بررسی مصوبه مجلس درخصوص بیمه فرش و صنایع‌دستی ایران که می‌تواند این صنعت را به رکود و ورشکستگی دوباره بکشاند
دلشوره جدید کارآفرینان
مساله استمرار بیمه هنرمندان صنایع‌دستی و فرش دستباف، یکی از مطالبات به‌حق آنهاست که در سال‌های اخیر با چالش‌های مختلفی روبه‌رو بوده است. گاهی به‌دلیل نبود تخصیص اعتبارات کافی از سوی دولت این بیمه قطع شده و گاهی به‌دلیل اصلاح آیین نامه‌ها، عده‌ای از هنرمندان از این حق و حمایت مسلم محروم مانده‌اند. نوساناتی که در مواردی حتی موجب قطع شدن بیمه هنرمندان پیشکسوت نیز شده و این سرمایه‌های ملی و حاملان زنده میراث هنری ایران، برای تامین هزینه‌های درمانی خود در کهنسالی با بحران‌های جدی روبه‌رو شده‌اند. حقایقی که هر از گاهی برخی از روایت‌های تلخ آنها در رسانه‌های جمعی نیز منعکس شده است. در حالی که این پیشکسوتان و هنرمندان میراث‌سازان ارزشمند فرهنگ و هنر ایران هستند، حمایت و پاسداشت تلاش‌های آنها امری مسلم و وظیفه‌ای ملی است. موضوعی که طی یکی دو هفته اخیر دوباره به دل‌نگرانی بزرگ هنرمندان تبدیل شده است.
در برهه‌ای از تاریخ بشر به سر می‌بریم که خلاقیت و فعالیت‌های هنری به یکی از محورهای مهم توسعه جوامع تبدیل شده و رشد پایدار اقتصاد و اشتغال در پیوند مستقیم با آن قرار دارد. در این میان جوامعی که بسترهای فرهنگی و پیشینه تاریخی غنی در این زمینه‌ها دارند، از قابلیت‌های بالقوه فراوانی برای بهره‌مند شدن از این فاکتورهای توسعه اقتصادی و اجتماعی برخوردار هستند. از این‌رو توجه به عرصه‌های مبتنی بر خلاقیت باید یکی از اولویت‌های راهبردی کشورهای مستعد باشد. اگر بخواهیم از این منظر ایران را مورد تحلیل قرار دهیم، بی‌تردید یکی از غنی‌ترین کشورهای دنیاست که گنجینه‌های بی‌بدیلی از هنر و خلاقیت را به جهانیان معرفی کرده و سهم بسزایی از این آثار و شاهکارها، مرهون تلاش و خلاقیت هنرمندان صنایع‌دستی و فرش دستباف ایران است. عرصه‌ای وسیع و غنی که در تمام گستره سرزمین ایران متجلی شده و بستر ارزنده‌ای برای بروز خلاقیت و نوآوری به‌وجود آورده است.
با وجود این جایگاه برجسته و راهبردی صنایع‌دستی و هنرهای سنتی ایران و قابلیت‌های فراوان آن برای تولید و ایجاد اشتغال پایدار، در سال‌های اخیر این حوزه با چالش‌های مختلفی روبه‌رو بوده و همواره با رکود و مشکلات مختلف دست‌و‌پنجه نرم کرده است. در دو سال اخیر نیز وقوع پاندمی کرونا نفس این هنر صنعت کهن را به شماره انداخته است. شرایطی که برای برون‌رفت از آن و رفع موانعش، اقدام مؤثر و کارآمدی از سوی متولیان امر نیز صورت نگرفت.
تصویب چالش
با این اوصاف در اواخر سال 1400 نیز هنرمندان و فعالان صنایع‌دستی با چالشی جدید مواجه شدند که درصورت برطرف نشدن، فعالیت آنها را با تبعات جدی روبه‌رو خواهد کرد. روز سه‌شنبه
17 اسفند 1400 نمایندگان مجلس شورای اسلامی، در جریان بررسی بخش هزینه‌ای لایحه بودجه سال 1401، ساز‌و‌کار تازه‌ای برای اعمال معافیت کامل بیمه‌شدگان بدون کارفرما در سازمان تامین اجتماعی مصوب کردند که در صورت تایید در شورای نگهبان و نهایی‌شدن آن به چالشی جدی برای هنرمندان صنایع‌دستی و فرش دستباف ایران تبدیل خواهد شد.
