زنگ خطر تغییر اقلیم در آسیا
نتایج تازه‌ترین تحقیقات درباره ارزیابی تغییرات آب‌وهوا نشان می‌دهد با افزایش دمای هوا در جهان، از دهه 1360/ 1980 به این‌سو، آب و هوای بیابانی در بخش‌هایی از آسیای مرکزی تا 100کیلومتر به سمت شمال گسترش یافته است. نتایج این مطالعه که در نشریه تحقیقات ژئوفیزیکی (Geophysical Research Letters) منتشر شد نشان می‌دهد در 35 سال گذشته، دمای هوا در سراسر آسیای مرکزی که شامل بخش‌هایی از چین، ازبکستان و قرقیزستان می‌شود، افزایش یافته است. در همین دوره مناطق کوهستانی، گرم‌تر و مرطوب‌تر شده که این مساله ممکن است عقب‌نشینی برخی از یخچال‌های طبیعی را تسریع کند.
جفری دوکس، بوم‌شناس در بخش اکولوژی جهانی مؤسسه کارنگی در استنفورد، کالیفرنیا می‌گوید: «چنین تغییراتی، اکوسیستم‌ها (مجموعه جانداران و محیط طبیعی اعم از برکه، جنگل و کویر که در آن زندگی می‌کنند) و کسانی را که وابسته به آنها هستند، تهدید می‌کند. این یافته‌ها اولین گام بزرگ به سمت اطلاع‌رسانی در مورد سیاست‌های کاهش دمای هوای جهانی و سازگاری با محیط‌زیست است.»
خشک‌تر و داغ‌تر
بیش از 60 درصد از مناطق آسیای مرکزی دارای آب و هوای خشک با بارندگی پایین است. با آب کمی که در این مناطق برای گیاهان و دیگر موجودات زنده در دسترس است، بیشتر منطقه در برابر افزایش دما آسیب‌پذیر است و این موضوع موجب تبخیر بیشتر آب موجود در خاک شده و خطر خشکسالی را افزایش می‌دهد.چی هو، یکی از نویسندگان این مطالعه که محقق حوزه زمین و اقلیم‌شناسی در دانشگاه نبراسکا ـ لینکلن است، می‌گوید: «تحقیقات قبلی، تغییرات متوسط دما و بارندگی را برای دوسوم سرزمین‌های آسیای مرکزی گزارش کرده است ولی ما باید ظرافت‌های مهم تغییر اقلیم را در مناطق خاص بدانیم.»
هو به همراه زیهانگ هان، دانشمند آب و هوا در دانشگاه لانژو در چین برای تقسیم‌بندی آسیای مرکزی به 11 نوع آب و هوا، از داده‌های دمای هوا و بارش طی 82 سال گذشته، استفاده کردند. آنها دریافتند از اواخر دهه 1360/ 1980 منطقه‌ای با آب و هوای بیابانی به سمت شرق گسترش یافته و تا 100 کیلومتر در شمال به سمت ازبکستان و قرقیزستان، در جنوب به طرف قزاقستان و اطراف حوضه جونگ‌گار در شمال‌غربی چین گسترش یافته است. به گفته هو، این گسترشی قابل‌توجه است و تأثیر دومینویی بر اقلیم مناطق مجاور داشته که موجب خشک‌تر شدن آن مناطق نیز شده است. در برخی مناطق میانگین دمای سالانه طی 32سال گذشته، حداقل 5درجه سانتیگراد افزایش یافته و این موجب شده است تابستان‌ها خشک‌تر شود و بارندگی در زمستان بیشتر رخ بدهد.
به گفته دوکس، با گذشت زمان، افزایش دما و کاهش بارندگی، جوامع گیاهی تحت سلطه رشد گونه‌هایی خواهد بود که با شرایط گرم‌تر و خشک‌تر سازگار هستند. این برای حیواناتی که در مراتع و علفزارها چرا می‌کنند، عواقبی خواهد داشت. وی اضافه می‌کند دوره‌های طولانی خشکسالی در برخی مناطق، بهره‌وری زمین را کاهش می‌دهد.
گرم‌تر و مرطوب‌تر
این تیم تحقیقاتی در مناطق کوهستانی وضعیت متفاوتی را گزارش کرده است. به این صورت که در محدوده منطقه تیان‌شان در شمال‌غربی چین، افزایش دما توأم با افزایش میزان بارش بوده است و در آنجا به جای برف، باران می‌بارد. تروی استرنبرگ، جغرافیدان دانشگاه آکسفورد بریتانیا می‌گوید: «با کاهش بارش برف، یخچال‌های طبیعی آسیای مرکزی نمی‌توانند جای یخ‌های از دست رفته خود را دوباره پر کنند
به این معنی که در آینده، آب ناشی از ذوب یخ‌ها، سهم کمتری در تولید محصولات زراعی و استفاده مردم خواهد داشت.»
مشکل جهانی
میکی گلانتز، دانشمند اقلیم‌شناس دانشگاه کلرادو بولدر، می‌گوید: «بیابان‌زایی در آسیای مرکزی و سایر نقاط جهان یک معضل جدی است اما محققان برای نتیجه‌گیری قطعی این‌که آیا بیابان‌ها در حال گسترش است یا نه، به جای تکیه بر طبقه‌بندی اقلیمی باید به شاخص‌هایی مانند توفان‌های گرد و غبار و امواج گرما نیز نگاه کنند.»
