تغییر مصرف دهک‌ها در اردیبهشت‌ماه چگونه بوده است؟
گران‌ترین و ارزان‌ترین‌ها در سبد کالایی
نگاهی به گزارش جدید مرکز آمار ایران از تورم مصرف‌کنندگان براساس دهکهای درآمدی در اردیبهشت‌ماه نشان می‌دهد که حملونقل با 0.78درصد بیشترین تورم و سبزیجات (سبزی‌ها و حبوبات) با منفی 0.16کمترین تورم را داشته است. بیشترین تورم حملونقل مربوط به دهک دهم با 1.65درصد و کمترین آن متعلق به دهک اول با 0.33درصد است. افزایش تورم دهکهای مختلف هزینهای در اردیبهشت‌ماه خارج از انتظار رخ‌داد؛ این نتیجه دومین گزارش مرکز آمار ایران در سال جدید، از تورمی است که دهکهای اول تا دهم یعنی کم‌درآمدترین اقشار جامعه و دهک دهم یعنی پرمصرف‌ترین دهک جامعه متحمل شده‌اند.
براساس این گزارش، درحالی‌که نرخ تورم نقطه‌ای دهکهای هزینهای در اردیبهشت‌ماه 1401، به 39.3درصد رسید، تورم نقطه‌ای دهک اول و دهک دهم به نقطه برابر رسیده است! این اتفاق به معنای برابر شدن تورم کلی سبد هزینه مصرف است چراکه برابر اعلام مرکز آمار، در اردیبهشت‌ماه تورم دهک اول 41.2درصد و تورم دهک دهم هم به همین میزان بوده است.
با توجه به این‌که ماه قبل تورم سبد مصرف دهک اول از حیث وزن کالاهای خوراکی و غیرخوراکی، 37.3درصد بود و تورم دهک دهم به 36.5درصد می‌رسید، جهش بی‌سابقه‌ای در فشار هزینهای به وجود آمده است.
از طرفی طبق گزارش شاخص کل (تورم اردیبهشت‌ماه) مرکز آمار، افزایش 3.5درصدی تورم را شاهد بودیم که به‌همین‌دلیل تورم دهک اول 3.9درصد و تورم دهک دهم 4.7درصد افزایش یافته است.
کاهش سهم فقرا از درآمد
دلیل افزایش بیشتر تورم دهک دهم، گسترده بودن میزان مصرف خانوارهایی است که در این دهک قرار دارند. هرچه میزان مصرف دهکهای بالای جامعه بیشتر باشد، تورم کل بیشتر افزایش می‌یابد، چراکه سهم دهکهای پایین جامعه از درآمد کل کاهش یافته است.
براساس گزارش سال گذشته مرکز آمار ایران، سهم فقیر‌ترین دهک جامعه از درآمد کل از 2.6درصد در سال ۹۰ به 2.2درصد در سال ۹۹ کاهش پیدا کرده است. با این‌حال 10درصد ثروتمند جامعه (دهک دهم) حدود ۳۲درصد از درآمد کل را در سال ۹۹ به خود اختصاص داده‌اند.
سرریز تورم از دهک بالا
به‌این‌ترتیب میزان مصرف دهکهای پایین از مصرف کل کاهش یافته اما به‌دلیل افزایش مصرف دهکهای پردرآمد، تورم کل که روی سبد مصرف تمام دهک‌ها قرار می‌گیرد، افزایش پیدا کرده است. تورم از سمت دهکهای بالا به سمت دهکهای پایین سرریز کرده است.
در بررسی ترکیب تورم سبد مصرف دهکهای درآمدی (خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات) دهک اول و دهک دهم بیشترین تورم
را سهم برده‌اند. بر این اساس، دهک اول 49.5درصد و دهک دهم 51درصد تورم را تجربه کرده‌اند. دهکهای دوم تا ششم 48درصد تورم و دهکهای هفتم، هشتم و نهم، تورم به ترتیب 49، 49 و51 درصدی را شاهد بوده‌اند.