نمایندگان مجلس، ساز‌و‌کار معافیت‌های کامل بیمه‌ای بیمه‌شدگان بدون کارفرما در سازمان تامین اجتماعی از‌جمله مشمولان قانون بیمه‌های اجتماعی قالیبافان، بافندگان فرش و شاغلان صنایع‌دستی را منوط به ارزیابی آزمون وسع توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و قرار گرفتن این بیمه‌شدگان در چهار دهک اول درآمدی تعیین کردند و مقرر شد از ابتدای 1401، روند کار به این منوال انجام شود. مصوبه‌ای که به نظر می‌رسد، روند بیمه‌شدن هنرمندان صنایع‌دستی و فرش دستباف را به‌عنوان تنها حمایت جدی بخش دولتی از آنها، مختل می‌کند. این در شرایطی است که تاکنون توضیح شفافی درخصوص نحوه انجام این آزمون تعیین وسع از سوی وزارت کار ارائه نشده و از آنجا که این وزارتخانه از حیث تخصص، ارتباط و اشراف جامعی با فعالیت هنرمندان صنایع‌دستی و فرش دستباف ندارد، احتمالا روند این آزمون نیز مشکلات مختلفی خواهد داشت. از سوی دیگر، قرار گرفتن هنرمندان صنایع‌دستی و فرش دستباف در چهار دهک اول درآمدی نیز مشکلی جدی است؛ چرا که این کارگاه‌ها در ظاهر ممکن است دارای چرخه‌های مالی بیش از ارقام چهار دهک اول درآمدی جامعه باشند اما این مساله هرگز به معنای سود و درآمد بالای آنها نیست.
انتظار از مجلس
در کنار این موارد انتظار می‌رود، نمایندگان محترم مجلس درست مانند تبلیغات ایام انتخابات و نیز با توجه به وضعیت خطیر کشور در زمینه اشتغال و معیشت خانوارها به‌ویژه در مناطق دور از مرکز و روستاها و نقش صنایع‌دستی و فرش دستباف در ثبات اجتماعی و اقتصادی این مناطق، اقدامی در مسیر حمایت از این دو حوزه انجام دهند. اتفاقی که در عمل و با وجود این مصوبه نیفتاده و در مقابل شرایطی به‌وجود خواهد آورد که معدود امکان‌های حمایتی دولت از هنرمندان و فعالان این حوزه‌ها نیز از دست برود.
این در شرایطی است که امروزه توجه و حمایت از کسب‌وکارها و صنایع خلاق به یکی از راهبردهای اصلی کشورهای مختلف تبدیل شده و این مصوبه مجلس در صورت نهایی‌شدن، در مسیر سلب حمایت‌های دولتی از دو عرصه مهم صنایع خلاق ایران یعنی صنایع‌دستی و فرش دستباف عمل خواهد کرد.
با وجود این جایگاه برجسته و راهبردی صنایع‌دستی و هنرهای سنتی ایران و قابلیت‌های فراوان آن برای تولید و ایجاد اشتغال پایدار، در سال‌های اخیر این حوزه با چالش‌های مختلفی روبه‌رو بوده و همواره با رکود و مشکلات مختلف دست‌و‌پنجه نرم کرده است. در دو سال اخیر نیز وقوع پاندمی کرونا نفس این هنر صنعت کهن را به شماره انداخته است. شرایطی که برای برون‌رفت از آن و رفع موانعش، اقدام مؤثر و کارآمدی از سوی متولیان امر نیز صورت نگرفت.
