در حالی که نیروهای روسی در آستانه تصرف کییف هستند، بازیگران غربی بر سر تحریم سوئیفت علیه مسکو به اجماع نرسیدهاند
اوکراین در مرز تکهتکهشدن
هر اندازه زمان سپری میشود، دامنه منازعات در اوکراین عمیقتر میشود. روسیه در چند جبهه از لوهانسک و دونتسک گرفته تا خارکف و کییف در حال جنگ علیه مواضع ارتش و دولت اوکراین بوده و فعلا نشانهای درخصوص تنشزدایی و پایان نبرد در این کشور مشاهده نمیشود. از سوی دیگر، میان بازیگران اروپایی بر سر اعمال مهمترین تحریم علیه روسیه (تحریم سوئیفت) اختلافاتی بهوجود آمده و نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد بر سر بررسی تحولات جاری در اوکراین بهدلیل وتوی قطعنامه ضد روسی توسط مسکو بینتیجه باقی ماندهاست. سخنگوی کرملین دیروز اعلام کرد: روسیه از قبل برای تحریمهای غرب آماده بوده است و اقداماتی را برای فعال نگه داشتن اقتصاد خود انجام میدهد.
انتشار اخبار فرار زلنسكی از كییف، در حالی صورت میگیرد كه رئیسجمهور اوكراین نسبت به رویكرد ناتو و حمایتنکردن واقعی غرب از كشورش در جریان حمله روسیه ابراز ناامیدی و تاسف كرده است. زلنسكی در آوریل ۲۰۱۹ بدون پیشینه كار سیاسی و با پیروزی بر رئیسجمهور پیشین اوكراین پترو پروشنكو، با بهدست آوردن ۷۰ درصد آرا به عنوان رئیسجمهور اوكراین انتخاب شد. او اكنون به نماد شكست اوكراین در نظام بینالملل تبدیل شده و حتی مرگ خود را بر اثر جنگ در كشورش پیشبینی كرده است. بسیاری از تحلیلگران، وضعیت پریشان روحی زلنسكی را با آشفتگی شدید ساكاشویلی رئیسجمهور اسبق گرجستان در زمان جنگ سال 2008 (نبرد در اوستیای جنوبی و آبخازیا) مقایسه میكنند.
زلنسكی در سال 2019 میلادی، پس از پیروزی در انتخابات درخصوص عضویت كشورش در ناتو اعلام كرده بود:
عضویت در پیمان آتلانتیك شمالی، اولویت راهبردی اوكراین است. من در پیشبرد این هدف مصمم و با شركای غربی در رایزنی و تعامل خواهم بود.
پس از آنكه زلنسكی با افتخار از پیوستن به ناتو سخن گفت، مقامات كاخ كرملین تاكید كردند كه در مقابل ماجراجویی ناتو در كییف آرام نخواهند نشست. با همه این اوصاف، زلنسكی معتقد بود كه نباید بر روی تهدیدات روسیه حساب ویژهای باز كرد و اوكراین با قدرت، این سیاست را ادامه خواهد داد. طی هفتههای قبل از وقوع جنگ در اوكراین، زلنسكی متوجه شد كه كشورش با تحریك مستقیم غرب به سمت و سوی یك فاجعه پیش میرود. كار به جایی رسید كه وی از روسیه درخواست مذاكره كرد اما پوتین تاكید كرد كه پیششرط اصلی این مذاكره، اجتناب رسمی اوكراین از پیوستن به ناتو و فراتر از آن، توقف مداخله غرب در مرزهای روسیه و اوكراین میباشد. با همه این اوصاف، دولت بایدن در آمریكا و دولت جانسون در انگلیس، از زلنسکی خواستند تا برسر مواضع ضدروسی خود باقیمانده و عضویت رسمی در پیمان آتلانتیك شمالی را به مثابه یك حق استراتژیك و راهبردی برای كشورش تلقی كند! در چنین شرایطی زلنسكی نتوانست خشم خود را نسبت به رویكرد ابزاری و خطرناك واشنگتن، لندن و برخی دیگر از اعضای نسبت به كشورش پنهان سازد:«مقامات آمریكا باید اوضاع اوكراین را از طریق كییف جویا شوند و در