دکتر مهدی لبیبی، استاد دانشگاه و جامعه‌شناس:
به خواست و نیاز مخاطبان توجه کنیم
مهدی لبیبی، استاد دانشگاه، پژوهشگر و جامعه‌شناس است. او سال‌های بسیاری از عمرش را در رسانه گذرانده‌است. لبیبی مدیریت پژوهش‌های رادیو، مدیریت رادیوهای سلامت و تجارت را در کارنامه دارد. او معتقد است در حوزه تحول در رسانه پژوهش‌های زیادی انجام گرفته که می‌توان با بهره‌گرفتن از آنها اتفاقات خوب رقم زد. همچنین او بر این موضوع تاکید می‌کند که باید رسانه چند قدم از مخاطبان پیشی بگیرد تا عملکرد درخشانی داشته‌باشد. صحبت‌های این استاد دانشگاه را در ذیل مطالعه می‌کنید.
مهدی لبیبی با اشاره به این‌که رسیدن به تحول در رسانه‌ملی به تعریف شاخصه‌هایی نیاز دارد، می‌گوید: «در طول این سال‌ها تحقیقات گسترده‌ای در رسانه‌ملی انجام شده که شاخصه‌ها و اجزای تحول در صدا و سیما مشخص شده‌است. حتی می‌توان گفت رساله بسیاری از دانشجویان دانشکده صداوسیما با همین موضوع است. بنابراین با بهره‌گیری از تحقیقاتی که داریم، می‌توانیم تحول را رقم بزنیم و نیازی نیست پژوهش در این حوزه را از نقطه صفر شروع کنیم. از سوی دیگر معتقدم با توجه به جزئیاتی که در اختیار داریم، ماجرای تحول در رسانه خیلی هم پیچیده نیست و بسیار ساده و روشن است. کاستی‌ها در برخی عملکردها روشن بوده و کافی است آن را با بهره‌بردن از تجربیات افراد خبره کاهش دهیم.»
وی ادامه می‌دهد: «برخی می‌گویند رسانه‌ملی مطابق میل مردم رفتار نمی‌کند. می‌توان گفت این نقد هم غیرکارشناسی است و هم کارشناسی چون در برخی برنامه‌ها ما نتوانستیم نظر مخاطبان را جلب حق مطلب را درست ادا کنیم. این موضوع اما شامل حال همه برنامه‌ها نمی‌شود. باید برنامه‌سازان این سوال را از خودشان بپرسند که چرا برخی برنامه‌ها می‌تواند نظر بسیاری از مخاطبان را جلب کند و برخی دیگر نمی‌تواند چندان موفقیتی به دست آورد. وقتی ماجرای کاستی‌ها مشخص باشد، پس همه چیز روشن و شفاف است. طبیعی است اگر نگاهی صحیح به این موضوع داشته‌باشیم می‌توانیم تحول را در رسانه رقم بزنیم. زمانی رسانه متحول می‌شود که شرایط درست را حاکم کنیم.»
این استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش که باید روی چه محورهایی کار کنیم تا مخاطب جذب شود، توضیح می‌دهد: «باید به نیاز و میل مخاطب توجه شود. توجه به این دو اصل می‌تواند خیلی از مشکلات را حل کند. تحول در جهت نیاز مخاطب جلو می‌رود. وقتی برنامه‌ای ساخته شود که مخاطب دوست داشته‌باشد و ما پاسخگوی نیازهای او باشیم، مسلما می‌توانیم بگوییم تحول رخ داده‌است. وقتی ما جواب صحیح به نیازهای مخاطب ندهیم و این جمله را با صراحت بیان کنیم که خودمان صلاح مخاطب را می‌دانیم و حق تشخیص با ماست، دچار بحران خواهیم‌شد.»