استرنبرگ خاطرنشان می‌کند، فعالیت‌های انسانی مانند استخراج معدن و کشاورزی نیز به بیابان‌زایی کمک می‌کند. بنابراین دولت‌های آسیای مرکزی باید تمرکز بر کشاورزی پایدار و شهرنشینی، همچون دیگر نقاط جهان به موضوع تغییر اقلیم توجه و سعی کنند با آن سازگارتر شوند.
منبع: Nature
صدیقه سخندان‌فداکار - گروه دانش و سلامت
خشک‌تر و داغ‌تر
بیش از 60 درصد از مناطق آسیای مرکزی دارای آب و هوای خشک با بارندگی پایین است. با آب کمی که در این مناطق برای گیاهان و دیگر موجودات زنده در دسترس است، بیشتر منطقه در برابر افزایش دما آسیب‌پذیر است و این موضوع موجب تبخیر بیشتر آب موجود در خاک شده و خطر خشکسالی را افزایش می‌دهد.چی هو، یکی از نویسندگان این مطالعه که محقق حوزه زمین و اقلیم‌شناسی در دانشگاه نبراسکا ـ لینکلن است، می‌گوید: «تحقیقات قبلی، تغییرات متوسط دما و بارندگی را برای دوسوم سرزمین‌های آسیای مرکزی گزارش کرده است ولی ما باید ظرافت‌های مهم تغییر اقلیم را در مناطق خاص بدانیم.»
هو به همراه زیهانگ هان، دانشمند آب و هوا در دانشگاه لانژو در چین برای تقسیم‌بندی آسیای مرکزی به 11 نوع آب و هوا، از داده‌های دمای هوا و بارش طی 82 سال گذشته، استفاده کردند. آنها دریافتند از اواخر دهه 1360/ 1980 منطقه‌ای با آب و هوای بیابانی به سمت شرق گسترش یافته و تا 100 کیلومتر در شمال به سمت ازبکستان و قرقیزستان، در جنوب به طرف قزاقستان و اطراف حوضه جونگ‌گار در شمال‌غربی چین گسترش یافته است. به گفته هو، این گسترشی قابل‌توجه است و تأثیر دومینویی بر اقلیم مناطق مجاور داشته که موجب خشک‌تر شدن آن مناطق نیز شده است. در برخی مناطق میانگین دمای سالانه طی 32سال گذشته، حداقل 5درجه سانتیگراد افزایش یافته و این موجب شده است تابستان‌ها خشک‌تر شود و بارندگی در زمستان بیشتر رخ بدهد.
به گفته دوکس، با گذشت زمان، افزایش دما و کاهش بارندگی، جوامع گیاهی تحت سلطه رشد گونه‌هایی خواهد بود که با شرایط گرم‌تر و خشک‌تر سازگار هستند. این برای حیواناتی که در مراتع و علفزارها چرا می‌کنند، عواقبی خواهد داشت. وی اضافه می‌کند دوره‌های طولانی خشکسالی در برخی مناطق، بهره‌وری زمین را کاهش می‌دهد.
گرم‌تر و مرطوب‌تر
این تیم تحقیقاتی در مناطق کوهستانی وضعیت متفاوتی را گزارش کرده است. به این صورت که در محدوده منطقه تیان‌شان در شمال‌غربی چین، افزایش دما توأم با افزایش میزان بارش بوده است و در آنجا به جای برف، باران می‌بارد. تروی استرنبرگ، جغرافیدان دانشگاه آکسفورد بریتانیا می‌گوید: «با کاهش بارش برف، یخچال‌های طبیعی آسیای مرکزی نمی‌توانند جای یخ‌های از دست رفته خود را دوباره پر کنند
به این معنی که در آینده، آب ناشی از ذوب یخ‌ها، سهم کمتری در تولید محصولات زراعی و استفاده مردم خواهد داشت.»
مشکل جهانی
میکی گلانتز، دانشمند اقلیم‌شناس دانشگاه کلرادو بولدر، می‌گوید: «بیابان‌زایی در آسیای مرکزی و سایر نقاط جهان یک معضل جدی است اما محققان برای نتیجه‌گیری قطعی این‌که آیا بیابان‌ها در حال گسترش است یا نه، به جای تکیه بر طبقه‌بندی اقلیمی باید به شاخص‌هایی مانند توفان‌های گرد و غبار و امواج گرما نیز نگاه کنند.»
استرنبرگ خاطرنشان می‌کند، فعالیت‌های انسانی مانند استخراج معدن و کشاورزی نیز به بیابان‌زایی کمک می‌کند. بنابراین دولت‌های آسیای مرکزی باید تمرکز بر کشاورزی پایدار و شهرنشینی، همچون دیگر نقاط جهان به موضوع تغییر اقلیم توجه و سعی کنند با آن سازگارتر شوند.
منبع: Nature
صدیقه سخندان‌فداکار - گروه دانش و سلامت
