دوباره غافلگیری

22کشته و 2ناپدید بر اثر سیل در استهبان، فاجعه‌ای را رقم زد

دوباره غافلگیری

فاجعه‌ سیل دروازه قرآن شیراز در سال 98، این‌بار در شهرستان‌های استهبان و نی‌ریز با 22 کشته، 74‌مصدوم و دو مفقودی دوباره تکرار شد. نه هشدار چهارشنبه هفته‌گذشته سازمان هواشناسی فارس در‌خصوص جاری‌شدن سیل در استهبان و نی‌ریز لحنی جدی و موثر داشت و نه خانواده‌هایی‌ که روز جمعه برای تفریح به تفرجگاه‌ سلطان شهباز رفته بودند، شروع سیلاب را جدی‌گرفتند. اما طبیعت، کار خودش را هرچند ویرانگر انجام داد؛ از پهنابه نی‌ریز تا سد استهبان، یعنی حدود 40 کیلومتر، هر‌چه بر سر راهش بود یا جانش را گرفت یا زخمی کرد و کند و با خودش برد. نتیجه جدی نگرفتن هشدارها، مرگ 22 زن و کودک و نوجوان و تکرار چندباره فاجعه‌ای بود که با هر بار بارش باران و جاری‌شدن سیل تکرار می‌شود.

