باز هم زلزله و داستان تکراری مقاوم‌سازی خانه‌ها
وقتی «خوی» لرزید، صدها خانه خسارت دید و هزاران نفر مجبور شدند در این سرمای سخت زمستان به زیر چادرها بروند تا منتظر بمانند و ببینند چه زمان می‌توانند دوباره به زیر سقف‌های لرزان خود بازگردند.
شرایط در روستاهای خوی به شدت سخت است و به دلیل برودت هوا، کودکان و سالمندان در معرض سرماخوردگی و بیماری‌های دیگر قرار دارند. اما حقیقت این است که حوادث قبلی و به جای ماندن ویرانه‌های ناشی از زلزله‌ها نشان می‌دهد هنوز اراده‌ای برای مقاوم‌سازی خانه‌ها در استان‌های مختلف ایران وجود ندارد و در این سرزمین زلزله‌خیز، هر لرزش کوچک و بزرگی می‌تواند تعداد زیادی از شهروندان را بی‌خانمان کرده و هزینه‌های زیادی روی دست آنها و دولت بگذارد. بی‌شک خوی آخرین شهرستان حادثه‌دیده از زلزله نیست اما ای‌کاش آخرین منطقه برای ارزیابی نیازهای بناهای فرسوده برای بهسازی و مقاوم‌سازی باشد تا از ریزش بناها با هر تکان کوچکی جلوگیری شود.
ساعت ۱۳ و ۳۸دقیقه ظهر چهارشنبه گذشته
۲۸ دی‌ماه بود که زلزله‌ای به قدرت 5.4 در مقیاس ریشتر شهرستان خوی در شمال آذربایجان‌غربی را لرزاند. بنا بر اعلام مرکز لرزه‌نگاری کشوری وابسته به موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران تا 24 ساعت بعد از این اتفاق ۱۶ بار دیگر این منطقه لرزید که ۹ بار آن قدرتی بیشتر از 3 ریشتر و سه پس‌لرزه هم بالای 4ریشتر قدرت داشت.آن‌قدر هر زلزله‌ای خسارت جانی داشته و خانواده‌های زیادی را داغدار کرده که هر ایرانی با شنیدن خبر «زلزله خوی صدمات جانی نداشت» قبل از هر چیز نفس راحتی می‌کشد اما نباید فراموش کنیم که یک زلزله 5.4 ریشتری به ۱۵ روستای این منطقه خسارت وارد کرده و بر اثر آن ۵۰۰ واحد مسکونی بین 20 تا 80 درصد خسارت دیده و بیش از ۲۰۰ نفر هم دچار مصدومیت شدند.
5 سال زمان برای بازسازی‌ها
خویی‌ها مدت‌هاست تن‌شان از شنیدن اسم زلزله می‌لرزد و هیچ آرام و قراری در زیر سقف خانه‌های‌شان ندارند یا بهتر بگوییم، با ترس چشم روی هم می‌گذارند و نمی‌دانند تا فردا چه اتفاقی برایشان رقم خواهدخورد. ساعت 2و51دقیقه 13مهر امسال هم زمین لرزه‌ای با قدرت 5.4ریشتر در خوی اتفاق افتاد که موجب خسارت کلی به 1100 واحد و خسارت جزئی به بیش از 4000 واحد مسکونی شهری و روستایی شد. به این ارقام اضافه کنید صحبت‌های رئیس سازمان مدیریت بحران کشور را که گفته در زلزله چند روز پیش هم در این منطقه بیش از ۵۰۰ واحد مسکونی آسیب دیده‌است.وقتی از آسیب 20تا80درصدی خانه‌های روستایی صحبت به میان می‌آید به این معنی است که دیگر کسی جرات نمی‌کند زیر سقف این بناها برود و باید حتما در حدی مرمت یا بهسازی و نوسازی و مقاوم‌سازی شوند که اطمینان کامل از عدم ریزش آنها به دست بیاید. هر چند رئیس سازمان مدیریت بحران کشور اعلام کرده تمامی این واحدها در اسرع وقت بازسازی یا نوسازی خواهدشد. اما این مسئول مدت زمان انجام کامل مقاوم‌سازی‌ها را سه تا پنج سال آینده اعلام کرده‌است.همین حرف‌ها نشان می‌دهد نمی‌توان بر استحکام‌بخشی بناها در کوتاه‌مدت برنامه‌ریزی کرد و حتما حوادث بعدی از سیل و زلزله گرفته تا حتی باران و برف شدید، می‌تواند در روستاها اتفاقات ناگواری رقم بزند.