تصویب چالش
با این اوصاف در اواخر سال 1400 نیز هنرمندان و فعالان صنایع‌دستی با چالشی جدید مواجه شدند که درصورت برطرف نشدن، فعالیت آنها را با تبعات جدی روبه‌رو خواهد کرد. روز سه‌شنبه
17 اسفند 1400 نمایندگان مجلس شورای اسلامی، در جریان بررسی بخش هزینه‌ای لایحه بودجه سال 1401، ساز‌و‌کار تازه‌ای برای اعمال معافیت کامل بیمه‌شدگان بدون کارفرما در سازمان تامین اجتماعی مصوب کردند که در صورت تایید در شورای نگهبان و نهایی‌شدن آن به چالشی جدی برای هنرمندان صنایع‌دستی و فرش دستباف ایران تبدیل خواهد شد.
نمایندگان مجلس، ساز‌و‌کار معافیت‌های کامل بیمه‌ای بیمه‌شدگان بدون کارفرما در سازمان تامین اجتماعی از‌جمله مشمولان قانون بیمه‌های اجتماعی قالیبافان، بافندگان فرش و شاغلان صنایع‌دستی را منوط به ارزیابی آزمون وسع توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و قرار گرفتن این بیمه‌شدگان در چهار دهک اول درآمدی تعیین کردند و مقرر شد از ابتدای 1401، روند کار به این منوال انجام شود. مصوبه‌ای که به نظر می‌رسد، روند بیمه‌شدن هنرمندان صنایع‌دستی و فرش دستباف را به‌عنوان تنها حمایت جدی بخش دولتی از آنها، مختل می‌کند. این در شرایطی است که تاکنون توضیح شفافی درخصوص نحوه انجام این آزمون تعیین وسع از سوی وزارت کار ارائه نشده و از آنجا که این وزارتخانه از حیث تخصص، ارتباط و اشراف جامعی با فعالیت هنرمندان صنایع‌دستی و فرش دستباف ندارد، احتمالا روند این آزمون نیز مشکلات مختلفی خواهد داشت. از سوی دیگر، قرار گرفتن هنرمندان صنایع‌دستی و فرش دستباف در چهار دهک اول درآمدی نیز مشکلی جدی است؛ چرا که این کارگاه‌ها در ظاهر ممکن است دارای چرخه‌های مالی بیش از ارقام چهار دهک اول درآمدی جامعه باشند اما این مساله هرگز به معنای سود و درآمد بالای آنها نیست.
انتظار از مجلس
در کنار این موارد انتظار می‌رود، نمایندگان محترم مجلس درست مانند تبلیغات ایام انتخابات و نیز با توجه به وضعیت خطیر کشور در زمینه اشتغال و معیشت خانوارها به‌ویژه در مناطق دور از مرکز و روستاها و نقش صنایع‌دستی و فرش دستباف در ثبات اجتماعی و اقتصادی این مناطق، اقدامی در مسیر حمایت از این دو حوزه انجام دهند. اتفاقی که در عمل و با وجود این مصوبه نیفتاده و در مقابل شرایطی به‌وجود خواهد آورد که معدود امکان‌های حمایتی دولت از هنرمندان و فعالان این حوزه‌ها نیز از دست برود.
وزارت میراث کجایی؟!
از سوی دیگر معاونت صنایع‌دستی و هنرهای سنتی وزارت میراث فرهنگی و مرکز ملی فرش ایران نیز تاکنون واکنش مشخصی نسبت به این مصوبه مجلس نشان نداده و همچنان سکوت پیشه کرده‌اند. وضعیتی که اگر به همین صورت ادامه پیدا کند در سال 1401 بیمه هنرمندان صنایع‌دستی و فرش دستباف ایران را با معضلات جدی روبه‌رو خواهد کرد. چالشی جدی که هنرمندان و فعالان این دو عرصه را دچار مشکلات عدیده و احتمالا بسیاری از آنها را از معافیت کامل بیمه‌ای محروم می‌کند.این در شرایطی است که امروزه توجه و حمایت از کسب‌وکارها و صنایع خلاق به یکی از راهبردهای اصلی کشورهای مختلف تبدیل شده و این مصوبه مجلس در صورت نهایی‌شدن، در مسیر سلب حمایت‌های دولتی از دو عرصه مهم صنایع خلاق ایران یعنی صنایع‌دستی و فرش دستباف عمل خواهد کرد.
