گپ‌وگفتی با هنرمندان صنایع‌دستی و هنرهای سنتی که در ششمین جشنواره فجر صنایع‌دستی برنده سرو سیمین جشنواره شدند
وارثان سرو سیمین
شاید در کنار جشنواره‌های پررنگ و لعاب فیلم، موسیقی، تئاتر و حتی شعر فجر که عمری به طول چند دهه دارند، جشنواره فجر صنایع‌دستی که نهالی نورس و کم‌سن‌وسال است، چندان به چشم نیاید اما این جشنواره هنری امسال در ششمین سال عمر خود با قدرت و قوت برگزار شد و آثاری شگفت و ممتاز و خالقان و هنرمندان مجرب و نوآوری را کشف و به جامعه ایرانی معرفی کرد. در آیین اختتامیه این جشنواره به که با حضور سیدعزت‌ا... ضرغامی، وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی برگزار شد از برگزیدگان صنایع‌دستی و هنرهای سنتی فجر با سرو سیمین تجلیل به‌عمل آمد. سرو سیمین این جشنواره براساس اعلام هیات‌داوران، به پنج‌هنرمند به این شرح: باقر نفری در رشته مشبک فلز، بهرام طاهریان در رشته مهرکاری چوب، عباس دل‌زنده در رشته گره‌چینی، محسن آقا میری در رشته تذهیب و میرمولا ثریا در دست‌بافته‌های داری رسید.این جشنواره «دیپلم افتخار» هم داشت که به امیر برق‌زادگان در رشته گره‌چینی، سماء جوادی در رشته ملیله‌سازی، صابره جمال‌زهی در رشته سوزن‌دوزی بلوچ، فاطمه سیدی در رشته دست‌بافته‌های داری و یاسین صلصالی در رشته قلم‌زنی روی فلز اعطا شد.طاها محمودی در رشته ارسی‌سازی، مصطفی پنبه دانه‌پور در رشته احرامی‌بافی، حمید پورجهانگیر در رشته نمدمالی، محمدرضا گلرد در رشته لاک‌تراشی و احمد آق در رشته زیورآلات ترکمن هم به‌عنوان برگزیدگان بخش «رویش دوباره سرو» تجلیل شدند.ما در این گزارش گپ‌و‌گفت کوتاهی زده‌ایم با هنرمندانی که سروسیمین جشنواره را با خود به خانه بردند.
اثر: تابلوی مشبک با نوشته یا فاطمه اشفعی لی فی جنه
باقر نفری، هنرمند اصفهانی است که با هنر مشبک فلز و خلق یک تابلو زیبا، سرو سیمین فجر صنایع‌دستی را به خانه
برده است. روی این تابلوی مشبک که قلم‌زنی شده و طرح گل و مرغ دارد، جمله یا فاطمه اشفعی لی فی جنه طراحی‌شده و ابعاد این تابلو 40در50سانت است و باقر نفری به ما می‌گوید که ساخت آن سه ماه زمان برده است.
این هنرمند 38ساله اصفهانی در هنر و صنعت مشبکِ فلز مشغول است که ماحصل این هنر می‌شود گلدان‌ها، ظروف و تابلوهای مشبک زیبا که برای این تخصصش پیش از این هم رتبه و جوایز متعددی ازجمله نشان‌ملی همای‌زرین برده است. او البته در هنر فیروزه‌کوبی روی ظروف و زیورآلات هم مهارت دارد. نفری کار مشبک و فیروزه‌کوبی را در دو کارگاهی که راه‌اندازی کرده با گروهی از هنرجویان و هنرمندان همکارش انجام می‌دهد. شش‌نفر در یک کارگاه و سه نفر هم در کارگاه‌دوم و بعلاوه حدود 10بانوی هنرمند که در خانه، کار فیروزه‌کوبی انجام می‌دهند؛ البته کارگاه‌های او تا پیش از کرونا برای 60نفر اشتغالزایی داشته؛ 25نفر با حضور در کارگاه و بقیه هم با کار در منزل که متاسفانه بیشتر آنها طی دو سال گذشته و کسادی کار کارگاه‌ها به دلیل شیوع کرونا، بیکار و خانه‌نشین شده‌اند. این هموطن هنرمند و کارآفرین از سال80 به هنر مشبک تمایل و به سمت آن گرایش پیدا‌کرده و مهم‌ترین ویژگی کارش که او را با سایر هنرمندان این عرصه متمایز می‌کند، مشبک‌کاری روی سطوح و ظروف غیرصاف و حجیم مانند گلدان است، حال آنکه مشبک در حالت عادی و از زمان صفویه و قاجار تاکنون روی سطوح سخت و صاف مثل تابلو انجام می‌شود؛ به عبارتی او مبدع کار مشبک روی وسایل و ظروف حجیم است و همین کارش را متفاوت و زیباتر می‌کند.
