رادیوگرافی دندان؛ خطرناك یا بی‌خطر؟
اگر رادیوگرافی دندان یا «او.پی.جی» انجام داده باشید، می‌دانید كه زمان چندانی از شما نمی‌گیرد، ولی قرارگرفتن چند دقیقه‌ای صفحه نازكی بین دندان و سقف دهانتان، كمی اذیت كننده است. با این حال همین رادیوگرافی‌های به ظاهر ساده دهان و دندان برای برخی افراد می‌تواند نگران كننده باشد. چرا كه قرار گرفتن در معرض اشعه رادیولوژی بدون اقدامات حفاظتی بدون عارضه نیست . به همین دلیل بر حفاظت همه افراد در برابر اشعه رادیولوژی دندان تاكید می‌شود و البته این مساله در مادران باردار و كودكان اهمیتی دو چندان دارد.پاسخ به پرسش‌های احتمالی درباره ایمنی یا خطرات رادیولوژی دندان، ما را بر آن داشت تا پای صحبت‌های دكتر محمدعلی كاظمی، استادیار رادیولوژی دانشگاه علوم پزشكی تهران بنشینیم.
رادیوگرافی‌های دندانی در محل‌های خاصی از دهان یا صورت انجام می‌شوند و مقدار اشعه آنها به نسبت كم است، مقدار اشعه‌ای كه از این رادیوگرافی‌ها به سایر نقاط بدن می‌رسد، بسیار كم است؛ بنابراین خطری جدی سایر اندام‌ها را تهدید نمی‌كند.اما باوجود ایمنی نسبی رادیوگرافی‌های دندانپزشكی حفاظت در برابر حداقل اشعه نیز توصیه می‌شود.
رادیوگرافی دندانپزشكی چقدر خطرناك است ؟
جالب است بدانید هر فرد به‌طور طبیعی، سالانه به میزان تقریبی 350 میلی رم از اشعه‌هایی را كه در محیط وجود دارد جذب می‌كند. بر اساس مطالعات انجام شده، حداكثر اشعه مجازی كه هر فرد طی یك سال می‌تواند دریافت كند، برابر با 5000 میلی رم است و رادیوگرافی‌های معمول دندانپزشكی تنها حدود 5 میلی رم اشعه وارد دهان و فك می‌كنند. البته در این كه اشعه مورد استفاده در رادیوگرافی‌های دندانی نیز تابش ایكس بوده و بدون عارضه نیست، شكی وجود ندارد. ولی میزان دوز اشعه در دندانپزشكی بسیار ناچیز بوده و با رادیوگرافی‌های پزشكی قابل قیاس نبوده و خطرات آن زیاد نیست، اما باید با ملاحظات ایمنی بویژه در شرایط خاصی مورد استفاده قرار بگیرد.
البته محققان تاكید دارند باور این كه رادیولوژی در دندانپزشكی كاملا بی خطر و ایمن است، باید بیشتر مورد آزمایش و بررسی قرار بگیرد. به همین دلیل، تجویز رادیولوژی فقط باید در مواقع ضروری انجام گیرد و نباید جزو معاینه معمولی و متداول باشد.
چرا باید از دندان عكس بگیریم؟
برای كشیدن دندان، گرفتن عكس هم از لحاظ رد مشكلات زمینه‌ای مثل همانژیوم استخوانی با خطر خونریزی و هم از نظر مسائل قانونی بعدی ضروری است.
بعلاوه برای تشخیص بیماری‌های دهان و دندان بعد از شرح حال و معاینه كامل بسته به مشكل بیمار ممكن است نیاز به تصویربرداری گرافی، پانورامیك، سیتی‌اسكن، سونوگرافی و ام.آر.آی باشد. از سوی دیگر برای كشیدن دندان باید حتما عكس گرفته شود.
عكسبرداری برای تشخیص پوسیدگی
تشخیص پوسیدگی‌های سطحی دندان به گرافی (عكسبرداری) نیاز ندارد. بعلاوه یك گرافی دو‌بعدی قادر به تشخیص تمام مشكلات فكی و دندانی نیست و در كنار آن معاینه و سایر روش‌های تصویربرداری و بررسی‌های بافت‌شناسی ممكن است مورد نیاز باشد.
همچنین بررسی مشكلات لثه‌ای مربوط به بافت نرم (ژنژیویت) نیازی به گرافی ندارد ولی در صورت شك به گسترش آن و تحلیل استخوان مجاور (پریودنتیت) انجام گرافی ضروری است.
تشخیص پوسیدگی‌های سطحی دندانی با معاینه مناسب قابل اعتماد است، اما در صورت هرگونه شك به گسترش عمقی،عكسبرداری ضروری است.
ایمنی در برابر رادیوگرافی دندان
چرا و چگونه؟
در حفاظت از اشعه گرافی دندانی استفاده از عینك مخصوص، بستن كولار (یقه) تیروئید و پیش بند سربی ضروری است. در مجموع و در مطالعات مختلف دوز تجمعی اشعه گرافی دندانی با افزایش خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها از جمله كانسر تیروئید همراه بوده است.
به همین دلیل، برای بیماری كه در شش ماه گذشته تحت درمان رادیوتراپی سر و گردن قرار گرفته است نباید گرافی دندانی انجام شود مگر این‌كه پزشك معالج با وجود اطلاع از رادیوتراپی و با توجه به مشكل بیمار انجام رادیوگرافی را ضروری بداند.
در دوران بارداری نیز بسته به مقطع بارداری و در صورتی كه امكان به تعویق انداختن درمان دندان ممكن نباشد با تایید پزشك و با رعایت تمام نكات ایمنی، گرافی دندانی قابل انجام است. ولی در مورد خانم‌های باردار سعی می‌شود تا جایی كه امكان دارد از رادیوگرافی استفاده نشود.