حرکت لاک‌پشتی مقاوم‌سازی‌ها
باتوجه به این‌که آذربایجان‌غربی در پهنه خطرپذیری بالا از نظر وقوع حوادث و بلایای طبیعی قرار دارد، مدیرکل بنیادمسکن انقلاب اسلامی استان از شهروندان این منطقه درخواست کرده با مراجعه به شعب بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در شهرستان‌ها نسبت به اخذ وام مقاوم‌سازی واحدهای مسکونی روستایی پیش از وقوع حوادث اقدام کنند.این درخواست در شرایطی صورت می‌گیرد که در بسیاری از استان‌های دیگر به دلیل تامین‌نشدن اعتبارات لازم، بانک‌ها از پرداخت تسهیلات سر باز می‌زنند و شهروندان هم به دلیل گران بودن مصالح و پایین بودن وسع‌شان برای انجام مقاوم‌سازی‌ها، عطای این کار را به لقایش بخشیده‌اند.زمان و نحوه شروع اولین بازسازی‌ها که بتواند بناها را در مقابل حوادث غیرمترقبه، به خصوص زلزله و سیل پایدار کند به 30سال قبل بازمی‌گردد. سال 74 طرح بهسازی در بوق و کرنا قرار گرفت و به اجرا درآمد، ولی در همان زمان هم اعلام شد این طرح بیشتر به نوسازی واحدهای آسیب‌دیده در سوانح می‌پردازد.البته این طرح هم مثل صدها طرح و برنامه دیگر نه درست اجرا شد و نه درست ادامه پیدا کرد. بنابراین نیمه‌کاره روی زمین ماند و 10سال بعد یعنی در سال 84 دوباره و مثلا به شکل جدی مورد توجه قرار گرفت. برای اثبات این‌که این‌بار طرح باید حتما به نتیجه برسد، گفتند مقاوم‌سازی سالانه حدود ۲۰۰هزار واحد در دستور کار قرار دارد و با توان برای عملیاتی‌کردن آن کارها پیش می‌رود! 16 سال این کار انجام شد و با توجه به قول‌های داده‌شده باید سه‌میلیون و 200هزار خانه مقاوم‌سازی می‌شد اما در سال1400 اعلام شد مجموعا یک میلیون و ۸۵۳ هزار واحد نوسازی شده که بخش زیادی از آنها هم نمی‌توانستند در برابر حوادث بزرگ‌تر ایستادگی کنند.
مناطق فرسوده در کنار بناهای سست
طولانی شدن طرح نوسازی مسکن روستایی موجب شده تا هر زلزله کوچکی حداقل چند خانه را ویران کند و ترس و دلهره در دل مردم بریزد.در کنار ساختمان‌های زیادی که نیاز به مقاوم‌سازی دارند، مناطقی هم بالقوه نام «فرسوده» را یدک می‌کشند. همین امر باعث شده اگر زلزله‌ای در مقیاس 6 ریشتر در هر نقطه از ایران رخ دهد، از هم اکنون باید منتظر حوادث ناگواری باشیم. با تمام این تفاسیر معلوم نیست چرا طرح بازسازی و مقاوم‌سازی‌ها این‌قدر لاک‌پشتی پیش می‌رود و بدتر این‌که اقدامات صورت گرفته طی نیم‌قرن اخیر هم اصلا اصولی نبوده و قابل اعتماد نیستند.به گفته کارشناسان استفاده از ﻣﺼﺎﻟﺢ ﮐﻢدوام و ﺳﺎزهﻫﺎی ﻧﺎﻣﻘﺎوم در ساخت و سازها به خصوص در مناطق روستایی و همچنین بازﺳﺎزیﻫﺎیی که اﻏﻠﺐ ﺑﺪون رﻋﺎﯾﺖ اﺻﻮل ﺳﺎﺧﺖوﺳﺎزﻫﺎی ﺳﻨﺘﯽ و ﻣﻌﻤﺎری ﺑﻮﻣﯽ صورت گرفته و در ﺗﻀﺎد ﺑﺎ ﻧﻈﺎم ﻣﻌﯿﺸﺘﯽ روﺳﺘﺎﻫﺎی آﺳﯿﺐدﯾﺪه هستند، همه دست به دست هم داده‌اند تا باور کنیم نه به اجرای طرح مقاوم‌سازی‌ها امیدی هست و نه به بناهایی که مثلا مقاوم شده‌اند.