لبیبی ادامه می‌دهد: «وقتی مردم نسبت به موضوعی اعتراض دارند و حق هم با آنهاست، رسانه‌ملی باید با یک مدیریت صحیح حرف مردم و دغدغه‌هایشان را به گوش مسؤولان برساند؛ چراکه رسانه، نماینده مردم است. وقتی رسانه از برخی اعتراض‌های مردمی به راحتی عبور کند و بگوید به مصلحت نیست که الان رسانه ورود پیدا کند، مطمئنا با این دیدگاه، فضا را برای رسانه‌های معاند باز می‌گذارد تا آنها همان‌طور که دلشان می‌خواهد، ذهن مردم را فریب بدهند و مردم به خودشان می‌گویند چرا رسانه‌ملی مشکلات‌مان را بیان نمی‌کند؟ چنین اتفاقاتی به دور شدن مخاطبان از رسانه‌ملی منجر خواهدشد؛ بنابراین اگر نگاه کنیم متوجه خواهیم‌شد مساله دو دو تا چهار تا و خیلی ساده است. وقتی رسانه، مبنای خودش را بر اساس دیدگاه مخاطب و نظرسنجی از آنها بگذارد، مخاطب هم این موضوع را می‌پسندد و بیشتر جذب رسانه می‌شود. پس محتوای تولید شده باید همسو با دیدگاه‌های مردمی باشد و مخاطب متوجه شود در این زمینه نقش دارد.»
وی با اشاره به این‌که تحول زمانی رخ می‌دهد که برنامه‌ها مخاطب‌محور باشد، می‌گوید: «وقتی مبنای برنامه‌ها مخاطب باشد، مسلما با ما همراه خواهندشد. از سوی دیگر ما نیروی انسانی در رسانه‌ملی کم نداریم. تقریبا نیروی انسانی خیلی بیشتر از دیگر شبکه‌های دنیاست، پس با این حجم منابع انسانی باید ایده‌های خلاقانه در ساخت برنامه‌ها داشته‌باشیم. در حال حاضر 50درصد هزینه‌های صداوسیما را دولت می‌دهد و 50درصد دیگر از آگهی‌های بازرگانی است. 50 درصدی که دولت می‌دهد رقم بسیار بالایی است، در حالی که رسانه‌ها در کشورهای دیگر خودگردانند و دولت پول نمی‌دهد و برای دولت بار مالی ندارد. ما هم می‌توانیم به این نقطه برسیم، کافی است با بهره‌بردن از افراد خبره و کارشناس برنامه‌های جذاب بسازیم. باید محتوایی تولید شود که مردم دوست داشته‌باشند. تجربه نشان داده وقتی ما به سمت مخاطب حرکت کرده و به نیازهای او توجه کرده‌ایم، توانسته‌ایم به نتایج خوب هم برسیم.»
آزمون و خطاها را کنار بگذاریم
مهدی لبیبی با اشاره به این‌که جذب مخاطب یک اصل بدیهی است، می‌گوید: «این اصل در تجارت، رسانه و جاهای دیگر هم هست و هر جا که مشتری نداشته‌باشد، بقیه کارها به هم ریخته‌است و فایده‌ای ندارد. وقتی کسی به سخن‌های خیلی خوب یک سخنران عالی گوش نمی‌دهد، هیچ فایده‌ای ندارد. دیگر فرصت آزمون و خطا نیست. باید با قوای بیشتر وارد میدان شویم در این صورت است که می‌توانیم به نتایج خوب امیدوار باشیم. اگر به دنبال تحول هستیم، اینها تحول است.»
وی ادامه می‌دهد: «برخی می‌گویند رسانه‌ملی مطابق میل مردم رفتار نمی‌کند. می‌توان گفت این نقد هم غیرکارشناسی است و هم کارشناسی چون در برخی برنامه‌ها ما نتوانستیم نظر مخاطبان را جلب حق مطلب را درست ادا کنیم. این موضوع اما شامل حال همه برنامه‌ها نمی‌شود. باید برنامه‌سازان این سوال را از خودشان بپرسند که چرا برخی برنامه‌ها می‌تواند نظر بسیاری از مخاطبان را جلب کند و برخی دیگر نمی‌تواند چندان موفقیتی به دست آورد. وقتی ماجرای کاستی‌ها مشخص باشد، پس همه چیز روشن و شفاف است. طبیعی است اگر نگاهی صحیح به این موضوع داشته‌باشیم می‌توانیم تحول را در رسانه رقم بزنیم. زمانی رسانه متحول می‌شود که شرایط درست را حاکم کنیم.»
این استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش که باید روی چه محورهایی کار کنیم تا مخاطب جذب شود، توضیح می‌دهد: «باید به نیاز و میل مخاطب توجه شود. توجه به این دو اصل می‌تواند خیلی از مشکلات را حل کند. تحول در جهت نیاز مخاطب جلو می‌رود. وقتی برنامه‌ای ساخته شود که مخاطب دوست داشته‌باشد و ما پاسخگوی نیازهای او باشیم، مسلما می‌توانیم بگوییم تحول رخ داده‌است. وقتی ما جواب صحیح به نیازهای مخاطب ندهیم و این جمله را با صراحت بیان کنیم که خودمان صلاح مخاطب را می‌دانیم و حق تشخیص با ماست، دچار بحران خواهیم‌شد.»
لبیبی ادامه می‌دهد: «وقتی مردم نسبت به موضوعی اعتراض دارند و حق هم با آنهاست، رسانه‌ملی باید با یک مدیریت صحیح حرف مردم و دغدغه‌هایشان را به گوش مسؤولان برساند؛ چراکه رسانه، نماینده مردم است. وقتی رسانه از برخی اعتراض‌های مردمی به راحتی عبور کند و بگوید به مصلحت نیست که الان رسانه ورود پیدا کند، مطمئنا با این دیدگاه، فضا را برای رسانه‌های معاند باز می‌گذارد تا آنها همان‌طور که دلشان می‌خواهد، ذهن مردم را فریب بدهند و مردم به خودشان می‌گویند چرا رسانه‌ملی مشکلات‌مان را بیان نمی‌کند؟ چنین اتفاقاتی به دور شدن مخاطبان از رسانه‌ملی منجر خواهدشد؛ بنابراین اگر نگاه کنیم متوجه خواهیم‌شد مساله دو دو تا چهار تا و خیلی ساده است. وقتی رسانه، مبنای خودش را بر اساس دیدگاه مخاطب و نظرسنجی از آنها بگذارد، مخاطب هم این موضوع را می‌پسندد و بیشتر جذب رسانه می‌شود. پس محتوای تولید شده باید همسو با دیدگاه‌های مردمی باشد و مخاطب متوجه شود در این زمینه نقش دارد.»
وی با اشاره به این‌که تحول زمانی رخ می‌دهد که برنامه‌ها مخاطب‌محور باشد، می‌گوید: «وقتی مبنای برنامه‌ها مخاطب باشد، مسلما با ما همراه خواهندشد. از سوی دیگر ما نیروی انسانی در رسانه‌ملی کم نداریم. تقریبا نیروی انسانی خیلی بیشتر از دیگر شبکه‌های دنیاست، پس با این حجم منابع انسانی باید ایده‌های خلاقانه در ساخت برنامه‌ها داشته‌باشیم. در حال حاضر 50درصد هزینه‌های صداوسیما را دولت می‌دهد و 50درصد دیگر از آگهی‌های بازرگانی است. 50 درصدی که دولت می‌دهد رقم بسیار بالایی است، در حالی که رسانه‌ها در کشورهای دیگر خودگردانند و دولت پول نمی‌دهد و برای دولت بار مالی ندارد. ما هم می‌توانیم به این نقطه برسیم، کافی است با بهره‌بردن از افراد خبره و کارشناس برنامه‌های جذاب بسازیم. باید محتوایی تولید شود که مردم دوست داشته‌باشند. تجربه نشان داده وقتی ما به سمت مخاطب حرکت کرده و به نیازهای او توجه کرده‌ایم، توانسته‌ایم به نتایج خوب هم برسیم.»
آزمون و خطاها را کنار بگذاریم
مهدی لبیبی با اشاره به این‌که جذب مخاطب یک اصل بدیهی است، می‌گوید: «این اصل در تجارت، رسانه و جاهای دیگر هم هست و هر جا که مشتری نداشته‌باشد، بقیه کارها به هم ریخته‌است و فایده‌ای ندارد. وقتی کسی به سخن‌های خیلی خوب یک سخنران عالی گوش نمی‌دهد، هیچ فایده‌ای ندارد. دیگر فرصت آزمون و خطا نیست. باید با قوای بیشتر وارد میدان شویم در این صورت است که می‌توانیم به نتایج خوب امیدوار باشیم. اگر به دنبال تحول هستیم، اینها تحول است.»