اثر: روی جلد قرآنی خلق شده با هنر تذهیب
یک روی جلد قرآن که با هنر تذهیب و با تکنیک طلای 24 عیار ساخته شده هم یکی دیگر از سروهای سیمین را از آن خود کرد. از ویژگی‌های این اثر، طرح محرابی و جهت آسمانی آن است، به این ترتیب که هر المانی که در طرح وجود دارد، در حرکت به سمت بالا و معراج است و هرقدر هم که بالاتر می‌رود، بزرگ‌تر می‌شود و تکامل پیدا می‌کند.
خالق این اثر زیبا یعنی محسن آقامیری با اشاره به ویژگی‌های دیگر این اثر به ما می‌گوید: در این اثر از رنگ‌های کاملا طبیعی استفاده شده تا در طول زمان از بین نرود، به‌طور مثال رنگ لاجوردی آن از سنگ لاجورد گرفته شده است. کاغذ آن هم دست‌ساز است و برای استفاده آن را با مهره کردن و آهار دادن آماده کرده است. استفاده از طلای 24 عیار هم ویژگی دیگر اثر است. این ویژگی‌ها البته به‌گفته آقامیری تقریبا در همه آثارش وجود دارد، به‌طور مثال طلا در همه آثار او غالب است، چون طلا نماد نور است و کار تذهیب هم یک کار قدسی است و در آن از طلا که نماد نور است، استفاده می‌شود.
این هنرمند تهرانی که فراگیری هنر تذهیب را مدیون عموی هنرمندش است، در 35 سال فعالیت هنری خود در زمینه تذهیب، جوایز ملی و بین‌المللی زیادی هم برده، ازجمله اینکه رکورددار جایزه البرده امارات است و در سه دوره رتبه اول را کسب کرده است. در کارگاه تذهیب آقامیری، هشت نفر مشغول به کار هستند که تا پیش از شیوع کرونا تعدادشان بیش از این رقم بود.
اثر: گلدان قطعه چینی
یک گلدان زیبای چوبی با ارتفاع و قطر حدود 45 سانتی‌متر هم مالک یکی دیگر از سروهای سیمین فجر صنایع‌دستی امسال شد. از ویژگی‌های این گلدان که با قطعه چینی جان گرفته است، کاربرد هفت ردیف و لایه کلمه متبرک ا... در بدنه است که در هر لایه 14 مرتبه ا... به‌صورت پیچ تکرار شده و هر ا... هم از
حدود 30 قطعه چوب رنگی ساخته شده است.