این زمینه از واسطه استفاده نكنند، زیرا دولت اوكراین خطرات موجود از سوی روسیه را بهتر میداند.» امروز زلنسكی، در حالی كه به مناطق غربی اوكراین پناه برده است، رسما از ناامیدی خود نسبت به غرب سخن گفته و از اینكه حامیان اولیهاش (آمریكا و اعضای اروپایی ناتو) این كشور را در برابر تهاجم روسها تنها گذاشتهاند، عمیقا ابراز تاسف كرده است. زلنسكی به قول خود، حتی تردید دارد كه طی روزهای آینده زنده بماند. او حتی به درخواست آمریكا مبنی بر خروج از خاك اوكراین پاسخ مثبتی نداده، زیرا امروز بیش از هر زمان دیگری خود را قربانی بازی واشنگتن و دیگر اعضای پیمان آتلانتیك شمالی میداند. زلنسكی امروز بیش از آنكه نسبت به تصرف شهرهای كشورش خشمگین باشد، نسبت به معاملهای كه غرب با كییف در مواجهه راهبردی با مسكو كرده، بهتزده است. درهرحال زلنسكی اولین و آخرین سیاستمداری در غرب نیست كه قربانی بازی حامیان آمریكایی و اروپایی خود میشود .
فرار زلنسکی از کییف
ویچسلاو ولودین، رئیس دومای روسیه مدعی شدهاست که ولودیمیر زلنسکی، کییف را به مقصد لوو ترک کردهاست. از سوی دیگر، رئیسجمهور اوکراین در ارتباط با جدیدترین تحولات کشور خود گفت: «ما همچنان کنترل کییف و نقاط مهم اطراف آن را در اختیار داریم. دشمن میخواست مرکز کییف را تحت کنترل درآورد و دست نشاندههای خود را در دونتسک منصوب کند اما ما برنامههایش را متوقف کردیم.»
توقیف کشتی روسی در کانال مانش
خبرگزاری فرانسه گزارش کرد در راستای اجرای تحریمهای اروپا، یک کشتی روس در کانال مانش متوقف و به بندری به شمال فرانسه منتقل شدهاست. از طرف دیگر، خبرگزاری اسپوتنیک هم در این خصوص گزارش کردهاست یک کشتی باری که گفته میشود برای یک شرکت روسی بوده و عازم سنپترزبورگ بوده در کانال مانش متوقف شدهاست.
قطعنامهای که تصویب نشد
قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل در محکومیت حمله روسیه به اوکراین، با وتوی مسکو همراه شد. بر اساس گزارشها، امارات، هند و چین به این قطعنامه رأی ممتنع دادند. همچنین 11عضو دیگر شورای امنیت سازمان ملل به این قطعنامه رأی مثبت دادند.
روسیه میگوید اوکراین به تعهداتش ذیل توافقات مینسک که در سالهای ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ برای حل مناقشههای موجود میان جداییخواهان و کییف حاصل شده بود عمل نکردهاست. ولادیمیر پوتین گفته هدف از عملیات نظامی روسیه غیرنظامی کردن اوکراین و «نازیزدایی» از این کشور است. کشورهای غربی تاکنون در واکنش به اقدام نظامی روسیه در اوکراین در چند نوبت تحریمهایی را علیه روسیه اعمال کردهاند. کشورهای اروپایی در حال حاضر قطع دسترسی روسیه به سامانه پیامرسان بانکی سوئیفت را بررسی میکنند.
تشدید مقررات حکومت نظامی در کییف
شهردار پایتخت اوکراین از تشدید مقررات منع آمد و شد بهدلیل تهاجم روسیه خبر داد و هشدار داد با هرکسی که بین ساعات 17 تا ۸ صبح در خیابان باشد، همچون دشمن رفتار خواهد شد. ویتالی کلیچکو در این باره گفت: «تمام غیرنظامیانی که در زمان منع آمد و شد در خیابانها حضور دارند، اعضای گروههای خرابکار و شناسایی دشمن تلقی میشوند.»