زلزله‌های مرگبار 30سال اخیر
اگر فقط سال1401 را مورد بررسی قرار دهیم، می‌بینیم که زلزله‌های زیادی مناطق مختلف ایران را تحت تاثیر قرار داده و خسارات زیادی بر جای گذاشته است. از زلزله مناطق جنوبی ایران که با قدرت متوسط بین 3.5 تا 5.2 ریشتر که باعث ایجاد ترس در بین مردم شد، گرفته تا شایعه زمین‌لرزه‌ای با قدرت بیش از 6 ریشتر در این مناطق و سایر استان‌های کشور از جمله تهران که می‌گفتند در روز‌های پایانی خرداد و اوایل تابستان، به دلیل تابستانی سوزان رخ خواهد داد و مرگ هزاران نفر را در پی دارد که نگرانی‌های زیادی را به وجود آورده بود.
مرگ 50 هزار نفر در 12ثانیه
بامداد 5 دی ماه82 زمین‌لرزه‌ای با قدرت 6.6ریشتر بم در شرق استان کرمان را لرزاند. این زمین‌لرزه که تنها 12 ثانیه طول کشید، بزرگ‌ترین شهر خشتی کشور و جهان را با خاک یکسان کرد. ساعتی بعد کار امدادرسانی آغاز شد اما با توجه به وسعت شهر و تخریب کامل آن چند تیم امدادی از دیگر کشورهای دنیا ازجمله ژاپن، آمریکا و آلمان وارد بم شدند. بررسی‌ها برای آواربرداری آغاز شد و بعد از گذشت چند ماه کار آواربرداری به پایان رسید. در زلزله بم که بعد از زلزله دامغان و اردبیل پرتلفات‌ترین زلزله تاریخ ایران بود، 50 هزار از هموطنان جان خود را از دست دادند.
کرمانشاه، ایران را سیاهپوش کرد
21 آبان 96 ساعت نزدیک 10 شب به ناگاه زمین‌لرزه‌ای با قدرت 7.3ریشتر بخش‌های زیادی از استان کرمانشاه و غرب کشور را لرزاند. دقایقی بعد مشخص شد کانون زمین‌لرزه ازگله بوده است. زلزله به‌قدری قوی بود که در عراق نیز احساس شد و خسارت‌هایی را برجای گذاشت. بر اثر این زمین‌لرزه خانه‌های بسیاری در روستاها تخریب و در قصر شیرین خسارت زیادی به بار آمد و در کمال تاسف 625 نفر از هموطنان جان خود را از دست دادند.
بی‌خانمان‌ها، آواره شهر و روستا
20اردیبهشت76 زمین‌لرزه‌ای با قدرت 7.3ریشتر در روستای اردکول قائن در جنوب استان خراسان بزرگ رخ داد. بر اثر این زمین‌لرزه قائن و روستاهای اطرافش دچار آسیب و تخریب بسیاری شدند و برهمین اساس 1576نفر جان‌شان را از دست داده و 50هزار نفر بی‌خانمان راهی شهر و روستاهای اطراف شدند.