عباس دل‌زنده، استادکار همدانی، سازنده این اثر بدیع و زیباست و به ما می‌گوید برای ساخت گلدانش که ابتدا قرار بوده کاسه‌ای برای نوشیدن آب در کارگاه باشد و آرام آرام به گلدان تبدیل شده، دو ماه زمان صرف کرده است. در کار قطعه چینی او، چوب‌های رنگی بسیار کوچک، با نظمی خاص و با روش خطوط معقلی کنار هم چیده شده است. او که 61 سال سن و 51 سال سابقه کار هنری دارد، یک نوآوری خاص هم در رشته قطعه چینی داشته و آن اینکه خطوط معقلی ( خطوط بنایی که برگرفته از معماری ایرانی است) را وارد این رشته کرده است. سه مهر اصالت یونسکو، 17 نشان مرغوبیت ملی و حدود 130 تقدیرنامه برای فعالیت های علمی و پژوهشی، پاداش عرقی است که از 12 سالگی تا به امروز برای اعتلای هنر این مرز و بوم بر جبین او نشسته است. این هنرمند همدانی در پنج رشته هنری مهارت دارد و صاحب سبک است؛ ساخت ساز سنتی، نازک‌کاری چوب، خراطی، مشبک و منبت‌کاری. دل‌زنده کارگاه هنری‌اش را با پسرش اداره می‌کند اما با کمترین هزینه هنرجو هم می‌پذیرد و آموزش می‌دهد، چون معتقد است استادکاری که هنرش را با خودش به زیر خاک ببرد، هنرمند نیست.
اثر: دستبافتی با طرح و نگاه معاصر
گلیم و فرش هر کدام به‌تنهایی جزو آثار فاخر هنری ایران محسوب می‌شوند اما وقتی این دو هنر تحت یک قصه و روایت تاریخی با هم تلفیق شوند و با یک ایده نو جان بگیرند آن‌وقت اثری بدیع و زیبا خلق می‌شود که می‌تواند یک سرو سیمین جشنواره را با خود به خانه ببرد.
خالق این اثر میرمولا ثریا، هنرمند ساکن تهران است که اسم اثرش را شاه‌مقصود معرفی می‌کند و درباره آن به ما می‌گوید: طرح این کار یک جور ادای‌دین به شهدای راه آزادی و آزادگی همچون امام‌حسین(ع)، احمدشاه مسعود و منصور حلاج است و هنگام خلق اثر این شخصیت‌ها در ذهنم در حرکت بودند. درواقع ساختار و فرم کار از لباس و پوشش زیر سپرهای جنگی جنگاوران قدیمی الهام گرفته‌شده که معمولا روی این تن‌پوش‌ها اذکار و آیاتی برای حفظ جان جنگاور نوشته می‌شده و لباس حالتی دارد که انگار جنگاور یا سرباز سر و دست و پای خود را در راه آزادی از دست داده است.
روی اثر یک سرو هم که سمبل آزادی و ایستادگی است، طراحی و بافته شده است. از یک نوع بافت جدید هم در اثر استفاده‌شده که ریشه آن برگرفته از بافت عشایر بختیاری است. به گفته این هنرمند، آنچه اثر او را خاص و متمایز کرده، ایده‌پردازی آن است و اینکه توانسته با ابزار و هنر قدیمی و ایرانی، یک کار جدید با نگاه هنر روز خلق کند. ثریا هنگام خلق اثر ذهن و خیالش را رها می‌کند تا به پرواز درآمده و در جست‌و‌جوی خود به اشکال تازه بصری دست پیدا کند. این هنرمند در یک خانواده اهل هنر تذهیب و خوشنویسی به دنیا آمده، در رشته فرش و صنایع دستی تحصیل‌کرده و شهر به شهر ایران را که تولیدکننده گلیم و نمد و فرش بودند، گشته تا درنهایت برسد به همین نقطه که امروز ایستاده است؛ به خلق آثاری اصیل با بهره‌بردن از عناصر اسلیمی و سمبل‌های فرهنگی، منطبق با نگاه و هنر معاصر. در کارگاه‌های او که در شهرهای سنندج، کاشان، اردبیل و یزد دایر‌شده، هم‌اکنون 170بافنده مشغول به آفرینش هستند.
اثر: عود مزین به هنر مهرکاری
ساز عود به‌تنهایی هم بوی اصالت و تاریخ می‌دهد، حالا تصور کنید که این ساز ایرانی که به اسم بربط هم شناخته می‌شود، مزین شود به چوب‌های رنگی و قطعات فلزی، آن‌هم نه به‌هم‌ریخته و بی‌حساب بلکه با اصول و اسلوب معین و تحت ذیل یک رشته هنری خاص به نام مهرکاری.
