«شستا» با واگذاری که انجام داد 6880 میلیارد تومان سرمایه جذب کرد اما پس از گذشت بیش از یک سال از آن زمان، قیمت هر سهم این مجموعه 821 تومان است. این به معنای ضرر 39 تومانی به‌ازای هر سهم برای سرمایه‌گذاران است. بخشی از اوضاع امروز شستا به‌حال کلی بورس بستگی دارد. گرچه دولت سیزدهم سعی دارد بورس را از «سی‌سی‌یو» خارج کند و به «اتاق ریکاوری» بیاورد اما همین حالا هم نمادهایی هستند که عملکرد خیلی بهتری نسبت به شستا دارند. برای مثال پالایشگاه نفت اصفهان بر‌اساس قیمت‌های تعدیل شده از ابتدای بازگشایی نمادش، 4067 درصد سودآوری داشته است.  

کاهش همبستگی شستا با طلا 
یک شاخص دیگر برای مقایسه عملکرد بورسی مجموعه‌ها، همبستگی ارزش آنها با صندوق‌های طلا‌ست. همبستگی مثبت به معنای حرکت با طلا و همبستگی منفی به معنای حرکت نکردن با طلا و عملکرد منفی است. برای مثال همبستگی نماد شستا با صندوق طلا، منفی 74 درصد است اما پالایشگاه نفت اصفهان همبستگی مثبت 57 درصد داشته است. شستا با شاخص کل بورس همبستگی بیشتری داشته که عملکرد منفی آن برای سرمایه‌گذاران عیان است؛ به‌طوری که همبستگی شستا با شاخص کل بورس 77 درصد است اما پالایشگاه نفت اصفهان 27 درصد. شاخص دیگر قدرت نقدشوندگی سهام است. شستا 67 درصد نقدشوندگی داشته، در حالی‌که یک نماد دیگر یعنی ایران خودرو 92 درصد!  
وضعیت نقدشوندگی یک‌بار دیگر هم باعث ناامیدی سهامداران شد؛ در شهریور سال 99. در سوم این ماه،  7000 میلیارد تومان سرمایه از بورس خارج شد اما در همین حوالی زمانی، نماد شستا به همراه چند نماد دیگر قفل شده بودند! همان زمان گزارش شد که حتی در زمان ورود هشت میلیارد سهم شستا به بورس، چنین حجمی از انتقال مالکیت سابقه نداشته است. به‌هر صورت، شستا نتوانست عملکرد موثری را روی بخش عمده سهامش که آنها را واگذار نکرده، ایجاد کند؛ به‌طوری‌که حالا سرمایه‌گذاری 400 هزار میلیارد تومانی (سالی 100 هزار میلیارد تومان) که هدف‌گذاری کرده بود به یک رویا تبدیل شده است. این در حالی است که در همان سال 99 که همه انتظار شق‌القمر را از نماد شستا در بورس داشتند، عملکرد مالی شرکت‌های آن مطلوب نبود. بنابر اعلام محمد رضوانی‌فر، مدیرعامل وقت شستا، 157 شرکت از 187 شرکت این مجموعه فقط 10‌درصد سود می‌دهند. این یعنی 84 درصد شرکت‌های شستا در عمل کارایی اقتصادی نداشتند. 

 دلایل بحران شستا
دولت‌ها به‌دلیل بدهی‌های خود به تامین اجتماعی، همواره تعدادی از شرکت‌های خود را در قالب رد دیون به این سازمان واگذار کردند؛ شرکت‌هایی همچون هپکو با هزار میلیارد تومان بدهی و عیوب ساختاری فراوان در این راستا واگذار شدند. فهرست بزرگی از شرکت‌هایی که نیاز به اصلاح ساختار داشتند و معیوب بودند در این قالب واگذار شدند تا شستا روی آنها سرمایه‌گذاری کند. با این حال، شستا که توان اداره آنها را نداشت یا آنها را فروخت، یا منحل‌شان کرد یا این‌که با شرکت‌های دیگر ادغام کرد. علی دهقان‌کیا، رئیس کانون بازنشستگان تامین اجتماعی تهران در این مورد  به جام​جم گفت که بر‌مبنای قانون باید 90 هزار میلیارد تومان دیگر از مطالبات سازمان از سوی دولت به‌وسیله سهام شرکت‌ها تسویه شود. از طرفی دولت به ازای هر ماه 6100 میلیارد تومان از دولت طلبکار است، در مجموع 410 تا 430 هزار میلیارد تومان مطالبات انباشته وجود دارد؛ این مطالبات در سال‌های گذشته عمدتا با واگذاری شرکت‌های ناکارآمد که بیشتر از ارزش واقعی هم قیمت‌گذاری می‌شدند، تسویه شدند. 

بازدهی کم در سوددهی 
به گفته دهقان‌کیا، «در نتیجه این وضعیت از 220 تا 225 تا شرکت شستا در حال حاضر حدود 170 شرکت باقی مانده است که تا سال 1400 ماهی هزار تا 2000 میلیارد تومان سود به سازمان تامین اجتماعی برای اعمال همسان‌سازی حقوق بازنشستگان پرداخت می‌کردند که اصلا در مقیاس تعهدات ماهانه سازمان تامین اجتماعی به کارگران و بازنشستگان که سر به 35 هزار میلیارد تومان می‌گذارد، رقمی محسوب نمی‌شود؛ یعنی کمتر از 5 درصد مصارف ماهانه سازمان را پوشش می‌دهد. این در حالی است که شرکت‌های مطرح شستا مانند پارس‌الکتریک که زمانی 2500 کارگر داشت، ورشکسته شده‌اند. زمین‌های پارس‌الکتریک هم اجاره داده شده تا مخارج شستا را درآورند. با این حساب اگر کشتی شستا به گل بنشیند کل سازمان را با خود دچار چالش می‌کند. از دولت انتظار داریم که 90 هزار میلیارد تومان مطالبات امسال سازمان را به همراه 6100 میلیارد تومان بدهی جاری‌اش با شرکت‌های دارای ساختار اقتصادی درست و دارای سود‌دهی مناسب، پرداخت کند تا شستا از این بیشتر به مهلکه نیفتد؛ مانند بلوک 12 درصدی پتروشیمی خلیج‌فارس.» 

پیام عابدی - گروه اقتصاد