انگار آمریکا هنوز در موقعیت هشتم ماه می سال ۲۰۱۸ است که بطور یکجانبه و غیرقانونی از برجام خارج شد و در فضای بین‌الملل هم مورد انتقاد قرار گرفت؛‌ حتی آنتونی بلینکن وزیر خارجه دولت بایدن هم که خروج از توافق هسته‌ای با ایران را اشتباه بزرگ توصیف کرده بود حالا در مصاحبه با وال‌استریت ژورنال گفته ما همچنان معتقدیم که دیپلماسی بهترین راه برای حل چالش هسته‌ای ایران است.
او ادعا کرده راه برای بازگشت ایران به پایبندی به توافق هسته‌ای برای همیشه باز نخواهد بود. اما اشاره نکرده که تحریم در حین مذاکره چه بر سر توافق خواهد آورد.
با این حال امیرعبدالهیان هم که مجددا بر بازگشت به برجام با لغو همه تحریم‌ها تاکید کرده بود طی یادداشتی در روزنامه «کامرسانت مسکو» تاکید کرد که هدف اصلی مذاکرات وین باید اجرای کامل و موثر برجام و بهبود روابط بازرگانی و همکاری‌های اقتصادی پایدار با جمهوری اسلامی ایران باشد.
بدیهی است برای بازگشت به برجام، همه تحریم‌ها در مورد ایران باید به‌طور کامل لغو شود.
مختصات وین در دور هشتم
اکنون باید ببینیم کجا هستیم و در دور هشتم مذاکرات وین چه می‌خواهیم؟ شهر وین پایتخت اتریش امروز (پنجشنبه) برای دومین‌بار بعد از ۶ روز باز هم میزبان مذاکرات ایران و گروه ۱+۴( آلمان، فرانسه، انگلیس، ‌روسیه ‌) و چین است؛ مذاکراتی برای رفع تحریم‌های آمریکا، ایران مسؤولیتی در قبال احیای برجام ندارد و این وظیفه کشوری است که از این توافق خارج شده، با این رویکرد دور هفتم مذاکرات از 8 آذر ماه با برگزاری نشست افتتاحیه کمیسیون مشترک برجام آغاز شد و بعد از یک هفته رایزنی، هیأت ایرانی به ریاست علی باقری دو سند به طرف مقابل ارائه کرد که شامل رفع تحریم‌ها و موضوعات هسته‌ای بود.
شاید طرف مقابل اساسا انتظار نداشت با رویکردی که توافق خوب در کمترین زمان ممکن به دست بیاید، تیم ایران متون آماده مکتوب به آنها بدهد. به همین خاطر بعد از انتقادهای طرف مقابل درباره این دو سند، معاون سیاسی وزیر خارجه گفت این‌که طرف‌های اروپایی خیلی در مورد برخی از پیشنهادهای ما رضایت نداشتند، درست است، ولی هیچ کدام عنوان نکردند که پیشنهادهای ایران مبنای حقوقی و قانونی مورد قبول دو طرف را ندارد.
البته همانطور که سخنگوی وزارت خارجه کشورمان هم گفت تمامی آنچه در این متون نوشته شده بود مبتنی بر برجام و پیش‌نویس 6 دور قبل بوده و اساسا نمی‌توانست حداکثری باشد ولی رویکرد آمریکا و طرف‌های اروپایی برای انجام تعهدات‌شان حداقلی است و به همین خاطر درخواست کردند به پایتخت‌های خود برگردند و مشورت کنند.
به هرحال ایران هیچ عجله‌ای ندارد و با این دست فرمان قرار است از امروز باز هم مذاکرات را دنبال کند،‌ البته برخی شنیده‌ها حکایت از آن دارند که این مذاکرات احتمالا یک‌روزه خواهد بود، هرچند این مساله که مذاکرات چقدر طول خواهد کشید، هنوز قطعیت ندارد.