چسبندگی تورم غیرخوراکی‌ها
در بخش کالاهای غیرخوراکی و خدمات برخلاف بخش خوراکی، آشامیدنی و دخانیات، تورم دهک‌ها در نرخ پایین‌‌تر، به یکدیگر چسبندگی دارند. تورم این بخش برای دهکهای اول تا ششم، 31درصد و دهکهای هفتم تا دهم، به ترتیب 32، 33، 34 و 38درصد است. پایین بودن تورم در این بخش به رکود مسکن و کاهش تقاضا برای گردشگری برمی‌گردد.
تورم بالای نان و غلات
بر این اساس، دهک اول درآمدی بیشترین تورم را در بخش خوراکی‌ها تجربه کرده است؛ به این معنی که دهک اول در اردیبهشت‌ماه 2.10درصد تورم بیشتری را از بابت تهیه مایحتاج خود نسبت به فروردین‌ماه متحمل شده است. درحالی‌که سهم تورم دهک دهم 0.66درصد است.
تورم دهک دوم هم 2درصد و دهکهای سوم تا نهم هم یک درصد تورم بیشتر را نسبت به فروردین‌ماه تجربه کرده‌اند. بررسی تورم گروه خوراکی‌ها نشان می‌دهد که بیشترین تورم مربوط به نان و غلات است.
در این زمینه هم بیشترین تورم متوجه دهکهای اول و دوم با 0.83درصد بود. درحالی‌که تورم نان و غلات مصرفی دهکهای نهم و دهم، به ترتیب 0.55درصد و 0.35درصد بوده است. ارقام بخش نان و غله نشان می‌دهد که سبد مصرف دهکهای پایین درآمدی با قوت غالب پر شده است.
به‌همین‌دلیل تورم نان و غله از سمت دهکهای پایین به سمت دهکهای بالا سرریز شده است. با این‌که تورم بخش حملونقل در کل کشور 0.78درصد است اما دهک اول به‌دلیل نداشتن خودرو و هزینه‌های سوخت، کمترین تورم را در کل کشور تجربه کرده‌اند اما تورم نهم و دهم بالای یک درصد در اردیبهشت‌ماه افزایش یافته است.
این افزایش تورم نقطه‌ای دهک‌ها در اردیبهشت‌ماه می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد اما به اعتقاد مرتضی افقه، استاد دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی دانشگاه شهید چمران، این افزایش تورم، ناشی از تشدید تورم انتظاری آغاز 1401 است. وی در این مورد به جام‌جم گفت: «تورم انتظاری ناشی از سیاست حذف ارز 4200 تومانی و افزایش قیمت ارز در بازار آزاد و تفاوت قیمت زیاد آن با دلار 23هزار تومانی که به حدود 9000 تومان می‌رسد، دلیل این افزایش تورم انتظاری است.»
به نظر می‌رسد که دولت با هدف کاهش آثار تورمی حذف ارز 4200 تومانی به توزیع یارانه غیرنقدی روی آورده است. باید دید که با آماده شدن زیرساخت‌ها و آغاز توزیع یارانه‌ها در قالب جدید، تورم انتظاری فروکش می‌کند یا این روند ادامه دارد.
پیام عابدی - گروه اقتصاد
با توجه به این‌که ماه قبل تورم سبد مصرف دهک اول از حیث وزن کالاهای خوراکی و غیرخوراکی، 37.3درصد بود و تورم دهک دهم به 36.5درصد می‌رسید، جهش بی‌سابقه‌ای در فشار هزینهای به وجود آمده است.
از طرفی طبق گزارش شاخص کل (تورم اردیبهشت‌ماه) مرکز آمار، افزایش 3.5درصدی تورم را شاهد بودیم که به‌همین‌دلیل تورم دهک اول 3.9درصد و تورم دهک دهم 4.7درصد افزایش یافته است.
کاهش سهم فقرا از درآمد
دلیل افزایش بیشتر تورم دهک دهم، گسترده بودن میزان مصرف خانوارهایی است که در این دهک قرار دارند. هرچه میزان مصرف دهکهای بالای جامعه بیشتر باشد، تورم کل بیشتر افزایش می‌یابد، چراکه سهم دهکهای پایین جامعه از درآمد کل کاهش یافته است.
براساس گزارش سال گذشته مرکز آمار ایران، سهم فقیر‌ترین دهک جامعه از درآمد کل از 2.6درصد در سال ۹۰ به 2.2درصد در سال ۹۹ کاهش پیدا کرده است. با این‌حال 10درصد ثروتمند جامعه (دهک دهم) حدود ۳۲درصد از درآمد کل را در سال ۹۹ به خود اختصاص داده‌اند.
