«جامجم» آخرینوضعیت و چالشهای اجراییسازی طرح بهرهبرداری از آبهای ژرف را بررسی میکند
برداشت آبهای ژرف نیازمند پیوستهای زیستمحیطی
7شهریور1401 خبری با این عنوان که «آب چاه ژرف سیستانوبلوچستان به شبکه آب شهری و روستایی استان متصل شد» در سایت معاونت علمی و فناوری ریاستجمهوری منتشر شد. در این خبر آمده که از طریق این طرح فناورانه روزانه ۳۰۰۰مترمکعب برابر با سهمیلیون لیتر آب استحصال شده است. ویژگیها و تعاریفی که از آب ژرف مطرح میشود باعث شده ابهامات و اختلافنظرهایی در این زمینه در بین متخصصان حوزه آب وجود داشته باشد.جامجم برخی از این ابهامات را در گفتوگو با دکتر حجت میانآبادی، استادیار مدیریت منابع آب، هیدروپلیتیک و دیپلماسی آب دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیتمدرس در تاریخ 7اسفند1400 مورد بررسی قرار داد. در آن مطلب دکتر میانآبادی از اهمیت توجه به امنیت آبی منطقه سخن گفت. اکنون با انتشار این خبر تازه درباره استحصال آب از چاه سوم ژرف در سیستانوبلوچستان، تلاش کردیم به جزئیات این مسأله بپردازیم و برای این منظور سراغ دبیر نهاد متولی این امر، کارگروه آب، خشکسالی و محیطزیست معاونت علمی و فناوری ریاستجمهوری، دکتر نادرقلی ابراهیمی رفتیم. همچنین برای بررسی امکانپذیری این طرح و اقدامات صورتگرفته از سوی سازمان حفاظت محیطزیست با دکتر علی سلاجقه، رئیس این سازمان گفتوگو کردیم.
دانشبنیانها پروژه آب ژرف را پیش میبرند
دکتر نادرقلی ابراهیمی، دبیر کارگروه آب، خشکسالی و محیطزیست معاونت علمی و فناوری ریاستجمهوری درباره نتایج حفاریها و وضعیت آب استحصالشده میگوید: «با حفاری چاههای اکتشافی و شروع آبکشی، سیستم آبشیرینکن راهاندازی و آب تولیدی این چاهها وارد شبکه آبرسانی شهری و روستایی شده است و دو شهر سیستان و بلوچستان یعنی نیمروز و هامون از آب استفاده میکنند.» وی ادامه میدهد: «در فاز یک طرح آب ژرف، شهرستان نیمروز هزار مترمکعب در شبانهروز وارد شبکه شده و در فاز 2 که بهزودی اجرایی میشود 2500 مترمکعب به شبکه آب شهری متصل میشود که نیاز حدود 25 تا 30هزار نفر را پاسخ خواهد داد. بخشی از آن تا به امروز تامین و به همکاران آبفای استان تحویل داده شده و بهزودی به این عدد، 2000 مترمکعب هم اضافه خواهد شد.» دکتر ابراهیمی درخصوص فعالیت شرکتهای دانشبنیان در حوزه آب ژرف و گستردگی کارهای تخصصی این موضوع میگوید: «شرکتهای دانشبنیان در زمینههای مختلف زمینشناسی و ژئوفیزیک و مباحث حفاری و استفاده از فناوریهای پمپاژ آب اعماق زمین، بخش شیرینسازی و ... فعال هستند و به این طرح کمک میکنند.»
تجدیدپذیر تعریف درستی برای آب ژرف است؟
دکتر ابراهیمی بر ضرورت تامین آب مردم در استانهایی که دچار بحران آب هستند تاکید دارد و اینکه تامین آبشرب مردم وظیفه دولت و حکومت است، او میگوید: «در برخی از شهرستانها با تانکر و بهصورت سرپایی آبرسانی انجام میشود و این اصلا در شأن مردم ما نیست و از سوی دیگر، بار مالی و هزینههای هنگفتی هم دارد. اگر بشود با آب ژرف این مسأله را حل کرد هزینه کمتری دارد، ضمن اینکه ما از آبهای ژرف تجدیدپذیر با عمق 1600 تا 3000 متر استفاده میکنیم که امکان برداشت مستمر را دارند و بدون عناصر سنگین و مواد رادیواکتیو، بهصورت پایدار در دسترس هستند.» او همچنین در پاسخ به سؤال جامجم درخصوص کیفیت آب و تجدیدپذیر بودن یا نبودن آبهای ژرف میگوید: «وقتی آبی نقطه تغذیه دارد یعنی همیشه میشود روی این آب حساب کرد و مخزن ما مخزن دائم و پیوسته خواهد بود و تجدیدپذیر بهحسابمیآید.»