این عود زیبا اثر دیگری است که توانسته سرو سیمین جشنواره را نصیب خالقش کند. بهرام طاهریان، هنرمند کرمانشاهی خالق و سازنده این عود مزین به هنر مهرکاری است که به ما می‌گوید برای خلق این اثر شش ماه زمان صرف کرده است. طاهریان هنر مهرکاری را از استادش، ابراهیم قنبری‌مهر فراگرفته که مبدع این هنر است؛ هنری که ترکیبی از چوب‌های رنگی کوچک را با یک طرح و الگوی مشخص در کنار قطعات کوچک فلزی از جنس برنج یا طلا کنار هم می‌نشاند تا نقش و طرحی زیبا جان بگیرد. این هنر روی هر وسیله‌ای از انگشتر گرفته تا ظروف و وسایل‌خانگی و تزیینی قابل اجراست. این هنرمند 56ساله
کرمانشاهی، تحصیل‌کرده مرمت آثار تاریخی در دانشگاه هنر است و کار روی چوب و سازهای ایرانی را از 25سال پیش شروع کرده و سازهایی که او با هنر مهرکاری آنها را بازتولید می‌کند به‌دلیل خاص‌بودن و صرف زمان و هزینه بالا برای تولید، مشتریان خاص خود را در ایران و به‌ویژه خارج از کشور دارد.
باقر نفری، هنرمند اصفهانی است که با هنر مشبک فلز و خلق یک تابلو زیبا، سرو سیمین فجر صنایع‌دستی را به خانه
برده است. روی این تابلوی مشبک که قلم‌زنی شده و طرح گل و مرغ دارد، جمله یا فاطمه اشفعی لی فی جنه طراحی‌شده و ابعاد این تابلو 40در50سانت است و باقر نفری به ما می‌گوید که ساخت آن سه ماه زمان برده است.
این هنرمند 38ساله اصفهانی در هنر و صنعت مشبکِ فلز مشغول است که ماحصل این هنر می‌شود گلدان‌ها، ظروف و تابلوهای مشبک زیبا که برای این تخصصش پیش از این هم رتبه و جوایز متعددی ازجمله نشان‌ملی همای‌زرین برده است. او البته در هنر فیروزه‌کوبی روی ظروف و زیورآلات هم مهارت دارد. نفری کار مشبک و فیروزه‌کوبی را در دو کارگاهی که راه‌اندازی کرده با گروهی از هنرجویان و هنرمندان همکارش انجام می‌دهد. شش‌نفر در یک کارگاه و سه نفر هم در کارگاه‌دوم و بعلاوه حدود 10بانوی هنرمند که در خانه، کار فیروزه‌کوبی انجام می‌دهند؛ البته کارگاه‌های او تا پیش از کرونا برای 60نفر اشتغالزایی داشته؛ 25نفر با حضور در کارگاه و بقیه هم با کار در منزل که متاسفانه بیشتر آنها طی دو سال گذشته و کسادی کار کارگاه‌ها به دلیل شیوع کرونا، بیکار و خانه‌نشین شده‌اند. این هموطن هنرمند و کارآفرین از سال80 به هنر مشبک تمایل و به سمت آن گرایش پیدا‌کرده و مهم‌ترین ویژگی کارش که او را با سایر هنرمندان این عرصه متمایز می‌کند، مشبک‌کاری روی سطوح و ظروف غیرصاف و حجیم مانند گلدان است، حال آنکه مشبک در حالت عادی و از زمان صفویه و قاجار تاکنون روی سطوح سخت و صاف مثل تابلو انجام می‌شود؛ به عبارتی او مبدع کار مشبک روی وسایل و ظروف حجیم است و همین کارش را متفاوت و زیباتر می‌کند.
اثر: روی جلد قرآنی خلق شده با هنر تذهیب
یک روی جلد قرآن که با هنر تذهیب و با تکنیک طلای 24 عیار ساخته شده هم یکی دیگر از سروهای سیمین را از آن خود کرد. از ویژگی‌های این اثر، طرح محرابی و جهت آسمانی آن است، به این ترتیب که هر المانی که در طرح وجود دارد، در حرکت به سمت بالا و معراج است و هرقدر هم که بالاتر می‌رود، بزرگ‌تر می‌شود و تکامل پیدا می‌کند.
