جای خالی تکنولوژی در مقاوم‌سازی‌ها
ما ایران را کشوری زلزله‌خیز می‌دانیم و برای این ادعا هم آمارهای زیادی از وقوع زلزله‌های مهیب و کشته و زخمی‌شدن هزاران هموطن داریم اما حقیقت این است که بخش زیادی از خسارات جانی و مالی به خاطر عدم استحکام بناهاست و به همین دلیل هر تکانی می‌تواند به منزله فاجعه‌ای قلمداد شود.
در کنار ایران، ژاپن کشوری است که هرساله در حدود ۱۵۰۰ مورد زلزله در آن اتفاق می‌افتد. این کشور یکی از پیشگامان مدیریت بهینه بحرانی از نوع زلزله است. ژاپنی‌ها اغلب در جست‌وجوی راه‌حل‌های نوین برای مقابله با این بلای طبیعی هستند.
ژاپن که زلزله‌های دریایی شدیدی موسوم به سونامی را هم تجربه کرده، حالا ایده‌های نوینی را مورد آزمایش قرار می‌دهد که توانسته زلزله‌هایی تا نزدیک 9 ریشتر را هم در بروز خسارات بی‌اثر کند. به عنوان مثال، شرکت «کماتسو سایرن» سال گذشته ایده‌ای را مبنی بر استفاده از طناب‌های فیبری کربنی به دور ساختمان‌ها پیشنهاد کرد.
در این روش معماران به جای استفاده از بتون و آهن، از طناب‌هایی استفاده خواهند کرد که درست مثل یک پرده به دور بنا کشیده می‌شود. جنس این ریسمان‌های چندلایه که قدرت ارتجاعی بسیار زیادی دارند، نوعی کامپوزیت فیبری کربنی است و از آن برای تقویت سازه‌ها استفاده خواهد شد و نیز کیسه‌های هوا یک روش دیگر است که حدود 10سال پیش شرکت «دانشین» آن را پیشنهاد کرد. در این روش ساختمان را روی کیسه‌های هوای بزرگی می‌سازند که سبب می‌شود در زمان زلزله‌های مرگبار، ساختمان قدرت ارتجاعی لازم را داشته باشد و احتمال ریزش به حداقل برسد. از آنجا که تحت این شرایط ساختمان هنگام زلزله با زاویه مشخصی تکان می‌خورد، در نتیجه ضریب شکست به حداقل ممکن تقلیل پیدا می‌کند. نحوه عملکرد کیسه‌های محافظ به این صورت است که در وهله نخست سنسورهای حساس، اولین ارتعاشات را ثبت می‌کنند و پس از آن کمپرسور فعال می‌شود. کمپرسور، کیسه‌های هوا را که در زیر بنا جاسازی شده‌اند، پر می‌کند که این اتفاق در ظرف کمتر از یک ثانیه رخ می‌دهد.
با این که در ایران اعلام شده خانه‌های روستایی تا سال 1410 یعنی 2032 میلادی مقاوم‌سازی خواهند شد اما ژاپنی‌ها از 40سال پیش روش‌هایی را برای محافظت از خانه‌هایشان در دستور کار قرار داده و هر سال شیوه‌های نوینی را مورد آزمایش قرار می‌دهند. پس از سال ۱۹۸۱ میلادی، در این کشور روش مقاوم‌سازی بنا در برابر زلزله باب شد که در آن بر مبنای یکسری استانداردهای خاص تدابیری اعمال می‌شود. بر اساس این استانداردها ابنیه را می‌توان به دو گروه سازه‌های سخت و محکم و سازه‌های منعطف تقسیم کرد. سازه‌های سخت به سازه‌هایی گفته می‌شود که به دلیل پرهیز از ریزش بنا بسیار محکم ساخته می‌شوند و در مقابل سازه‌های منعطف آنهایی است که هدف اصلی از ساخت‌شان پخش نیروی حاصل از تحرکات لرزه‌ای است. خطرناک‌ترین بناها در زمان زلزله، سازه‌های بتونی و حتی آجری هستند که تقویت نشده‌اند. بدیهی است که فشارهای جانبی به سرعت باعث ریزش این نوع از بناها می‌شود، برای پرهیز از این اتفاق در ژاپن چند تدبیر به کار بسته می‌شود: بستن فونداسیون‌ها، طبقات، دیوارها، به یک اصطلاحا جعبه محکم که بتواند همه بنا را در زمان زلزله سرجای خود نگه دارد. درست است که اغلب بناها می‌توانند وزن سازه و ملحقات آن را تحمل کنند اما این امر لزوما به این معنا نیست که قادر به تحمل فشارها یا نیروهای رانشی که از راست و چپ به آنها وارد می‌شود نیز هستند.