مسأله تجدیدپذیری یا تجدیدناپذیری آبهای ژرف از مناقشات جدی این حوزه است. از نگاه برخی متخصصان ازجمله دبیر فدراسیون صنعت آب ایران نمیتوان این آبها را تجدیدپذیر دانست. سیدعلیرضا شریعت که در گفتوگو با روزنامه «پیام ما» در 8شهریور1401، آبهای ژرف را تجدیدناپذیر خوانده، معتقد است املاح موجود در این آب بسیار زیاد بوده و همین مسأله باعث شده کیفیت آب پایین باشد. نظرات رضا حاجیکریم، عضو هیاتمدیره فدراسیون صنعت آب ایران هم که در گزارش دیگری از همین روزنامه در 14شهریور1401 آمده است، نشان میدهد او هم کیفیت آب ژرف را نامناسب میداند و معتقد است برای قابلاستفادهشدن آن عملیات بسیار پیچیده و پرهزینهای باید انجام شود.
کشور به منابع آبی جدید نیاز دارد
بررسی پژوهشهای کشورهای دیگر در حوزه آب ژرف احتمالا میتواند دادههای جدیدی در اختیار ما قرار دهد تا تصمیمهای دقیق و کاربردیتری درباره بهرهبرداری از این آبها گرفته شود. دبیر کارگروه آب و خشکسالی معاونت علمی دراینباره میگوید: «آب ژرف در جهان بهعنوان منبع جدید تامین آب شناخته میشود و کشورهایی مثل لیبی، آلمان، انگلستان، آمریکا و استرالیا روی آن کار کردهاند اما هیچ دادهای دربارهاش منتشر نمیکنند.» وی خاطرنشان میکند: «با توجه به کمآبی برخی استانها در کشور، باید از هدررفت آب جلوگیری یا منابع جدید را شناسایی کرد. درحالحاضر منابع جدید یا از طریق انتقال آب از دریا هستند یا حقابههایی که انتظار داریم از سوی کشورهای همسایه آزادسازی شوند. درواقع آبهای ژرف هنوز در بیلان کاری مصرف آب ایران نیامده است.»
جای خالی پیوست زیستمحیطی
تهیه پیوستهای زیستمحیطی که پاسخ بسیاری از ابهامات درباره طرح آبهای ژرف را بدهد بسیار ضروری است و میتواند نگرانیهای متخصصان حوزه آب را برطرف کند. دکتر ابراهیمی در پاسخ به جامجم درباره وضعیت این تحقیقات و پیوستهای زیستمحیطی توضیح میدهد: «یکی از برنامههای ما پیگیری مطالعات زیستمحیطی است که با هماهنگی مسئولان در سازمان محیطزیست و وزارت نیرو باید انجام شود. اقدامات و برنامههای ما در مقیاس پایلوت قرار دارد و در آینده تکمیل خواهد شد.»
نظر سازمان حفاظت محیطزیست درباره آب ژرف
با توجه به اینکه پیوستهای زیستمحیطی که تایید کند برداشت از آبهای ژرف، مشکل یا خطری برای محیطزیست، خاک و سفرههای آبهای زیرزمینی ایجاد نمیکند هنوز تهیه نشده است، شاید هنوز نباید روی این آبها بهعنوان روش قطعی برای حل بحران آب در برخی مناطق ایران حساب کرد. دکتر علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیطزیست در پاسخ به جامجم درخصوص چگونگی اتصال آب این چاهها به شبکه آب شهری استان سیستانوبلوچستان میگوید: «سه بحث کاملا آزمایشی در زمینه آبهای ژرف انجام شده است و ما فعلا در حال دریافت دادههای آزمایشی مربوط به کمیت و کیفیت این آبها هستیم و پس از بررسی دقیق آنها نظراتمان را اعلام خواهیم کرد.» وی با تاکید بر اینکه آب ژرف فعلا جنبه آزمایشی دارد، میگوید: «هنوز این آب به شبکه آب شهری وارد نشده است و باید درباره آن تحقیق و آزمایش صورت بگیرد.»
مریم ملی - گروه دانش و سلامت
-
آیا چاقوی منافقین دست تیرانا را برید؟!
-
آمریکا در سیاهچاله بایدن
-
بنای فرسوده
-
زندگی هرچه حسینیتر؛ لذتبخشتر
-
سکتهناقص طرح نهضتملی مسکن
-
رادیکالها چطور مطالبات برجامی ایران را تحقیر میکنند؟
-
عاشقانههای یک گزارشگر کشتی
-
مرغک کانون در خطر
-
برداشت آبهای ژرف نیازمند پیوستهای زیستمحیطی
-
نیمهپنهان ملکه در مستندهای افشاگرانه