خالق این اثر زیبا یعنی محسن آقامیری با اشاره به ویژگی‌های دیگر این اثر به ما می‌گوید: در این اثر از رنگ‌های کاملا طبیعی استفاده شده تا در طول زمان از بین نرود، به‌طور مثال رنگ لاجوردی آن از سنگ لاجورد گرفته شده است. کاغذ آن هم دست‌ساز است و برای استفاده آن را با مهره کردن و آهار دادن آماده کرده است. استفاده از طلای 24 عیار هم ویژگی دیگر اثر است. این ویژگی‌ها البته به‌گفته آقامیری تقریبا در همه آثارش وجود دارد، به‌طور مثال طلا در همه آثار او غالب است، چون طلا نماد نور است و کار تذهیب هم یک کار قدسی است و در آن از طلا که نماد نور است، استفاده می‌شود.
این هنرمند تهرانی که فراگیری هنر تذهیب را مدیون عموی هنرمندش است، در 35 سال فعالیت هنری خود در زمینه تذهیب، جوایز ملی و بین‌المللی زیادی هم برده، ازجمله اینکه رکورددار جایزه البرده امارات است و در سه دوره رتبه اول را کسب کرده است. در کارگاه تذهیب آقامیری، هشت نفر مشغول به کار هستند که تا پیش از شیوع کرونا تعدادشان بیش از این رقم بود.
اثر: گلدان قطعه چینی
یک گلدان زیبای چوبی با ارتفاع و قطر حدود 45 سانتی‌متر هم مالک یکی دیگر از سروهای سیمین فجر صنایع‌دستی امسال شد. از ویژگی‌های این گلدان که با قطعه چینی جان گرفته است، کاربرد هفت ردیف و لایه کلمه متبرک ا... در بدنه است که در هر لایه 14 مرتبه ا... به‌صورت پیچ تکرار شده و هر ا... هم از
حدود 30 قطعه چوب رنگی ساخته شده است.
عباس دل‌زنده، استادکار همدانی، سازنده این اثر بدیع و زیباست و به ما می‌گوید برای ساخت گلدانش که ابتدا قرار بوده کاسه‌ای برای نوشیدن آب در کارگاه باشد و آرام آرام به گلدان تبدیل شده، دو ماه زمان صرف کرده است. در کار قطعه چینی او، چوب‌های رنگی بسیار کوچک، با نظمی خاص و با روش خطوط معقلی کنار هم چیده شده است. او که 61 سال سن و 51 سال سابقه کار هنری دارد، یک نوآوری خاص هم در رشته قطعه چینی داشته و آن اینکه خطوط معقلی ( خطوط بنایی که برگرفته از معماری ایرانی است) را وارد این رشته کرده است. سه مهر اصالت یونسکو، 17 نشان مرغوبیت ملی و حدود 130 تقدیرنامه برای فعالیت های علمی و پژوهشی، پاداش عرقی است که از 12 سالگی تا به امروز برای اعتلای هنر این مرز و بوم بر جبین او نشسته است. این هنرمند همدانی در پنج رشته هنری مهارت دارد و صاحب سبک است؛ ساخت ساز سنتی، نازک‌کاری چوب، خراطی، مشبک و منبت‌کاری. دل‌زنده کارگاه هنری‌اش را با پسرش اداره می‌کند اما با کمترین هزینه هنرجو هم می‌پذیرد و آموزش می‌دهد، چون معتقد است استادکاری که هنرش را با خودش به زیر خاک ببرد، هنرمند نیست.
اثر: دستبافتی با طرح و نگاه معاصر
گلیم و فرش هر کدام به‌تنهایی جزو آثار فاخر هنری ایران محسوب می‌شوند اما وقتی این دو هنر تحت یک قصه و روایت تاریخی با هم تلفیق شوند و با یک ایده نو جان بگیرند آن‌وقت اثری بدیع و زیبا خلق می‌شود که می‌تواند یک سرو سیمین جشنواره را با خود به خانه ببرد.
