«جامجم» از جدیدترین دستاورد پژوهشگاه ابنسینا گزارش میدهد
گام موثر خودکفایی در اصلاح نژاد گاومیش
بهدلیل اهمیت بالای امنیت غذایی در دنیای امروز، اصلاح نژاد در حوزه دام و گیاهان بهطور ویژهای در سالهای اخیر در حال پیگیری است. درواقع دامها یا گیاهانی که اصلاح نژاد شده باشند کیفیت بهتری خواهند داشت و خریدوفروش محصولاتشان نیز سود بهتری را برای هر کشور در پی دارد. از آنجا که دامها هم از نظر تولید شیر و هم از نظر تولید گوشت برای کشور اهمیت دارند، اصلاح نژاد در انواع گونههای دام میتواند سهم مهمی در ارتقای امنیت غذایی کشور داشته باشد. با توجه به این موضوع، محققان پژوهشگاه فناوریهای نوین علومزیستی جهاددانشگاهی ابنسینا بهتازگی توانستهاند به دستاورد ارزشمندی در این حوزه دست یابند. در این پژوهشگاه با اصلاح نژاد یکی از گونههای مهم دامهای بومی ایران یعنی گاومیش تولیدات این گونه دامی بهینهتر و سودآورتر شده است. در گفتوگو با دکتر ابوالفضل شیرازی، مدیر گروه پژوهشی جنینشناسی و آندرولوژی پژوهشگاه ابنسینا به اهمیت این اصلاح نژاد موفقیتآمیز و ارزشهای اقتصادی ملی آن پرداختهایم.
چرا برخی گونهها به اصلاح نژاد نیاز دارند؟
در پاسخ به این سؤال جامجم که کدام مراکز، متولی اعلام تقاضای اصلاحنژاد دامها و پیگیری آن برای کشور هستند، میگوید: «درواقع مراکز اصلاح نژاد وزارت جهادکشاورزی و سازمان دامپزشکی باید پیگیر این موضوع باشند اما آنها هم بهصورت خاص تقاضایی را مطرح نمیکنند. سالهای سال است که از اسپرمهای وارداتی برای اصلاح نژاد دامها استفاده میشود، بنابراین سازمان خاصی متولی این موضوع نیست. با توجه به اینکه این نیاز در کشور احساس میشود که با اصلاح نژاد بتوان دامی را با میزان مشخص علوفه به بهترین تولید و کیفیت رساند، پژوهشگاه ابنسینا سعی کرده سهم خود را در این حوزه ادا کند.» دکتر شیرازی میافزاید: «بیشتر حرکتها در این حوزه خودجوش است تا بتوانیم به مراکز مرتبط، در زمینه اصلاح نژاد و حفظ گونههای در معرض خطر انقراض، کمکرسانی داشته باشیم.»
مزیتهای اقتصادی اصلاح نژاد گاومیش برای کشور
مهمترین مزیتهای اقتصادی گاومیش در مقایسه با گاو براساس گفتههای دکتر شیرازی، هزینههای خوراک و نگهداری کمتر (حدود ۵۰درصد کمتر)، سود خالص بیشتر ناشی از فروش شیر گاومیش(حدود ۴۰درصد بیشتر)، ماندگاری بالا در گله و مقاومت نسبت به بیماریها و شرایط اقلیمی سخت است. او اهمیت اصلاح نژاد گونه گاومیش را اینطور توصیف میکند: «گاومیشهای داخلی بهدلیل خصوصیت وحشیشان، بهراحتی قابل کنترل نیستند. آنها بهسادگی وارد سالن شیردوشی نمیشوند و در مواقعی نیاز است که حتما گوسالهشان همراهشان باشد. بهصورتکلی صنعتی شدن این گونه سخت است، به همین دلیل از روشهای آمیختهگری با نژادهای مدیترانهای استفاده میشود تا گاومیشهایی با خلقوخوی بهتر و توان تولید شیر مستمر با چربی 8 تا 9درصد به دست بیاید.» او تاکید میکند: «با توجه به این که 40راس گاومیش ایتالیایی به کشور وارد کردیم، این امکان وجود دارد که نسبت به تکثیر سریعتر آنها اقدام کرد تا با پیشرفتهتر شدن صنعت گاومیشداری، بتوان شیر و کره مورد نیاز در کشور را تامین کرد.»
برنامههای آتی پژوهشگاه ابنسینا برای حفظ و اصلاح نژاد گونهها
مدیر گروه پژوهشی جنینشناسی پژوهشگاه ابنسینا درخصوص برنامههای پیشروی این پژوهشگاه برای اصلاح نژاد گونههای دیگر به جامجم میگوید: «تابهحال این فرآیند در مورد گاوها انجام شده و با استفاده از گاومیش ایتالیایی، این مراحل برای گاومیشها هم به مرحله اجرا رسیده است. جنین گاو بهصورت صنعتی قابل فروش است اما گاومیشها برای رسیدن به این مرحله اندکی زمان لازم دارند. با توجه به ارزش افزودهای که شیرخشک شتر دارد، گونه بعدی احتمالا شتر خواهد بود. با تمرکز بر شترهای شیری، اصلاح نژاد این گونه نیز انجام خواهد شد؛ این کار به لحاظ ژئوپلتیکی و ترغیب اهالی روستاهای مرزی کشور به شترداری اهمیت دارد.»
دکتر شیرازی میافزاید: «گونه بعدی اسب است از این جنبه که صنعت اسبداری در کشور کمابیش رونق گرفته است و مادیانها و نریانهای ارزشمند چندمیلیارد تومانی در ایران وجود دارد، اصلاح نژاد این گونه میتواند به ارتقای نژادش در کشور کمک کند. از سوی دیگر، بعضی نژادهای اسب در ایران مثل اسبترکمن، درهشوری، کُرد و اسبچه خزر که جمعیتشان رو به کاهش است را با این روش میتوان حفظ و نگهداری کرد.» دکتر شیرازی اضافه میکند: «از آنجا که محصولات ژنی این گونهها شامل جنینها و اسپرمهای منجمدشده حدود 20 تا 40میلیون تومان فروخته میشود، میتوان تخمین زد که فعالیت اصلاح نژاد گونههای مهم، چه میزان سودآوری برای کشور را در پی خواهد داشت.»
مریم ملی - گروه دانش و سلامت