داغ تازه بر دل فرهنگ
ابراهیم قنبریمهر سازنده سرشناس سازهای موسیقی، مبتکر ایرانی و از شاگردان ابوالحسن صبا، اتین واتلو و سورن آراکلیان، دیروز درگذشت. خبر درگذشت این استاد بزرگ توسط حسین بهروزینیا نوازنده عود اعلام شد. یادمان نرفته که دیوید ایستراخ نوازنده چیره دست ویولن با مشاهده سازهای ساخته شده ابراهیم قنبریمهر متعجب شد تا جایی که ساز ساخته شده توسط وی را با ساز استرادیواریوس (یکی از نفیسترین سازهای ویولن جهان) اشتباه گرفت. با حضور ابراهیم قنبریمهر مکتب سازسازی ایرانی دچار تغییراتی بنیادین شد. قنبریمهر در تکامل و رفع ایرادهای ذاتی سازها بسیار موثر بود، از جمله خدمات این استاد به سازهای ایرانی میتوان به تغییرات حجم چوب در کاسه تار و استاندارد کردن خرک ساز سهتار اشاره کرد.
با پیشرفت موسیقی ایرانی در دهههای اخیر، آهنگسازان کمبود سازهای ارکسترال را بیش از گذشته احساس میکردند. این دغدغه، استاد ابراهیم قنبریمهر را بر آن داشت تا با تواناییهای منحصربهفرد خود درصدد ساخت سازهایی تازه با توجه به نیاز ارکستر موسیقی ایرانی برآید. وی قیچک را که سازی تاریخی و بومی منطقه سیستانوبلوچستان بهشمار میرود، با تغییرات ساختاری ازجمله دسته پوست و کاسه به گونههای مختلف قیچک تبدیل کرد که نیاز ارکسترها را به صدای بم کششی تامین مینمود. وی با استفاده از تصاویر بهجای مانده از دوران تمدن ساسانیان، بربط ایرانی را که تا به آن روز از لحاظ صدادهی تحتتاثیر عود عربی بود احیا کرد. در میان آثار این استاد سازسازی ویولنهای ساختهشده از شهرت بیشتری در طول تاریخ بهرهمند بودهاند بهطوریکه برخی بزرگان عرصه موسیقی کلاسیک نیز سازهای استاد قنبریمهر را برای تکنوازیهای خود انتخاب میکردند. تخصص وی در علم سازسازی به اندازهای شد که استفاده از فرمول طلایی که از هندسه و ریاضیات نشات میگیرد را در سازهای ایرانی دوباره احیا کرد. این مختصات در سازهایی همچون تارهای یحیی که به دوره اواخر قاجار و اوایل پهلوی برمیگشت بهصورت تجربهای استفاده میشد ولی از آن پس فرمولی به دست آمد که بهصورت آکادمیک میتوانست این شیوه سازسازی را در اختیار عموم سازندگان قرار دهد. فرمول طلایی یک مختصات هندسی است که با تکیه بر آن اندازه کاسه و صفحات سازها، اندازه دسته و پیوند این دو به هم در یک الگوی مشخص با توجه به نوع چوب و دیگر اقلام تشکیلدهنده ساز مشخص میشود. ابراهیم قنبریمهر، در مردادماه ۱۳۰۷ در تهران متولد شد. در ششسالگی پدرش را از دستداد. پس از تحصیل تا پنجم ابتدایی برای امرار معاش به کارهای مختلفی ازجمله نجاری رویآورد. با توجه به علاقهای که به موسیقی داشت، پس از چند سال و زمانی که امکانات فراهم شد، تصمیم گرفت برای یادگیری موسیقی و نوازندگی ویولن نزد ابوالحسن صبا برود. پس از گذراندن یک دوره نتنویسی و آشنایی با گامهای موسیقی ایرانی و غربی و یادگیری نوازندگی، صبا پیشنهاد ساخت ویولن را به وی میدهد و او را به سورن آراکلیان معرفی میکند تا از اطلاعات و مطالعات نظری وی آگاه شود. وی با استفاده از راهنماییهای ابوالحسن صبا و سورن آراکلیان به ساخت ویلن پرداخت. او در سال ۱۳۳۴ کارگاه سازسازی وزارت فرهنگ و هنر را تاسیس کرد.