از سوی دیگر «میخائیل اولیانوف» نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین هم خبر داد که نشست‌های غیررسمی درباره رفع تحریم‌های آمریکا علیه ایران در وین اتریش آغاز شده است. این موضع روسیه هم در حالی است که علی باقری دور روز قبل سفری به مسکو داشت و با «سرگئی ریابکوف» معاون وزیر خارجه روسیه دیدار کرد و درباره این سفر هم گفت که لازم دیدم در این مقطع با مقامات روسیه رایزنی کنیم تا بتوانیم روز پنجشنبه با فضای سازنده و رو‌به‌جلو گفت‌وگوها را ادامه دهیم.
همزمان با میز مذاکره به دنبال «پلن دوم» نیستیم
پیش از این برخی منابع از پلن دوم کشورهای غربی برای مذاکره با ایران گفته بودند اما امیرعبدالهیان وجود چنین طرحی برای کشورمان را رد کرد.‌ وزیر خارجه کشورمان معتقد است ما با جدیت و حسن‌نیت در میز مذاکره حضور یافتیم و همزمان با میز مذاکره به دنبال «پلن دو» نخواهیم بود. منتظر می‌مانیم و تلاش می‌کنیم‌ با مذاکراتی قوی و متین بتوانیم در راستای لغو تحریم‌ها، پیشرفت‌هایی که مورد انتظار ملت است، حاصل شود. ما توافق موقت را یک توافق خوب برای کشورمان نمی‌دانیم. توافق باید جامع باشد و جمهوری اسلامی ایران و مردم به صورت ملموس از مزایای اقتصادی برجام و رفع تحریم‌ها استفاده کنند. با همین رویکرد تیم ما در روزهای آینده به وین برمی‌گردد، بخش عمده تیم ما هم در حال حاضر در وین حضور دارد و مباحث کارشناسی خودشان را ادامه می‌دهند. از طرف‌های مقابل انتظار داریم چنین رویکرد سازنده‌ای را داشته باشند تا بتوانیم به توافق مرضی‌الطرفین و در عین حال تامین کننده حقوق و منافع ملت بزرگ ایران دست یابیم.
با این حال شرایط ایران در داخل هم برای تیم مذاکره‌کننده حائز اهمیت است، نوسانات نرخ ارز این روزها همزمان با مذاکرات با حساسیت اجتماعی مواجه شده تا جایی که رئیس‌جمهور در روز دانشجو به این موضوع واکنش نشان داد و در دانشگاه شریف از خرابکاری ارزی همزمان با مذاکرات گفت. سید‌ابراهیم رئیسی در جمع دانشجویان گفته بود خبر دقیق داریم که عده‌ای شبانه‌روز در تلاشند همزمان با مذاکرات، نرخ ارز را بالا ببرند و مذاکرات را به اقتصاد گره بزنند تا خواسته‌های خود را به ملت تحمیل کنند. او در واکنش به سوال دانشجویی که چرا این افراد را معرفی نمی‌کنید هم گفت دستگاه‌های اطلاعاتی پیگیر موضوع هستند.
بعد از این سخنان رئیس‌جمهور حساب بانکی ۷۰۰‌فعال غیرمجاز ارزی توسط وزارت اطلاعات مسدود شد و مدیر کل مبارزه با قاچاق کالا و ارز معاونت اقتصادی وزارت اطلاعات هم گفت که گردش برخی از حساب‌های مسدود شده در ۹‌ماهه سال جاری بالغ بر ۲۰ هزار میلیارد تومان است.
البته 16 آذر سیگنال دیگری هم برای مذاکرات ارسال شد؛ سیاست جدید بانک مرکزی گسترش چتر بازار متشکل ارزی برای پوشش نیازهای ارز و کم کردن تقاضا در بازار آزاد اعلام شد. رئیس کل بانک مرکزی هم گفت در حال حاضر دولت هیچ مشکل و کمبودی برای عرضه ارز در بازار متشکل ندارد و مردم می‌توانند تمامی نیازهای خود را از طریق بازار متشکل تامین کنند. عرضه ارز در این بازار به مراتب بیشتر از تقاضاست.