یک ماه آواربرداری
بزرگ‌ترین زمین‌لرزه از نظر زمان وقوع در تاریخ ۳۱ خرداد ۶۹ در منجیل رخ داد. زمین‌لرزه‌ای که در چند استان حس و حتی در تهران هم کشته برجای گذاشت. در این زمین‌لرزه که 7.3ریشتر قدرت داشت و یک دقیقه به طول انجامید منجیل، رودبار، لوشان و جیرنده با خاک یکسان شدند و خسارت‌های بسیاری در قزوین و زنجان برجای ماند. حتی این زمین‌لرزه تا بخش‌هایی از استان گیلان در غرب استان هم خسارت برجای گذاشت و در دیلمان تخریب‌های بسیاری به وجود آمد.این زمین‌لرزه که یکی از پرقدرت‌ترین و پرتلفات‌ترین زمین‌لرزه‌های کشور بود، 35 هزار کشته بر جای گذاشت اما حجم خرابی‌ها به‌قدری بود که بیش‌از یک ماه آواربرداری طول کشید.
سیداحمد هاشمی اشکا - گروه ایران
ساعت ۱۳ و ۳۸دقیقه ظهر چهارشنبه گذشته
۲۸ دی‌ماه بود که زلزله‌ای به قدرت 5.4 در مقیاس ریشتر شهرستان خوی در شمال آذربایجان‌غربی را لرزاند. بنا بر اعلام مرکز لرزه‌نگاری کشوری وابسته به موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران تا 24 ساعت بعد از این اتفاق ۱۶ بار دیگر این منطقه لرزید که ۹ بار آن قدرتی بیشتر از 3 ریشتر و سه پس‌لرزه هم بالای 4ریشتر قدرت داشت.آن‌قدر هر زلزله‌ای خسارت جانی داشته و خانواده‌های زیادی را داغدار کرده که هر ایرانی با شنیدن خبر «زلزله خوی صدمات جانی نداشت» قبل از هر چیز نفس راحتی می‌کشد اما نباید فراموش کنیم که یک زلزله 5.4 ریشتری به ۱۵ روستای این منطقه خسارت وارد کرده و بر اثر آن ۵۰۰ واحد مسکونی بین 20 تا 80 درصد خسارت دیده و بیش از ۲۰۰ نفر هم دچار مصدومیت شدند.
5 سال زمان برای بازسازی‌ها
خویی‌ها مدت‌هاست تن‌شان از شنیدن اسم زلزله می‌لرزد و هیچ آرام و قراری در زیر سقف خانه‌های‌شان ندارند یا بهتر بگوییم، با ترس چشم روی هم می‌گذارند و نمی‌دانند تا فردا چه اتفاقی برایشان رقم خواهدخورد. ساعت 2و51دقیقه 13مهر امسال هم زمین لرزه‌ای با قدرت 5.4ریشتر در خوی اتفاق افتاد که موجب خسارت کلی به 1100 واحد و خسارت جزئی به بیش از 4000 واحد مسکونی شهری و روستایی شد. به این ارقام اضافه کنید صحبت‌های رئیس سازمان مدیریت بحران کشور را که گفته در زلزله چند روز پیش هم در این منطقه بیش از ۵۰۰ واحد مسکونی آسیب دیده‌است.وقتی از آسیب 20تا80درصدی خانه‌های روستایی صحبت به میان می‌آید به این معنی است که دیگر کسی جرات نمی‌کند زیر سقف این بناها برود و باید حتما در حدی مرمت یا بهسازی و نوسازی و مقاوم‌سازی شوند که اطمینان کامل از عدم ریزش آنها به دست بیاید. هر چند رئیس سازمان مدیریت بحران کشور اعلام کرده تمامی این واحدها در اسرع وقت بازسازی یا نوسازی خواهدشد. اما این مسئول مدت زمان انجام کامل مقاوم‌سازی‌ها را سه تا پنج سال آینده اعلام کرده‌است.همین حرف‌ها نشان می‌دهد نمی‌توان بر استحکام‌بخشی بناها در کوتاه‌مدت برنامه‌ریزی کرد و حتما حوادث بعدی از سیل و زلزله گرفته تا حتی باران و برف شدید، می‌تواند در روستاها اتفاقات ناگواری رقم بزند.
