خودش را اجرا كند و به جای جذب مخاطب خاص خود سراغ جذب عموم مردم برود. اگر این اتفاق رخ دهد به این معناست كه مدیران این شبكه در تله مخاطب افتاده و رسالت‌شان را به كلی فراموش كرده‌اند.
البته در حال حاضر چنین شرایطی به وجود نیامده و برنامه‌های ساخته شده در دو سال اخیر با محوریت ماموریت اصلی شبكه تولید شده‌اند و صرفا بهبود كیفیت داشته‌اند، اما ادامه روند جذب مخاطب و تلاش برای دیده‌شدن هر چه بیشتر ممكن است چنین مشكلی را برای شبكه فرهیختگان ایجاد كند.
جرات یا حقیقت
از جمله ویژگی‌های مدیران و برنامه‌سازان جوان، شجاعت و حرارت برای تولید برنامه‌های سنت‌شكنانه است. یكی از مزیت‌های شبكه چهار در مقطع فعلی همین شجاعت در برنامه‌سازی و استفاده از مهمان‌های خاص است، اما همین جسارت ستودنی تا این لحظه چند قربانی داشته و باعث شده دو قسمت چالش‌برانگیز و مهم از برنامه شوكران پخش نشود. به نظر می‌رسد با ایجاد هماهنگی‌های بیشتر می‌شد از چنین اتفاقی جلوگیری كرد. البته چنین فشارهایی از خارج از سازمان صدا و سیما همواره وجود داشته اما مدیران و برنامه‌سازها با تدابیر مختلف توانسته‌اند این چالش‌ها را پشت سر بگذارند و برنامه‌های مهم‌شان پخش شود.
نو كه اومد به بازار
جایگزینی برنامه‌های مطرح قدیم شبكه با برنامه‌های جدید امری است كه باید در نهایت دقت و لطافت صورت بگیرد. شبكه چهار در بعضی موارد به خوبی از این گردنه عبور كرده اما در بعضی مثال‌ها هنوز نقصان دارد. به طور خاص تولید برنامه آسمان شب كه بیش از ۱۵ سال به شكل مدام از تلویزیون پخش می‌شد، در سال ۹۶ متوقف شد. البته تیم تولید این برنامه به شبكه هفت رفت و برنامه موفق موتور جست‌وجو را تولید كرد، اما شبكه چهار یكی از برندهای خاص و جذاب خودش را از دست داد و به‌نظر می‌رسد تا این لحظه نتوانسته با برنامه راهنمای مسافران كهكشان جای خالی آسمان شب را پر كند.
آزمون وخطا
استفاده از برنامه‌سازهای جدید و جوان یكی از مزیت‌های شبكه چهار در دو سال اخیر بوده است. برنامه‌سازهایی خلاق كه برای رسیدن به محتوای مطلوب‌شان ریسك‌های مختلفی می‌كنند. مساله خطرناك این ریسك‌ها به تعداد بالای آزمون و خطاهایی برمی‌گردد كه شبكه و برنامه‌سازان انجام می‌دهند. گاهی این آزمون و خطاها نتایج خوبی دارد اما در بعضی مثال‌های دیگر كه محتوای تولیدشده با شكست مواجه می‌شود این سوال را برای ما پیش آورد كه آیا واقعا آنتن تلویزیون محلی برای آزمون و خطاست؟ چرا قبل از تصمیم‌گیری یا تولید محتوا برنامه‌ریزی بیشتری انجام نشده یا محتوا با كیفیت مطلوب تولید نشده كه حالا به عنوان شكست‌های شبكه ثبت شود. برای مثال ویژه‌برنامه سال تحویل شبكه چهار در سال ۹۸ را به خاطر بیاورید. برنامه‌ای ساده با حضور سعدی، حافظ و دیگر ادیبان كشور! حضور چنین افرادی در وهله اول جذاب به نظر می‌رسد اما به لحاظ نوع پرداخت و اجرای این ایده برنامه به سمت و سویی پیش رفت كه تا چند روز موضوع شوخی‌های شبكه‌های اجتماعی باشد.
توان بالا و بهره‌وری پایین
از جمله اتفاقات خوب شبكه چهارم سیما در سال اخیر استفاده از پیشكسوت‌های خوشنام مانند ساعد باقری بود. باقری بعد از سال‌ها دوری از اجرا برای برنامه سحوری به تلویزیون بازگشت. سحوری برنامه سحرگاهی شبكه فرهیختگان در ماه رمضان بود كه از قضا به خاطر حضور ساعد باقری با استقبال نسبی هم مواجه شد، اما متاسفانه آن‌طور كه باید و شاید از ظرفیت‌های این استاد برجسته استفاده نشد و برنامه در نگاه كلی جذاب نبود. البته شاید این نبود جذابیت معلول سال‌ها دوری ساعد باقری از اجرا باشد اما در مجموع و باتوجه به سوابق امیرقمیشی، تهیه‌كننده سحوری و ساعد باقری تصور می‌شود توان بالاتری برای ساخت یك برنامه باكیفیت داشته باشند. در واقع این خطر وجود دارد كه این شبكه سراغ پیشكسوت‌های دیگری نیز برود، اما خروجی استفاده از آنها به قدر كافی مطلوب نباشد.
آدم‌های قدیمی و جدید
كوروش علیانی، پژوهشگر و نویسنده نام‌آشنای اهالی فرهنگ در دوره جدید شبكه چهار ابتدا به عنوان كارشناس و سپس به عنوان مجری وارد شبكه چهار شد. علیانی سواد بالایی دارد، در اجرا موفق است و به خاطر سوابق روزنامه‌نگاری‌اش گفت‌وگوهای خوبی می‌گیرد، اما همین ویژگی‌هایش باعث شده جزو چهره‌های ثابت و پر تكرار شبكه چهار شود. او در یك بازه كوتاه كارشناس ثابت برنامه شب روایت، مجری جان‌جهان، مجری چراغ مطالعه بوده است. برای مثال همین هفته اخیر علاوه بر برنامه چراغ مطالعه كه مجری آن است به عنوان كارشناس رسانه در شب رویات نیز حاضر شد. فارغ از توانایی‌های مهم كوروش علیانی به نظر نمی‌رسد كه او تنها گزینه شبكه چهار برای برنامه‌ها باشد. پس چه بهتر كه در ادامه شاهد بروز علیانی‌های جدید در شبكه چهار باشیم.