اما آنچه در این مذاکرات یک هماورد است،‌ دو نقطه مقابل هم ایران و آمریکا هستند که در عین برخورداری از برخی امتیازات دارای محدودیت‌هایی هم هستند، با این تفاوت که در این دوره وزنه به سمت ایران سنگین‌تر است. همانطور که در گزارش قبلی هم مرور کردیم یکی از امتیازات ایران در این دوره، شنیده شدن گویش واحد از حاکمیت است درحالی که قبلا اینطور نبود و طیفی از خرده مواضع در سیاست خارجی دیده می‌شد که همین خلأ، فرصت مناسبی به طرف مقابل می‌داد اما حالا این شکاف از آمریکا گرفته شده و فرصت ایده‌آل دیگر هم برای ایران، نیاز آمریکا به این مذاکرات ناظر به انتخابات این کشور است، نیازی که باعث شده آنها تحت هر شرایطی این مذاکرات را بپذیرند ولو این‌که اجازه رسمی نشستن بر سر میزی که ایران در آن حضور دارد هم به آنها داده نشود.
برگ برنده دیگر برای ایران توانمندی هسته‌ای ارتقا یافته کشورمان است، ما حالا غنی‌سازی را به 60 درصد رسانده‌ایم و این یعنی دست ایران برای انفعال طرف‌های مقابل حسابی پر است. رسیدن ایران به غنی‌سازی 60 درصدی واکنش مستقیم به عملیات تروریستی رژیم صهیونیستی در سایت نطنز بود و بر اساس آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی میزان ذخایر 60 درصدی ایران به بیش از 17 کیلوگرم رسیده است. هرچند به گفته اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان میزان این ذخایر در حد 25 کیلو است.
وضعیت طرف مقابل هم که مشخص است، آنچه از سطوح مختلف تحریم بوده اعمال شده و آخرین آن هم تحریم‌های جدید علیه نیروی انتظامی بود، این یعنی آمریکا دیگر چیزی برای تحریم جدید ندارد اما نکته مهم برای ما همچنان هوشمندی نسبت به کنترل فضای اجتماعی است تا این فشار در وین سرریز نشود، طبیعتا وقتی دست ایران پر باشد احتمالا باید منتظر علامتی علیه آرامش اجتماعی در داخل کشور باشیم، فضای عملیاتی رسانه‌های غرب دقیقا معطوف به همین هدف بوده و آنها سعی دارند وضعیت اقتصادی ایران را آسیب‎پذیر و شکننده تصویر کنند و مذاکرات وین را به اقتصاد گره بزنند و به شرطی شدن اقتصاد در ازای مذاکره ادامه دهند و هسته اصلی این اقدام هم فشار به تیم مذاکره‌کننده برای تعجیل در تصمیم‌گیری و نهایتا یک توافق بد و خنثی است.
اما نکته نهایی در باب دست برتر ایران، ابتکار عمل جدید تیم مذاکره‌کننده است؛ ایران نه تنها دستاوردهای دوره قبلی را حفظ کرده بلکه مطالبات اصلی یعنی رفع تحریم‌ها، گرفتن تضمین‌ها و اجرای راستی‌‌آزمایی و پرداخت خسارت را که جایش در پیش‌نویس‌های قبل خالی بود، روی میز گذاشته؛ به این معنا که این موارد قابل مذاکره است و اگر طرف غربی این پیشنهادها را نپذیرد یعنی اروپا زیر میز مذاکره زده و چون آنها هنوز هم پیشنهاد مشخصی ندارند و چنان‌چه پیشنهادهای طرف ایرانی را کنار بزنند یعنی به دنبال ایجاد بن‌بست در مذاکره هستند.‌ شاید به همین دلیل است که از ساختمان وزارت خارجه این پیام به اروپا مخابره شد که طرف مقابل مثل ایران با پیشنهادهای مشخص به وین بیاید.
حالا باید دید اروپا در برابر منطق و استدلال ایران در دور هشتم با چه آرایشی به میز گفت‌و‌گو بازمی‌گردد.