نكاتی برای كاهش خطرات رادیوگرافی
به محل‌هایی مراجعه كنید كه از دستگاه‌های قدیمی رادیوگرافی استفاده نمی‌كنند.
بارداران حتما وضعیت خود را به مسؤول رادیوگرافی اطلاع دهند تا حفاظت‌های موردنیاز در مورد آنان صورت بگیرد.
استفاده از یقه‌های گردنی برای محافظت از تیروئید یا استفاده از پیش بندهای سربی برای حفاظت از اندام‌های حساس به اشعه مفید است.
ارائه رادیوگرافی‌های قبلی در برخی موارد از تكرار عكسبرداری دندان پیشگیری می‌كند.
رادیوگرافی دندانپزشكی چقدر خطرناك است ؟
جالب است بدانید هر فرد به‌طور طبیعی، سالانه به میزان تقریبی 350 میلی رم از اشعه‌هایی را كه در محیط وجود دارد جذب می‌كند. بر اساس مطالعات انجام شده، حداكثر اشعه مجازی كه هر فرد طی یك سال می‌تواند دریافت كند، برابر با 5000 میلی رم است و رادیوگرافی‌های معمول دندانپزشكی تنها حدود 5 میلی رم اشعه وارد دهان و فك می‌كنند. البته در این كه اشعه مورد استفاده در رادیوگرافی‌های دندانی نیز تابش ایكس بوده و بدون عارضه نیست، شكی وجود ندارد. ولی میزان دوز اشعه در دندانپزشكی بسیار ناچیز بوده و با رادیوگرافی‌های پزشكی قابل قیاس نبوده و خطرات آن زیاد نیست، اما باید با ملاحظات ایمنی بویژه در شرایط خاصی مورد استفاده قرار بگیرد.
البته محققان تاكید دارند باور این كه رادیولوژی در دندانپزشكی كاملا بی خطر و ایمن است، باید بیشتر مورد آزمایش و بررسی قرار بگیرد. به همین دلیل، تجویز رادیولوژی فقط باید در مواقع ضروری انجام گیرد و نباید جزو معاینه معمولی و متداول باشد.
چرا باید از دندان عكس بگیریم؟
برای كشیدن دندان، گرفتن عكس هم از لحاظ رد مشكلات زمینه‌ای مثل همانژیوم استخوانی با خطر خونریزی و هم از نظر مسائل قانونی بعدی ضروری است.
بعلاوه برای تشخیص بیماری‌های دهان و دندان بعد از شرح حال و معاینه كامل بسته به مشكل بیمار ممكن است نیاز به تصویربرداری گرافی، پانورامیك، سیتی‌اسكن، سونوگرافی و ام.آر.آی باشد. از سوی دیگر برای كشیدن دندان باید حتما عكس گرفته شود.
عكسبرداری برای تشخیص پوسیدگی
تشخیص پوسیدگی‌های سطحی دندان به گرافی (عكسبرداری) نیاز ندارد. بعلاوه یك گرافی دو‌بعدی قادر به تشخیص تمام مشكلات فكی و دندانی نیست و در كنار آن معاینه و سایر روش‌های تصویربرداری و بررسی‌های بافت‌شناسی ممكن است مورد نیاز باشد.
همچنین بررسی مشكلات لثه‌ای مربوط به بافت نرم (ژنژیویت) نیازی به گرافی ندارد ولی در صورت شك به گسترش آن و تحلیل استخوان مجاور (پریودنتیت) انجام گرافی ضروری است.
تشخیص پوسیدگی‌های سطحی دندانی با معاینه مناسب قابل اعتماد است، اما در صورت هرگونه شك به گسترش عمقی،عكسبرداری ضروری است.
ایمنی در برابر رادیوگرافی دندان
چرا و چگونه؟
در حفاظت از اشعه گرافی دندانی استفاده از عینك مخصوص، بستن كولار (یقه) تیروئید و پیش بند سربی ضروری است. در مجموع و در مطالعات مختلف دوز تجمعی اشعه گرافی دندانی با افزایش خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها از جمله كانسر تیروئید همراه بوده است.
به همین دلیل، برای بیماری كه در شش ماه گذشته تحت درمان رادیوتراپی سر و گردن قرار گرفته است نباید گرافی دندانی انجام شود مگر این‌كه پزشك معالج با وجود اطلاع از رادیوتراپی و با توجه به مشكل بیمار انجام رادیوگرافی را ضروری بداند.
در دوران بارداری نیز بسته به مقطع بارداری و در صورتی كه امكان به تعویق انداختن درمان دندان ممكن نباشد با تایید پزشك و با رعایت تمام نكات ایمنی، گرافی دندانی قابل انجام است. ولی در مورد خانم‌های باردار سعی می‌شود تا جایی كه امكان دارد از رادیوگرافی استفاده نشود.
نكاتی برای كاهش خطرات رادیوگرافی
به محل‌هایی مراجعه كنید كه از دستگاه‌های قدیمی رادیوگرافی استفاده نمی‌كنند.
بارداران حتما وضعیت خود را به مسؤول رادیوگرافی اطلاع دهند تا حفاظت‌های موردنیاز در مورد آنان صورت بگیرد.
استفاده از یقه‌های گردنی برای محافظت از تیروئید یا استفاده از پیش بندهای سربی برای حفاظت از اندام‌های حساس به اشعه مفید است.
ارائه رادیوگرافی‌های قبلی در برخی موارد از تكرار عكسبرداری دندان پیشگیری می‌كند.
