اخلاق باوری در قرآن و در زمانه ما
«و ابراهیم گفت شگفتا که خدا را کنار نهاده و به پرستش چیزهایی روی آوردید که نه سودی به شما میرسانند و نه خسارتی بر شما وارد میکنند. اف بر شما و اف بر آنچه جای خدا نشاندید و بنده آن شدید.» سوره انبیاء/ آیه ۶۸
منع بندگی اشیا و افراد غیر از خدا یکی از تعالیم قدرتمند و آزادیبخش دین اسلام و وحی قرآن است. شهیدمطهری در کتاب فلسفه اخلاق در شرح نامه امامعلی(ع) به امامحسن(ع) به بخشی از نامه اینگونه اشاره میکند: حضرت به امامحسن نوشتهاند: « لا تکن عبد غیرک و قد جعلکا... حرا » پسرم هرگز در دنیا بنده کسی مباش زیرا خدا تو را آزاد آفریدهاست. در اعلامیه حقوقبشر که فرانسویها منتشر کردند، آن جمله طلاییاش که این اعلامیه با آن شروع میشود، این است: خدا انسانها را آزاد آفریدهاست. امیرالمؤمنین در 1200سال قبل از آنها فرمود: « لا تکن عبد غیرک و قد جعلکا... حرا » هرگز بنده کسی مباش زیرا خدای متعال تو را آزاد آفریدهاست.
اف بر ما و آنهایی که در زندگی اجتماعی بهرهای از حریت و آزادگی ندارند. مال و مقام را میپرستند یا صاحبان مال و مقام را. حتی عقیدهپرستی نوعی بتپرستی است. از عقیده به مثابه زمینه برای ایمان باید استفاده کرد
نه که به همان عقاید کرنش کرد.
در فلسفه دین بحثی را کلیفورد با عنوان اخلاق باور مطرح کردهاست. مقالهای کوچک که کتابها دربارهاش نوشته شد. مدعای اصلی این است که باید از خود بپرسیم باوری که من به فلان چیز یا فلان کس دارم، اخلاقی است یا خیر.
اینجا در آیه ۶۸ سوره انبیاء نوعی اخلاق باور در قرآن مطرح میشود. ابراهیم میگوید ای مردم اگر به منطق اخلاقی خودتان هم صحبت کنم که سودمندی و خسارتباری را مبنای امور اخلاقی و غیراخلاقی میدانید، پرستش این بتهای بیخاصیت اخلاقی نیست.
کار ضد اخلاقی میکنید. بنابراین کار
ضد اخلاقی اظهار تاسف دارد.
اکنون در زمانه ما قضیه ابراهیم تکرار شدهاست. ما در بسیاری از باورهای دینی و فرهنگی و حتی فلسفی و علمی خود داوری اخلاقی نداریم و در باورها بیاخلاق
شدهایم.
قرآن در همین آیات سوره انبیاء راهحل و راه نجات از بندگی غیر خدا و بیاخلاقی در باورها را نشان دادهاست؛ اینکه از صالحان بشویم یا از هدایت صالحانی برخوردارشویم که نه به سوی خودشان که به سوی خدا و آزادگی و حریت ما را راهنمایی میکنند.
آیه ۷۵ میگوید: اوحینا الیهم فعل الخیرات. گفتار نیک و پندار نیک و کردار نیک افعال و ویژگیهای نیکی هستند که الهام میشوند. اخلاقی زیستن و اخلاقی باور پیدا کردن ما را از شایستگان میسازد و در نتیجه نیکیها به ما الهام میشود.