تلسکوپ جیمز وب و کشف عالم آغازین
سرانجام پس از سالها، تلسکوپ غولپیکر جیمز وب رهسپار مقصد نهاییاش در فاصله 5/1میلیون کیلومتری زمین شد. اکنون اجزای این تلسکوپ در فضا بهطور کامل باز شده و چنانچه بقیه مراحل استقرار نهایی و راهاندازی ابزارهایش با موفقیت طی شود، انتظار میرود حدود کمتر از شش ماه دیگر نخستین دادههای علمی از این دستاورد بزرگ بشری در کاوش اسرار عالم به دست آید. اگر همه چیز
به خوبی پیش برود، شاید این تلسکوپ فضایی طی مدت 10سال رازهای حیرتانگیزی از عالم هستی را هویدا کند، که ماجرای شکلگیری «عالم آغازین» از آن جمله است.
حدود یک قرن پیش هیچ تصوری وجود نداشت که بتوان درباره آغاز و پیدایش گیتی بر اساس دادههای علمی نظریهپردازی کرد و نتایج به دست آمده را مورد راستیآزمایی قرار داد اما امروزه دستکم یک نظریه موفق برای پیدایش عالم داریم: نظریه مهبانگ (Big Bang). بر طبق این نظریه که شواهد رصدی تأییدکننده جدی برای آن وجود دارد، همه آنچه بهعنوان کیهان میشناسیم در پی انفجاری بزرگ شکل گرفت. البته نه از آن نوع انفجارهایی که ممکن است در فیلمها دیدهباشیم. درواقع، عالم هستی سرآغازی داشته که به پیدایش فضا و زمان و بعد از آن ماده منجر شدهاست. رویدادی که حدود 13میلیارد و 800 میلیون سال پیش رخ دادهاست.
از این روست که تلسکوپ فضایی جیمز وب بهدنبال رصد دورترین ساختارهای کیهانی است. هر قدر آنچه رصد میکند دورتر باشد، یعنی بهلحظه پیدایش عالم نزدیکتر است. یعنی اگر کهکشانی رصد شود که در فاصله
12 میلیارد سال نوری از ماست، نور آن 12میلیارد سال پیش سفر فضاییاش را آغاز کردهاست و حالا آن را دریافت میکنیم. به بیان دیگر با دریافت نور چنین کهکشانی در واقع وضعیت آن کهکشان را یک میلیون و 800هزار سال بعد از خلقت عالم میبینیم. به این ترتیب از وضعیت کنونی چنین کهکشانی بیخبریم.
پس هر چه دورتر رصد شود، در واقع به آغاز پیدایش عالم نزدیکتر میشویم. اخترشناسان به دنبال آن هستند که به کمک تلسکوپ جیمز وب، نخستین ساختارهای به وجود آمده در عالم را رصد کنند. البته ممکن است این پرسش پیش بیاید که این رصد در کدام سو از پهنه بیکران آسمان باید انجام شود؟ پاسخ ساده است: در هر جهتی که چنین رصدی انجام شود ممکن است از کشف نخستین ستارهها یا کهکشانهای عالم آغازین حیرتزده شویم.
آنچه بهعنوان مهبانگ از آن یاد میشود در یک فضای تهی روی ندادهاست؛ بلکه فضا و زمان با هم به وجود آمدند. انبساط عالم از همان موقع آغاز شد. این همان انبساط فضاست که اکنون اخترشناسان بهوضوح میبینند کهکشانهای دوردست در حال دورشدن هستند. پدیدهای که در همه جهتها رخ میدهد. بنابراین در همه جهتها ممکن است تلسکوپ جیمز وب بتواند فوتونهای نور گسیل شده از نخستین ساختارهای عالم هستی را ثبت کند. البته در همه جهتها چنین تابشهایی باید وجود داشتهباشد اما ممکن است در مسیرشان تا تلسکوپ فضایی این تابشها به دلایل مختلف جذب شوند و در نتیجه ثبت نشوند. این به معنای نبود چنین ساختارهایی نیست. اخترشناسان امیدوارند بتوانند در نهایت تابشهای برجا مانده از عالم آغازین را بهویژه در بازه طول موجهای فروسرخ آشکار کنند. در آن صورت شاهد شگفتیهای غیرمنتظرهای خواهیم بود.