تقریبا نیمی از عقابهای سرسفید گرفتار مسمومیت سربی شدهاند تله سربی در کمین عقابها
براساس بزرگترین مطالعهای که تاکنون درخصوص مسمومیت با سرب انجام گرفته، پیداست تقریبا نیمی از عقابهای سرسفید و طلایی در ایالات متحده آمریکا مسموم شدهاند. به گزارش جامجم از نشریه ساینس، این یافتهها میتواند خبر بدی برای بهبود و حفظ هر دو گونه باشد. در این مطالعه گسترده، اطلاعات کمی عقابها در 38 ایالت مورد بررسی قرار گرفته است. افزایش سطح فلزاتسنگین مانند سرب در بدن جانداران که بهصورت حاد یا مزمن ایجاد میشود، در فرآیندهای طبیعی بدن اختلال ایجاد میکند و بر بسیاری از اندامها و بافتها ازجمله قلب، استخوانها، روده، کلیهها و اندامهای تولیدمثل، سیستمهای عصبی و بهخصوص سیستم خونساز و گلبولهای قرمز اثر میگذارد. بهطورکلی معمولا حیوانات جوان سرب بیشتری را نسبت به حیوانات مسن جذب میکنند و تحمل پایینتری نیز دارند.
عقابهای سرسفید به علت شیوع استفاده از ددت در حدود یک قرن پیش تا دهه 1340شمسی/1960میلادی در معرض انقراض بودند. با ممنوعیت بهکارگیری ددت در سال 1351/ 1972 و تصویب قانون حفاظت از گونههای در حال انقراض در سال1352/ 1973، جمعیت عقابها افزایش یافت. امروزه 300هزار عقاب سرسفید در حیاتوحش زندگی میکنند. تاد کاتزنر، بومشناس و نویسنده مقاله پژوهشی این تحقیق معتقد است عملکردها در حفظ و افزایش جمعیت عقابهای سرسفید درخشان بوده است اما سایر پرندگان شکاری، مانند عقاب طلایی در وضعیت شکنندهتری قرار دارند و آلایندههای دیگر مانند سرب همچنان در طبیعت مسألهساز هستند.
در ایران شایعترین مسمومیت سربی روی جانداران مربوط به احشام و دامهاست. زیرا منابعی که حیوانات را در معرض سرب قرار میدهند شامل خاک آلوده و محصولات دارای سرب، بهویژه انواع باتری و رنگها هستند. پرندگانی که زیستگاههایشان در جوار مراکز صنعتی مانند تالاب میقان اراک قرار دارد نیز دچار چنین مسمومیتهایی شدهاند. همچنین پژوهشهایی مبنی بر آلودگی آبزیان دریای خزر بهواسطه مسمومیت سربی وجود دارد.
وقتی عقاب حیوان یا لاشهای را میخورد که مسموم است، سرب وارد بدنش میشود. سرب از طریق جریان خون در بدن حرکت کرده و به کمک کبد فیلتر میشود اما اگر در طول زندگیاش بهمیزان قابلتوجهی سرب بخورد، این امر باعث تجمع سرب در استخوان و مسمومیت مزمن میشود. مسمومیت حاد معمولا در خون، کبد و پرها دیده شده است که میتواند به مرگ منجر شود. در این مطالعه 46درصد از عقابهای سرسفید و 47درصد از عقابهای طلایی به مسمومیت مزمن دچار شدهاند. دانشمندان همچنین بسته به نوع بافت در 27 تا 33درصد از عقابهای سرسفید و 7 تا 35درصد از عقابهای طلایی، نشانههایی از مسمومیت حاد پیدا کردند. مدلهایی که مرگهای طبیعی و ناشی از سرب را با هم مقایسه میکنند نشان میدهند که سطوح سرب رشد سالانه جمعیت را به میزان 8/3درصد در عقابهای سرسفید و 8/0درصد در عقابهای طلایی کاهش میدهد. با وجود کاهش بیشتر جمعیت عقابهای سرسفید، دانشمندان در این تلفات بیشتر نگران عقابهای طلایی هستند زیرا در آخرین سرشماری در سال 2016 فقط 40هزار فرد از آنها در سراسر آمریکا زیست میکنند.
کلینیکهای توانبخشی حیاتوحش مدتهاست عقابهایی را حتی با تکههای گلوله در معدهشان گزارش کردهاند. نویسندگان این مطالعه میگویند جامعه شکار عمدتا از تاثیر سرب بر عقابها بیاطلاع است. آموزش شکارچیان در مورد مسمومیت با سرب و پیشنهاد مهمات جایگزین مانند گلولههای مسی میتواند مفیدتر از سایر محدودیتها باشد.