حرکت لاک‌پشتی مقاوم‌سازی‌ها
باتوجه به این‌که آذربایجان‌غربی در پهنه خطرپذیری بالا از نظر وقوع حوادث و بلایای طبیعی قرار دارد، مدیرکل بنیادمسکن انقلاب اسلامی استان از شهروندان این منطقه درخواست کرده با مراجعه به شعب بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در شهرستان‌ها نسبت به اخذ وام مقاوم‌سازی واحدهای مسکونی روستایی پیش از وقوع حوادث اقدام کنند.این درخواست در شرایطی صورت می‌گیرد که در بسیاری از استان‌های دیگر به دلیل تامین‌نشدن اعتبارات لازم، بانک‌ها از پرداخت تسهیلات سر باز می‌زنند و شهروندان هم به دلیل گران بودن مصالح و پایین بودن وسع‌شان برای انجام مقاوم‌سازی‌ها، عطای این کار را به لقایش بخشیده‌اند.زمان و نحوه شروع اولین بازسازی‌ها که بتواند بناها را در مقابل حوادث غیرمترقبه، به خصوص زلزله و سیل پایدار کند به 30سال قبل بازمی‌گردد. سال 74 طرح بهسازی در بوق و کرنا قرار گرفت و به اجرا درآمد، ولی در همان زمان هم اعلام شد این طرح بیشتر به نوسازی واحدهای آسیب‌دیده در سوانح می‌پردازد.البته این طرح هم مثل صدها طرح و برنامه دیگر نه درست اجرا شد و نه درست ادامه پیدا کرد. بنابراین نیمه‌کاره روی زمین ماند و 10سال بعد یعنی در سال 84 دوباره و مثلا به شکل جدی مورد توجه قرار گرفت. برای اثبات این‌که این‌بار طرح باید حتما به نتیجه برسد، گفتند مقاوم‌سازی سالانه حدود ۲۰۰هزار واحد در دستور کار قرار دارد و با توان برای عملیاتی‌کردن آن کارها پیش می‌رود! 16 سال این کار انجام شد و با توجه به قول‌های داده‌شده باید سه‌میلیون و 200هزار خانه مقاوم‌سازی می‌شد اما در سال1400 اعلام شد مجموعا یک میلیون و ۸۵۳ هزار واحد نوسازی شده که بخش زیادی از آنها هم نمی‌توانستند در برابر حوادث بزرگ‌تر ایستادگی کنند.
مناطق فرسوده در کنار بناهای سست
طولانی شدن طرح نوسازی مسکن روستایی موجب شده تا هر زلزله کوچکی حداقل چند خانه را ویران کند و ترس و دلهره در دل مردم بریزد.در کنار ساختمان‌های زیادی که نیاز به مقاوم‌سازی دارند، مناطقی هم بالقوه نام «فرسوده» را یدک می‌کشند. همین امر باعث شده اگر زلزله‌ای در مقیاس 6 ریشتر در هر نقطه از ایران رخ دهد، از هم اکنون باید منتظر حوادث ناگواری باشیم. با تمام این تفاسیر معلوم نیست چرا طرح بازسازی و مقاوم‌سازی‌ها این‌قدر لاک‌پشتی پیش می‌رود و بدتر این‌که اقدامات صورت گرفته طی نیم‌قرن اخیر هم اصلا اصولی نبوده و قابل اعتماد نیستند.به گفته کارشناسان استفاده از ﻣﺼﺎﻟﺢ ﮐﻢدوام و ﺳﺎزهﻫﺎی ﻧﺎﻣﻘﺎوم در ساخت و سازها به خصوص در مناطق روستایی و همچنین بازﺳﺎزیﻫﺎیی که اﻏﻠﺐ ﺑﺪون رﻋﺎﯾﺖ اﺻﻮل ﺳﺎﺧﺖوﺳﺎزﻫﺎی ﺳﻨﺘﯽ و ﻣﻌﻤﺎری ﺑﻮﻣﯽ صورت گرفته و در ﺗﻀﺎد ﺑﺎ ﻧﻈﺎم ﻣﻌﯿﺸﺘﯽ روﺳﺘﺎﻫﺎی آﺳﯿﺐدﯾﺪه هستند، همه دست به دست هم داده‌اند تا باور کنیم نه به اجرای طرح مقاوم‌سازی‌ها امیدی هست و نه به بناهایی که مثلا مقاوم شده‌اند.