سرریز تورم از دهک بالا
به‌این‌ترتیب میزان مصرف دهکهای پایین از مصرف کل کاهش یافته اما به‌دلیل افزایش مصرف دهکهای پردرآمد، تورم کل که روی سبد مصرف تمام دهک‌ها قرار می‌گیرد، افزایش پیدا کرده است. تورم از سمت دهکهای بالا به سمت دهکهای پایین سرریز کرده است.
در بررسی ترکیب تورم سبد مصرف دهکهای درآمدی (خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات) دهک اول و دهک دهم بیشترین تورم
را سهم برده‌اند. بر این اساس، دهک اول 49.5درصد و دهک دهم 51درصد تورم را تجربه کرده‌اند. دهکهای دوم تا ششم 48درصد تورم و دهکهای هفتم، هشتم و نهم، تورم به ترتیب 49، 49 و51 درصدی را شاهد بوده‌اند.
چسبندگی تورم غیرخوراکی‌ها
در بخش کالاهای غیرخوراکی و خدمات برخلاف بخش خوراکی، آشامیدنی و دخانیات، تورم دهک‌ها در نرخ پایین‌‌تر، به یکدیگر چسبندگی دارند. تورم این بخش برای دهکهای اول تا ششم، 31درصد و دهکهای هفتم تا دهم، به ترتیب 32، 33، 34 و 38درصد است. پایین بودن تورم در این بخش به رکود مسکن و کاهش تقاضا برای گردشگری برمی‌گردد.
تورم بالای نان و غلات
بر این اساس، دهک اول درآمدی بیشترین تورم را در بخش خوراکی‌ها تجربه کرده است؛ به این معنی که دهک اول در اردیبهشت‌ماه 2.10درصد تورم بیشتری را از بابت تهیه مایحتاج خود نسبت به فروردین‌ماه متحمل شده است. درحالی‌که سهم تورم دهک دهم 0.66درصد است.
تورم دهک دوم هم 2درصد و دهکهای سوم تا نهم هم یک درصد تورم بیشتر را نسبت به فروردین‌ماه تجربه کرده‌اند. بررسی تورم گروه خوراکی‌ها نشان می‌دهد که بیشترین تورم مربوط به نان و غلات است.
در این زمینه هم بیشترین تورم متوجه دهکهای اول و دوم با 0.83درصد بود. درحالی‌که تورم نان و غلات مصرفی دهکهای نهم و دهم، به ترتیب 0.55درصد و 0.35درصد بوده است. ارقام بخش نان و غله نشان می‌دهد که سبد مصرف دهکهای پایین درآمدی با قوت غالب پر شده است.
به‌همین‌دلیل تورم نان و غله از سمت دهکهای پایین به سمت دهکهای بالا سرریز شده است. با این‌که تورم بخش حملونقل در کل کشور 0.78درصد است اما دهک اول به‌دلیل نداشتن خودرو و هزینه‌های سوخت، کمترین تورم را در کل کشور تجربه کرده‌اند اما تورم نهم و دهم بالای یک درصد در اردیبهشت‌ماه افزایش یافته است.
این افزایش تورم نقطه‌ای دهک‌ها در اردیبهشت‌ماه می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد اما به اعتقاد مرتضی افقه، استاد دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی دانشگاه شهید چمران، این افزایش تورم، ناشی از تشدید تورم انتظاری آغاز 1401 است. وی در این مورد به جام‌جم گفت: «تورم انتظاری ناشی از سیاست حذف ارز 4200 تومانی و افزایش قیمت ارز در بازار آزاد و تفاوت قیمت زیاد آن با دلار 23هزار تومانی که به حدود 9000 تومان می‌رسد، دلیل این افزایش تورم انتظاری است.»
به نظر می‌رسد که دولت با هدف کاهش آثار تورمی حذف ارز 4200 تومانی به توزیع یارانه غیرنقدی روی آورده است. باید دید که با آماده شدن زیرساخت‌ها و آغاز توزیع یارانه‌ها در قالب جدید، تورم انتظاری فروکش می‌کند یا این روند ادامه دارد.
پیام عابدی - گروه اقتصاد