در عین حال، وزارت دفاع اوکراین در حساب توییتر خودش نوشت که نیروهای نظامی روسیه وارد شهر کییف پایتخت این کشور شدهاند. به گفته وزارت دفاع اوکراین دشمن در منطقه اوبولون که در حدود ۹کیلومتری شمال پارلمان کییف در مرکز شهر قرار دارد، موضع گرفته است. ارتش اوکراین مردم محلی را تشویق کرده که برای مقابله اقدام به ساخت کوکتل مولوتف کنند و از دیگران خواسته به دنبال پناهگاه باشند.
جنگ ادامه دارد
دیمیتری پسکوف، سخنگوی کاخ کرملین دولت اوکراین را متهم کرد که با خودداری از مذاکره باعث شدهاست تا توقف در عملیات نظامی روسیه در این کشور ادامه پیدا نکند. سخنگوی کرملین افزوده است که ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه دستور توقف پیشروی نیروهای کشورش در خاک اوکراین را صادر کرده بود تا با دولت اوکراین مذاکره کند. وی با متهم کردن مقامات اوکراین به خودداری از مذاکره افزود که پیشروی نظامیان روسیه از روز شنبه به دستور ولادیمیر پوتین از سر گرفته شد.
روسها تا تصرف کییف فاصلهای ندارند
یک منبع در سازمان ضداطلاعات اوکراین به یک وبسایت اوکراینی جزئیات برنامه روسیه برای کنترل شهر کییف را تشریح کردهاست. ارتش اوکراین میگوید نیروهای مسلح در حومه کییف پایتخت این کشور و در دایمر و ایوانکیف در حال جنگ با نیروهای روسیه هستند. با این حال تعداد زیادی از خودروهای زرهی روسیه به پیشروی خود به سمت کییف ادامه میدهند.
ارتش اوکراین با پستی در صفحه فیسبوک نوشته است نیروهای نظامی این کشور به مقاومت در برابر نیروهای روسیه در شمال غرب پایتخت ادامه میدهند. به گفته ارتش اوکراین، سربازان برای جلوگیری از پیشروی بیشتر نیروهای روسی، پلی را در مرز رودخانه تتریو تخریب کردهاند. به گزارش بیبیسی، در ادامه این بیانیه آمده است سربازان اوکراین همچنان کنترل فرودگاهی را در حومه شهر کییف در اختیار دارند و در صورت تصرف این فرودگاه توسط نیروهای روسی از این فرودگاه بهعنوان سکوی پرشی برای حمله تمام عیار ارتش روسیه به کییف استفاده خواهد شد.
پیشنهادی که قبلا هم مطرح شده بود
از زمانی که پیشنهاد قطع سوئیفت در پی یورش نظامی روسیه به کریمه در سال ۲۰۱۴ مطرح شد، مسکو یک سیستم پیامرسان بین بانکی به نام «اسپیافاس» طراحی و راهاندازی کرد. تعداد پیامهای ارسال شده از طریق اسپیافاس در سال ۲۰۲۰ به حدود دو میلیون یا یک پنجم ترافیک داخلی بانکهای روسیه رسید و طبق اعلام بانک مرکزی این کشور تا سال ۲۰۲۳ این میزان ۳۰درصد افزایش خواهد یافت. با این حال، سیستم اسپیافاس هنوز کاملا فراگیر نشده و به طور حتم قطع سوئیفت برای اقتصاد روسیه هزینه خواهد داشت. بر همین اساس، برخی کارشناسان معتقدند برجسته کردن اهمیت دسترسی به سوئیفت گاهی اوقات بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد، چراکه قطع دسترسی به آن مبادلات پولی و بانکی کشورهای تحت تحریم سوئیفت را به صفر نمیرساند. همچنین به باور آنها استفاده مستمر از ابزار تحریم سوئیفت موجب تلاش بیشتر کشورها برای یافتن راههای جایگزین و در مورد روسیه میتواند منجر به برقراری روابط قویتر اقتصادی با چین و توسعه استفاده از ارز دیجیتال یا رمزارز در مبادلات جهانی شود.
