چندی پیش هم رئیس سازمان نقشه‌برداری کشور اعلام کرده بود که بر اساس رصد ایستگاه‌های پایش سطح تراز دریا، تراز آب دریای خزر در مدت ۱۵ سال گذشته بیش از دو متر کاهش یافته است. پژوهش‌ها نشان می‌دهد سطح تراز آب دریای خزر با سرعت بسیار زیاد در حال کاهش است به طوری که بررسی‌های اولیه نشان داده که سال ۲۰۲۲ نسبت به ۲۰۲۱ نزدیک به ۲۵ سانتی‌متر سطح تراز آب خزر کاهش داشته که رقم بسیار بالایی بوده و برای خزر بی‌سابقه است. نکته دیگر این است که در دیماه امسال سطح تراز آب دریای خزر به منهای ۲۹ رسیده که این تقریبا معادل ترازی است که خزر در سال ۱۳۵۷ به ثبت رسانده و این نشان می‌دهد که دوباره کاهش سطح تراز آب خزر با آن سرعت فزاینده در حال تکرار‌شدن است. در واقع حدود ۴۴ سال پیش تراز آب خزر به منهای ۲۹ رسید و اکنون هم در حال رسیدن به همان تراز است و روند گرمایش زمین نیز در حال سرعت‌دادن به این روند است. اما مساله خطرناک‌تر و نگران‌کننده‌تر پیش‌بینی‌ها درباره کاهش تراز آب دریای خزر در پایان قرن حاضر است، در واقع بر اساس آخرین پیش‌بینی دانشمندان امریکایی و روسی که با مدل‌های محاسباتی بر روی تاثیر گرمایش زمین انجام دادند برآورد کردند که سطح تراز آب دریای خزر در پایان قرن حاضر بین ۹ تا ۱۸ متر کاهش خواهد یافت. درواقع با مدل‌های محاسباتی که روی تغییر اقلیم انجام دادند به این پیش‌بینی رسیدند که اگر این اتفاق بیفتد خزر به شرایطی برمی‌گردد که ۱۵۰۰ سال قبل در پسروی دربند اتفاق افتاد و آن زمان سطح تراز آب دریای خزر به منهای ۳۷ متر پایین‌تر از سطح تراز آب اقیانوس‌ها رسید. بنابراین به نظر می‌رسد تاریخ خزر دوباره در حال تکرار‌شدن است. کاهش ریزش‌های جوی، کاهش دبی رودخانه ولگا، یخ‌بستن سطح آب خزر در بخش‌های شمالی برخی دلایل کاهش سطح تراز آب دریای خزر است، در واقع زمانی که آب بخش شمالی به علت برودت هوا یخ می‌بندد ، یخبندان دیگر اجازه نمی‌دهد آبی به بخش جنوبی برسد. برای همین سطح تراز کاهش می‌یابد اما زمانی که یخ‌ها آب می‌شود دوباره سطح تراز افزایش می‌یابد که این همان نوسانات فصلی خزر است. 
همایون خوشروان، مدیر سابق مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر می‌گوید: این که گفته بودند روس‌ها روی ولگا سد زدند و اجازه نمی‌دهند آب وارد ولگا و بعد خزر شود پایه و اساس ندارد، چون اگر این کار را بکنند بیشترین ضرر به خودشان برمی‌گردد زیرا بخش شمالی خزر عمق بسیار کمی دارد و اگر آنها مانع رسیدن آب به خزر شوند بیشترین ضرر از عقب‌نشینی خزر متوجه آنها می‌شود، بنابراین این کاهش سطح طبیعی است، در واقع حوضه آبخیز رودخانه ولگا در منطقه‌ای بسیار خشک قرار گرفته و اگر رطوبت به اندازه کافی به آن نرسد و بارندگی‌ها کاهش یابد، دبی رودخانه ولگا هم کاهش می‌یابد که معمولا در مواقع پسروی این اتفاق می‌افتد که الان دوباره در حال تکرارشدن است. به اعتقاد او، این پسروی‌ها و پیشروی‌ها رفتار طبیعی خزر است که البته اکنون به علت گرمایش زمین تشدید شده است، بنابراین هیچ راهکاری ندارد. فقط باید استراتژی سازگاری با کاهش سطح تراز آب خزر داشته باشیم.