چهارشنبه هفته گذشته بود که مدیرکل هواشناسی استان فارس از احتمال وقوع بارش‌های رگباری و رعد‌و‌برق در بعد‌از‌ظهرها به‌ویژه در مناطق جنوبی استان خبر داد اما هشدارش در همین حد  بی‌جان بود و هیچ هان و زنهاری در مورد جاری‌شدن سیلی مرگبار نداد. روز جمعه، صدها خانواده استهبانی، چه آنها که همین هشدار بی‌رمق را شنیده و چه آنهایی‌که نشنیده بودند، لوازم‌شان را جمع کردند تا برای تفریح به منطقه باغشاد استهبان بروند اما این آرامش پیش از توفان بود. حاشیه رودخانه فصلی پر بود از زن و مرد و بچه ‌که برای تفریح به منطقه آمده بودند. شدت آبی که در رودخانه وجود داشت آن‌قدر کم بود که برخی از مسافران، حتی خودروهای‌شان را تا نزدیکی‌های بستر رودخانه جلو آورده بودند، بعضی دیگر در همان حوالی زیراندازی پهن کرده و مشغول لذت بردن از طبیعت بودند. حادثه‌ای هولناک در شرف وقوع بود و هیچ‌یک از مسافران از آن خبر نداشتند. ساعت حوالی 5بعداز‌ظهر، چند نفر از اهالی روستا که می‌دانستند دیر یا زود سیلی ویرانگر جاری خواهد شد، با موتور و ماشین به سمت خانواده‌هایی‌که پاتوق کرده بودند، رفتند و با هول و هراس‌ گفتند سریع از منطقه خارج شوند اما بسیاری از مسافران فقط خندیدند. برای آنها، جاری شدن سیل آن هم وسط ظل‌گرمای تابستان بیشتر به یک شوخی خنده‌دار شبیه بود تا واقعیت. 
دقایقی بعد، صدای مبهم خروشان آب به گوش مسافران رسید. همه با چشمانی نگران به اطراف خود نگاه‌ کردند. آمدن سیل انگار واقعیت داشت. صدای ترسناک لحظه به لحظه به محلی ‌که خانواده‌ها نشسته بودند، نزدیک و نزدیک‌تر می‌شد. کم‌کم می‌شد رد ترس و وحشت را در نگاه همه آنهایی که به آمدن سیل خندیده بودند، دید. یک آن، صدای جیغ و داد و فریاد زنان از هر طرف بلند شد. بچه‌های کوچک‌تر سراسیمه دنبال آغوش امن پدر و مادر بودند. صدای مبهم، گوشخراش بود و حامل پیامی ناگوار. برخی مردان که بوی مرگ را استشمام کرده بودند، به‌سرعت از جا کنده شدند و زنان و کودکان‌شان را از مهلکه دور کردند. صدای خروشان هر لحظه شدید و شدیدتر می‌شد و انگار سرجنگ با مردمی داشت که سر راهش بودند. برخی از مردان به سمت خودروهای خود که حوالی بستر رودخانه بود، رفتند تا آن را از حادثه دور نگه دارند اما به محض این‌که پشت فرمان نشستند تا فرار کنند، اولین باریکه‌های آب گل‌آلود وارد بستر رودخانه شد. با ورود آب پر از گل و لای، صدای زنانی که با التماس و جیغ و داد به مردان‌شان می‌گفتند از رودخانه خارج شوند، اوج گرفت. ثانیه‌هایی بعد، ناگهان سیلی خروشان از راه رسید و جمعیت با هول و هراس هر کدام به گوشه‌ای دویدند تا از شر امواج در امان باشند. زنان با صدای گوشخراشی پشت سر هم از مردان‌شان می‌خواستند ماشین را رها و فرار کنند. هنگامه‌ای عجیب به‌پا شده بود. یکی از مردان هنوز در خودروی پرایدش نشسته بود و حاضر نبود از آن دل بکند، شاید هم آن‌قدر به‌سختی آن را خریداری‌ کرده بود که نمی‌توانست به این آسانی رهایش‌کند و برود. مرد و فرزندش داخل خودرو بودند. پسرجوانی که از دور شاهد شدیدتر شدن امواج سیلاب بود، با یک حرکت جلو پرید و با باز کردن در عقب خودرو، فرزند مرد را بیرون کشید. راننده اما حاضر نبود خودرویش را ترک کند. تا به خودش بیاید، حجم زیادی از آب او و ماشینش را فراگرفت. ترسید. دیگر جای درنگ نبود. یا باید از مال می‌گذشت یا از جان. اولی را انتخاب کرد و پراید سفیدرنگش را به دست امواج سیلاب سپرد و پا به فرار گذاشت.
 هشدار دادیم، مردم به شوخی گرفتند
تمام این صحنه‌های مرگبار را بسیاری از اهالی باغشاد به چشم دیدند. ولی آهوپای، عضو شورای روستای باغشاد هم یکی از آنها بود. او در مورد سیلاب روز جمعه به «جام‌جم» می‌گوید: «این رودخانه دائمی است، اما به‌دلیل خشکسالی سال‌های اخیر، حجم آب آن کم شده است. حول و حوش ساعت 5 بعد‌از‌ظهر روز جمعه بود و بسیاری از خانواده و مسافران در بستر رودخانه و در سایه درختان بید نشسته بودند. یک بستر پرورش ماهی وجود دارد که تعدادی از کارگران در آن کار می‌کردند. وقتی سیل راه افتاد، ما با موتور و ماشین زودتر حرکت‌ کردیم تا به مردمی که در حاشیه رودخانه نشسته بودند، هشدار دهیم تا از خطر دور شوند. هرچه داد می‌زدیم و به مردم می‌گفتیم آقا ... خانم الان سیل می‌آید از اینجا بلند شوید، هیچ‌کس‌ گوشش بدهکار نبود و هشدارهای ما را به شوخی و خنده می‌گرفتند. سیل‌ که آمد، 10، 12 نفر از اعضای اولین خانواده‌ای که در مسیر آن بودند، با خودش برد. آب شدت زیادی داشت و هیچ جور نمی‌شد جلویش مقاومت ‌کرد. تنها کاری که در آن شرایط از دست‌مان بر می‌آمد  دورکردن مردم از محل خطر بود. بعد از جاری شدن سیل جست‌وجو توسط نیروهای امدادی شروع شد و ساعت 2بامداد روز شنبه، 9 جنازه پیدا کردیم. الان هم آب فروکش‌ کرده است و نیروهای امدادی مشغول امدادرسانی به حادثه‌دیدگان و جست‌وجوی مفقودی‌ها هستند.»
محسن مظاهری یکی دیگر از اهالی منطقه است. آن‌طورکه او به ما توضیح می‌دهد، سال‌های 65 و 76 چنین سیلی باز هم سرازیر شد و هم خانه‌های مردم را خراب ‌کرد و هم اموال‌شان را برد. او می‌گوید: «جایی که مردم برای تفریح رفته بودند، مالک خصوصی ندارد و برای همین تعداد مسافرانی که به محل آمده بودند، زیاد بود. این رودخانه دو سرچشمه دارد که یک سرچشمه آن در نی‌ریز و سرچشمه دوم در منطقه رودبال است که سرچشمه نی‌ریز بارندگی شد اما چون حجم بارندگی کم بود، هیچ‌کس فکر نمی‌کرد تبدیل به سیل شود، با این حال چند نفر هشدار داده بودند که قرار است سیل بیاید اما مردم توجه نکرده بودند. اگر جمعه و روز تعطیل نبود، سیلاب این‌قدر تلفات نمی‌گرفت.»
 سه دستور معاون اول
محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور در واکنش به سیل مرگبار استهبان از استاندار فارس خواست تا با تشکیل کمیته‌ای با ترکیب مسئولان مربوط، ضمن بررسی دقیق حادثه و تشخیص قصورات احتمالی، خسارات مالی و جانی وارده به مردم در اسرع‌وقت جبران شود. او در این تماس تلفنی بر ضرورت بسیج تمامی امکانات و ظرفیت‌ها جهت یافتن مفقودان و تسکین آلام داغ‌دیدگان تاکید کرد. مخبر همچنین پس از ارائه گزارش محمدهادی ایمانیه، استاندار فارس از آخرین وضعیت این حادثه، از وی خواست تا زمینه‌های شکل‌گیری این حادثه با دقت بررسی و ضمن ارسال گزارش کارشناسی و دقیق، اقدامات لازم برای پیشگیری از تکرار چنین حوادثی صورت گیرد.
 ورود سازمان بازرسی به ماجرا
ذبیح‌ا... خدائیان، رئیس سازمان بازرسی کل‌کشور دیروز در دستوری به کاظم اکرمی، بازرس کل استان‌فارس، به وی ماموریت داد با حضور در مناطق سیل‌زده، ابعاد و زوایای مختلف حادثه و روند امدادرسانی به سیل‌زدگان را مورد نظارت جدی و دقیق قرار دهد و در صورت وجود قصور یا تقصیر احتمالی از سوی هریک از دستگاه‌ها، موضوع را جهت رسیدگی‌های بعدی گزارش کند. وزیر کشور نیز ضمن همدردی با خانواده‌های مصیبت‌دیده در سیلاب اخیر استهبان در دستوری فوری از استاندار فارس خواست با بسیج ظرفیت‌های لازم، به روند امدادرسانی، شناسایی و یافتن مفقودان سرعت بخشند.
 نیروی زمینی سپاه در جست‌وجوی مفقودان
همزمان با حضور امدادگران و مردم در محل حادثه، نیروهای نظامی از جمله سپاه و  بسیج هم پای کار آمدند تا همراه با آنها به یاری حادثه‌دیدگان سیلاب استهبان بشتابند. سردار یدا... بوعلی، فرمانده سپاه فجر فارس در مناطق سیل‌زده حضور پیدا کرد و با بررسی آخرین وضعیت فرآیند جست‌وجو و امدادرسانی‌گفت: 
«از روز گذشته(جمعه 31 تیر) و با جاری شدن سیل، تیم‌های جست‌وجو و امدادرسانی بسیج به صورت فعال در کنار مردم و سایر نهادها در فرآیند جست‌وجو و امدادرسانی حضور داشته‌اند. همچنین قرارگاهی با حضور سپاه و سایر نهادها در منطقه تشکیل شد و تیم‌های بسیج در چهار شهرستان استهبان، نی‌ریز، داراب و فسا  در این زمینه فعال شدند. تیپ نیروی زمینی سپاه در فسا نیز با امکانات خود به جست‌وجو در مسیر 15کیلومتری پیوست و در مجموع تمام امکانات سپاه فارس برای کمک به آسیب‌دیدگان و فرآیند جست‌وجو به کار گرفته شده است.»
 امروز در فارس، عزای عمومی اعلام شد
محمدهادی ایمانیه، استاندار فارس در پی وقوع سیل روز جمعه در شهرستان‌های استهبان، داراب، فسا و نی‌ریز و جان باختن جمعی از هموطنان، امروز یکشنبه دوم مرداد را در فارس، عزای عمومی اعلام کرد.