زلزله‌های مرگبار 30سال اخیر
اگر فقط سال1401 را مورد بررسی قرار دهیم، می‌بینیم که زلزله‌های زیادی مناطق مختلف ایران را تحت تاثیر قرار داده و خسارات زیادی بر جای گذاشته است. از زلزله مناطق جنوبی ایران که با قدرت متوسط بین 3.5 تا 5.2 ریشتر که باعث ایجاد ترس در بین مردم شد، گرفته تا شایعه زمین‌لرزه‌ای با قدرت بیش از 6 ریشتر در این مناطق و سایر استان‌های کشور از جمله تهران که می‌گفتند در روز‌های پایانی خرداد و اوایل تابستان، به دلیل تابستانی سوزان رخ خواهد داد و مرگ هزاران نفر را در پی دارد که نگرانی‌های زیادی را به وجود آورده بود.
مرگ 50 هزار نفر در 12ثانیه
بامداد 5 دی ماه82 زمین‌لرزه‌ای با قدرت 6.6ریشتر بم در شرق استان کرمان را لرزاند. این زمین‌لرزه که تنها 12 ثانیه طول کشید، بزرگ‌ترین شهر خشتی کشور و جهان را با خاک یکسان کرد. ساعتی بعد کار امدادرسانی آغاز شد اما با توجه به وسعت شهر و تخریب کامل آن چند تیم امدادی از دیگر کشورهای دنیا ازجمله ژاپن، آمریکا و آلمان وارد بم شدند. بررسی‌ها برای آواربرداری آغاز شد و بعد از گذشت چند ماه کار آواربرداری به پایان رسید. در زلزله بم که بعد از زلزله دامغان و اردبیل پرتلفات‌ترین زلزله تاریخ ایران بود، 50 هزار از هموطنان جان خود را از دست دادند.
کرمانشاه، ایران را سیاهپوش کرد
21 آبان 96 ساعت نزدیک 10 شب به ناگاه زمین‌لرزه‌ای با قدرت 7.3ریشتر بخش‌های زیادی از استان کرمانشاه و غرب کشور را لرزاند. دقایقی بعد مشخص شد کانون زمین‌لرزه ازگله بوده است. زلزله به‌قدری قوی بود که در عراق نیز احساس شد و خسارت‌هایی را برجای گذاشت. بر اثر این زمین‌لرزه خانه‌های بسیاری در روستاها تخریب و در قصر شیرین خسارت زیادی به بار آمد و در کمال تاسف 625 نفر از هموطنان جان خود را از دست دادند.
بی‌خانمان‌ها، آواره شهر و روستا
20اردیبهشت76 زمین‌لرزه‌ای با قدرت 7.3ریشتر در روستای اردکول قائن در جنوب استان خراسان بزرگ رخ داد. بر اثر این زمین‌لرزه قائن و روستاهای اطرافش دچار آسیب و تخریب بسیاری شدند و برهمین اساس 1576نفر جان‌شان را از دست داده و 50هزار نفر بی‌خانمان راهی شهر و روستاهای اطراف شدند.
یک ماه آواربرداری
بزرگ‌ترین زمین‌لرزه از نظر زمان وقوع در تاریخ ۳۱ خرداد ۶۹ در منجیل رخ داد. زمین‌لرزه‌ای که در چند استان حس و حتی در تهران هم کشته برجای گذاشت. در این زمین‌لرزه که 7.3ریشتر قدرت داشت و یک دقیقه به طول انجامید منجیل، رودبار، لوشان و جیرنده با خاک یکسان شدند و خسارت‌های بسیاری در قزوین و زنجان برجای ماند. حتی این زمین‌لرزه تا بخش‌هایی از استان گیلان در غرب استان هم خسارت برجای گذاشت و در دیلمان تخریب‌های بسیاری به وجود آمد.این زمین‌لرزه که یکی از پرقدرت‌ترین و پرتلفات‌ترین زمین‌لرزه‌های کشور بود، 35 هزار کشته بر جای گذاشت اما حجم خرابی‌ها به‌قدری بود که بیش‌از یک ماه آواربرداری طول کشید.
سیداحمد هاشمی اشکا - گروه ایران
ضمیمه قاب کوچک