سجاد مرسلی - گروه ایران
ژاپن که زلزله‌های دریایی شدیدی موسوم به سونامی را هم تجربه کرده، حالا ایده‌های نوینی را مورد آزمایش قرار می‌دهد که توانسته زلزله‌هایی تا نزدیک 9 ریشتر را هم در بروز خسارات بی‌اثر کند. به عنوان مثال، شرکت «کماتسو سایرن» سال گذشته ایده‌ای را مبنی بر استفاده از طناب‌های فیبری کربنی به دور ساختمان‌ها پیشنهاد کرد.
در این روش معماران به جای استفاده از بتون و آهن، از طناب‌هایی استفاده خواهند کرد که درست مثل یک پرده به دور بنا کشیده می‌شود. جنس این ریسمان‌های چندلایه که قدرت ارتجاعی بسیار زیادی دارند، نوعی کامپوزیت فیبری کربنی است و از آن برای تقویت سازه‌ها استفاده خواهد شد و نیز کیسه‌های هوا یک روش دیگر است که حدود 10سال پیش شرکت «دانشین» آن را پیشنهاد کرد. در این روش ساختمان را روی کیسه‌های هوای بزرگی می‌سازند که سبب می‌شود در زمان زلزله‌های مرگبار، ساختمان قدرت ارتجاعی لازم را داشته باشد و احتمال ریزش به حداقل برسد. از آنجا که تحت این شرایط ساختمان هنگام زلزله با زاویه مشخصی تکان می‌خورد، در نتیجه ضریب شکست به حداقل ممکن تقلیل پیدا می‌کند. نحوه عملکرد کیسه‌های محافظ به این صورت است که در وهله نخست سنسورهای حساس، اولین ارتعاشات را ثبت می‌کنند و پس از آن کمپرسور فعال می‌شود. کمپرسور، کیسه‌های هوا را که در زیر بنا جاسازی شده‌اند، پر می‌کند که این اتفاق در ظرف کمتر از یک ثانیه رخ می‌دهد.
با این که در ایران اعلام شده خانه‌های روستایی تا سال 1410 یعنی 2032 میلادی مقاوم‌سازی خواهند شد اما ژاپنی‌ها از 40سال پیش روش‌هایی را برای محافظت از خانه‌هایشان در دستور کار قرار داده و هر سال شیوه‌های نوینی را مورد آزمایش قرار می‌دهند. پس از سال ۱۹۸۱ میلادی، در این کشور روش مقاوم‌سازی بنا در برابر زلزله باب شد که در آن بر مبنای یکسری استانداردهای خاص تدابیری اعمال می‌شود. بر اساس این استانداردها ابنیه را می‌توان به دو گروه سازه‌های سخت و محکم و سازه‌های منعطف تقسیم کرد. سازه‌های سخت به سازه‌هایی گفته می‌شود که به دلیل پرهیز از ریزش بنا بسیار محکم ساخته می‌شوند و در مقابل سازه‌های منعطف آنهایی است که هدف اصلی از ساخت‌شان پخش نیروی حاصل از تحرکات لرزه‌ای است. خطرناک‌ترین بناها در زمان زلزله، سازه‌های بتونی و حتی آجری هستند که تقویت نشده‌اند. بدیهی است که فشارهای جانبی به سرعت باعث ریزش این نوع از بناها می‌شود، برای پرهیز از این اتفاق در ژاپن چند تدبیر به کار بسته می‌شود: بستن فونداسیون‌ها، طبقات، دیوارها، به یک اصطلاحا جعبه محکم که بتواند همه بنا را در زمان زلزله سرجای خود نگه دارد. درست است که اغلب بناها می‌توانند وزن سازه و ملحقات آن را تحمل کنند اما این امر لزوما به این معنا نیست که قادر به تحمل فشارها یا نیروهای رانشی که از راست و چپ به آنها وارد می‌شود نیز هستند.
سجاد مرسلی - گروه ایران
ضمیمه قاب کوچک