هشدار جدی صادر نشده بود
پرسش‌ها درباره صادر شدن یا نشدن اعلان هشدار سیل استهبان توسط هواشناسی به طرح برخی دیدگاه‌های مختلف منجر شده‌است. یوسف کارگر، فرماندار شهرستان استهبان شنبه به ایرنا گفت: متأسفانه سازمان هواشناسی آن‌طور که باید هشداری برای وقوع سیل نداده بود. از سوی دیگر، مدیرکل هواشناسی فارس گفت: هشدارهای لازم به رنگ موسوم به زرد مبنی بر وقوع بارش‌های رگباری و بالا آمدن سطح آب رودخانه‌های فصلی در شهرستان‌های شرقی فارس از روز چهارشنبه ۲۹تیرماه اعلام شده بود.
مسعود حقیقت اظهار کرد: روز جمعه ۳۱ تیرماه ۱۴۰۱ در منطقه رودبال ایج باش مقطعی داشتیم که این بارندگی به سیل منجر شد. با توجه به این‌که بارش‌های رگباری معمولا موقت و زودگذر هستند و رودخانه رودبال عمق زیادی نداشته، بسیاری از مردم برای تفریح به این منطقه مراجعه و در بستر این رودخانه حضور یافته بودند. بارش باران در این منطقه حدود نیم ساعت به طول انجامید و این بارندگی به طغیان رودخانه رودبال منجر شد.