خالق این اثر میرمولا ثریا، هنرمند ساکن تهران است که اسم اثرش را شاه‌مقصود معرفی می‌کند و درباره آن به ما می‌گوید: طرح این کار یک جور ادای‌دین به شهدای راه آزادی و آزادگی همچون امام‌حسین(ع)، احمدشاه مسعود و منصور حلاج است و هنگام خلق اثر این شخصیت‌ها در ذهنم در حرکت بودند. درواقع ساختار و فرم کار از لباس و پوشش زیر سپرهای جنگی جنگاوران قدیمی الهام گرفته‌شده که معمولا روی این تن‌پوش‌ها اذکار و آیاتی برای حفظ جان جنگاور نوشته می‌شده و لباس حالتی دارد که انگار جنگاور یا سرباز سر و دست و پای خود را در راه آزادی از دست داده است.
روی اثر یک سرو هم که سمبل آزادی و ایستادگی است، طراحی و بافته شده است. از یک نوع بافت جدید هم در اثر استفاده‌شده که ریشه آن برگرفته از بافت عشایر بختیاری است. به گفته این هنرمند، آنچه اثر او را خاص و متمایز کرده، ایده‌پردازی آن است و اینکه توانسته با ابزار و هنر قدیمی و ایرانی، یک کار جدید با نگاه هنر روز خلق کند. ثریا هنگام خلق اثر ذهن و خیالش را رها می‌کند تا به پرواز درآمده و در جست‌و‌جوی خود به اشکال تازه بصری دست پیدا کند. این هنرمند در یک خانواده اهل هنر تذهیب و خوشنویسی به دنیا آمده، در رشته فرش و صنایع دستی تحصیل‌کرده و شهر به شهر ایران را که تولیدکننده گلیم و نمد و فرش بودند، گشته تا درنهایت برسد به همین نقطه که امروز ایستاده است؛ به خلق آثاری اصیل با بهره‌بردن از عناصر اسلیمی و سمبل‌های فرهنگی، منطبق با نگاه و هنر معاصر. در کارگاه‌های او که در شهرهای سنندج، کاشان، اردبیل و یزد دایر‌شده، هم‌اکنون 170بافنده مشغول به آفرینش هستند.
اثر: عود مزین به هنر مهرکاری
ساز عود به‌تنهایی هم بوی اصالت و تاریخ می‌دهد، حالا تصور کنید که این ساز ایرانی که به اسم بربط هم شناخته می‌شود، مزین شود به چوب‌های رنگی و قطعات فلزی، آن‌هم نه به‌هم‌ریخته و بی‌حساب بلکه با اصول و اسلوب معین و تحت ذیل یک رشته هنری خاص به نام مهرکاری.
این عود زیبا اثر دیگری است که توانسته سرو سیمین جشنواره را نصیب خالقش کند. بهرام طاهریان، هنرمند کرمانشاهی خالق و سازنده این عود مزین به هنر مهرکاری است که به ما می‌گوید برای خلق این اثر شش ماه زمان صرف کرده است. طاهریان هنر مهرکاری را از استادش، ابراهیم قنبری‌مهر فراگرفته که مبدع این هنر است؛ هنری که ترکیبی از چوب‌های رنگی کوچک را با یک طرح و الگوی مشخص در کنار قطعات کوچک فلزی از جنس برنج یا طلا کنار هم می‌نشاند تا نقش و طرحی زیبا جان بگیرد. این هنر روی هر وسیله‌ای از انگشتر گرفته تا ظروف و وسایل‌خانگی و تزیینی قابل اجراست. این هنرمند 56ساله
کرمانشاهی، تحصیل‌کرده مرمت آثار تاریخی در دانشگاه هنر است و کار روی چوب و سازهای ایرانی را از 25سال پیش شروع کرده و سازهایی که او با هنر مهرکاری آنها را بازتولید می‌کند به‌دلیل خاص‌بودن و صرف زمان و هزینه بالا برای تولید، مشتریان خاص خود را در ایران و به‌ویژه خارج از کشور دارد.