منازعه در غرب بر سر تحریم روسیه
تهاجم نظامی روسیه به اوکراین، غرب را برای اعمال تحریمهای اقتصادی علیه مسکو متحد کرده ولی هنوز یکی از خواستههای مهم دولت اوکراین یعنی قطع دسترسی روسیه به شبکه جهانی سوئیفت که پرکاربردترین سیستم ارتباطات بین بانکی جهان به شمار میرود، در پی مخالفت جدی برخی دولتها و شرکتهای فعال در آمریکا و اروپا عملی نشده است.
به گزارش یورونیوز، رئیس جمهور ایالات متحده با تاکید بر اتحاد موجود میان آمریکا و اروپا برای مقابله با تجاوز روسیه به خاک اوکراین با توسل به تحریمهای فراگیر اقتصادی گفت، ایالات متحده و اروپا در تلاشهای خود برای مقابله با تجاوز روسیه به اوکراین با تحریمهای تهاجمی متحد هستند. با این حال، او اذعان کرد در حال حاضر بیشتر کشورهای اروپایی با استفاده از گزینه اخراج روسیه از شبکه جهانی سوئیفت مخالفند.
سوئیفت در حاضر از سوی بیش از 11هزار بانک و مؤسسه مالی در بیش از ۲۰۰کشور جهان استفاده میشود و به ستون فقرات مبادلات مالی بینالمللی تبدیل شده است.
طبق بررسی صورت گرفته در سال ۲۰۲۰، روزانه به طور متوسط حدود ۳۸میلیون پیام از طریق پلتفرم سوئیفت ارسال شده و سالانه هزاران میلیارد یورو با استفاده از این سیستم منتقل میشود.
عواقب مسدود شدن دسترسی روسیه به سوئیفت
مسدود کردن دسترسی روسیه به شبکه جهانی سوئیفت، دسترسی حدود ۳۰۰بانک و مؤسسه مالی روسیه را که فعلا از سوئیفت استفاده میکنند به بازارهای مالی در سراسر جهان دشوارتر میشود و توانایی آنها برای انجام تراکنشهای مالی بینالمللی محدود میشود. چنان که واردکنندگان، صادرکنندگان و بانکهای درگیر مبادلات تجاری، پولی و مالی با روسیه باید به فکر یافتن راههای جدیدی برای انتقال دستورالعملهای
پرداخت باشند.
در نتیجه واردات و صادرات کالا، تأمین مالی از بازار جهانی و سرمایهگذاری در خارج از کشور برای شرکتهای روسی و افراد دارای حساب بانکی در این کشور دشوار میشود.
تبعات تحریم سوئیفت برای روسیه
اما مسدود کردن دسترسی روسیه به سوئیفت میتواند تبعات پرهزینهای برای طرفهای تجاری روسیه به همراه داشته باشد. به طوری که کریستین لیندنر، وزیر دارایی آلمان اعلام کرده مسدود کردن دسترسی روسیه به سوئیفت، خطر زیادی را به همراه خواهد داشت از جمله این که آلمان دیگر قادر به دریافت گاز و سایر مواد خام مورد نیاز خود از روسیه نخواهد بود. او تصریح کرده کشورهای ایتالیا، مجارستان، قبرس و لتونی نیز در این زمینه نگرانیهای مشابهی دارند. در ایالات متحده نیز نگرانیهایی در مورد اثرات چنین تصمیمی در تشدید بیثباتی اقتصادی وجود دارد، چه در میان فعالان بازارهای مالی و چه در میان برخی شرکتهای طرف معامله با روسیه.
روسیه بزرگترین تأمین کننده گندم در جهان است و همراه با اوکراین، نزدیک به یک چهارم کل صادرات جهانی را به خود اختصاص دادهاند. روسیه همچنین تأمین کننده ۴۰درصد گاز طبیعی مورد نیاز اروپاست. این کشور همچنین در میان سه تولیدکننده بزرگ نفت جهان قرار دارد و تقریبا از هر ۱۰بشکه نفت مصرفی در جهان یک بشکه را روسیه تأمین میکند. روسیه در عین حال، یکی از بزرگترین صادرکنندگان فلز در جهان است و از تأثیرگذارترین عرضه کنندگان بازار پالادیوم و نیکل به شمار میرود. در هر حال، آلمان و مجارستان دو کشوری هستند که مخالف قطع دسترسی روسیه به سوئیفت هستند.