بیشتر فوتی‌ها زنان و کودکان بودند
هاشم تیموری، یک نجاتگر داوطلب هلال‌احمر است که برای امدادرسانی به حادثه‌دیدگان به منطقه رودبال و روستای باغشاد رفته است. با او زمانی صحبت کردیم که در حال امدادرسانی در منطقه استهبان بود: «این منطقه تفریحی است و اواخر هفته، بین دو سه هزار نفر به این منطقه می‌آیند. روز جمعه و به محض اطلاع از جاری شدن سیلاب، ابتدا یک تیم پیشرو و تیم امدادی و پس از آن تیم‌های تخصصی از داراب، نی‌ریز، فسا و جهرم به محل حادثه اعزام شدند. از شب‌جمعه، جست‌وجوها برای یافتن اجساد آغاز شد و از دیروز (شنبه اول مرداد) از ساعت 5 صبح دوباره جست‌وجو را ادامه دادیم که منجر به پیدا شدن 22 متوفی شد که عمده فوت‌شده‌ها زنان و کودکان هشت تا 15 ساله هستند. تعداد خانم‌های متوفی هم به‌دلیل این‌که نتوانسته بودند از مهلکه فرار کنند، زیاد است اما مردان بسیاری توانسته بودند جان خود را نجات دهند. بالگرد امدادی از شیراز خود را به منطقه رساند و دو سورتی پرواز داشت. تیم غواصی از آتش‌نشانی شیراز هم به محل آمد و در جست‌وجوها به سایر امدادگران‌کمک می‌کند.»

لیلا حسین‌زاده - گروه حوادث