2 کنکور در یک سال؛ غول تجزیه می‌شود
برگزاری دو بار در سال کنکور موضوعی است که بیشترین توجه را در این مصوبه به خود جلب کرده‌است،‌ عنوان این مصوبه البته که میان برخی کاربران فضایی مجازی با برداشت اشتباه همراه بوده و به همین دلیل بسیار مورد انتقاد قرار گرفته است چرا که از ظاهر قضیه برمی‌آید نه تنها کنکور حذف نشده بلکه حالا در حال تکرار است اما جزئیات آن درست خلاف این موضوع است و از اهمیت ابتدایی کنکور برای شرط اصلی ورود به دانشگاه کاسته است. محمد فاضل، کارشناس آموزشی معتقد است دو بار برگزارشدن کنکور می‌تواند از ابهت کنونی آن بکاهد.
 او به جام‌جم می‌گوید: «این روزها تمام انرژی دانش‌آموزان و خانواده‌ها روی بازه زمانی کوتاهی متمرکز شده‌است چرا که تمام سرنوشت‌شان به آن وابسته است و اگر این بازه زمانی را از دست بدهند دیگر تکرار نمی‌شود تا سال بعد‌ اما برگزاری دوباره کنکور در یک سال آن هیمنه کنکور را می‌شکند و حاصل آن ایجاد آرامش روانی برای دانش‌آموزان و خانواده‌هایشان است.» این موضوعی است که سعیدرضا عاملی، دبیر شورای انقلاب فرهنگی هم از آن با عنوان «اضطراب‌زدایی از جامعه داوطلبان کنکور» یاد کرده‌است. این در حالی است که براساس این مصوبه سوابق دانش‌آموزان تا دو سال برای آنها محفوظ می‌ماند. کارشناسان این حوزه معتقدند این موارد در راستای این هدف خواهد بود که نقش کنکور کمرنگ‌تر شود چرا که در بسیاری از نظام‌های آموزشی دنیا کنکورها به تعداد دانشگاه‌ها هستند. به این مفهوم که هر دانشگاهی برای داوطلبانش‌ آزمونی ورودی دارد. همین اتفاق باعث کاهش تاثیرات روانی کنکور روی دانش‌آموزان می‌شود.



نقش ویژه آموزش و پرورش
کنکور یک پدیده است اما همواره نوع نگرش خانواده‌ها نسبت به آینده فرزندانشان و تاثیر عواقب ناشی از تحصیل در دانشگاه‌ها از جمله عواملی بوده که باعث شده رقابت برای موفقیت در ورود به دوره‌های آموزش عالی در خانواده‌های ایرانی شدید باشد. هر چند بخشی از این نگرش هم معلول آسیب‌های نظام آموزش پیش از دانشگاه در ایران‌است.
به این مفهوم که آموزش دانش‌آموزان در ایران مهارت‌محور و کاربردی نیست و عمدتا حافظه‌محور بوده و نتیجه آن هم این نکته شده‌است که چون افراد «باید» وارد دانشگاه شوند‌ آموزش عالی تبدیل به «ارزش» شده است. به عبارت دیگر‌ کنکور باعث ‌‌شده که خانواده‌ها آینده فرزند خود را در قبولی در این آزمون ببینند‌. محمد فاضل دراین باره می‌گوید: «اینها از جمله مواردی است که کنکور را برای ما بسیار بزرگ کرده و تقریبا از زمان دبستان روی آموزش ما تاثیر گذاشته است.» این نکته‌ای است که در یکی از مصوبات اخیر به آن پرداخته شده‌است، یعنی اختصاص سهم 60درصدی آموزش و پرورش به لحاظ سابقه تحصیلی. لحاظ شدن سهم 60‌درصدی سوابق تحصیلی مورد توجه وزیر آموزش و پرورش هم قرار گرفته و محسن حاجی‌میرزایی در توییت کوتاهی این اتفاق را به «اهمیت یافتن اهداف دوره‌های تحصیلی و کاستن از تاثیرات آسیب‌زای کنکور بر نظام آموزشی تربیتی» تعبیر کرده‌است. موضوعی که مورد اشاره بسیاری از کارشناسان آموزشی هم قرار گرفته است.



آموزش‌وپرورش آمادگی دارد؟
 مصوبات اخیر شورای‌عالی انقلاب‌ فرهنگی باید در سال 1402 اجرایی شود. در این بین اما نقش آموزش‌و‌پرورش در اجرای مصوبه‌ها قابل توجه است. همین مساله باعث شده نگرانی‌هایی در این حوزه پیش‌آید، چراکه به باور برخی کارشناسان آموزش‌و‌پروش توان آماده‌سازی دانش‌آموزان را در این خصوص ندارد. معاون پیشین وزارت آموزش‌وپرورش معتقد به وجود پیش‌شرط‌هایی در اجرای این مصوبه در وزارت آموزش‌وپرورش است و باور دارد اگر آنها لحاظ نشود به نوعی «دست آموزش‌وپرورش را در پوست گردو می‌گذارد و دو سال دیگر بی‌توجه به مشکلات پیش‌روی آموزش‌وپرورش در تدارک این پیش‌شرط‌ها این وزارتخانه را به عدم اجرای درست این مصوبه متهم می‌کنند.»
 محمد فاضل، کارشناس آموزشی هم شرایط کنونی آموزش‌وپرورش را مطلوب نمی‌داند و می‌گوید: «اتفاقا یکی از دلایلی که باعث فربه‌ شدن کنکور شده این نکته است که اعتمادی به نظام آموزشی، ‌نمره‌ها و ارزیابی‌های آموزش‌وپرورش وجود نداشته است». اما او معتقد است این رویکرد برای نظام آموزشی ما فرصت است. فاضل به جام‌جم می‌گوید: «نظام آموزشی باید از این فرصت استفاده کند و پاسخ این اعتماد را به شکل مطلوبی بدهد. این عملکرد باید به گونه‌ای باشد که نظام آموزش‌عالی ما به ارزیابی شرایط تحصیلی دانش‌آموزان در مدارس اعتماد کند. باید به دانشگاه‌ها ثابت شود این ارزیابی‌ها واقعی هستند و متاثر از عوامل دیگر همچون فشار والدین یا روابط غیرعلمی نیستند.» شرط ایجاد این اعتماد در نگاه ابراهیم سحرخیز اجرای دو مولفه است. او به ما می‌گوید: «در شرایط کنونی آموزش‌وپرورش باید دو مولفه محتواهای آموزشی و ارزشیابی علمی و دقیق را در اولویت برنامه‌های خود قرار دهد. به این شکل آموزش‌و پرورش باید نظامی‌ را ایجاد کند که‌ آموزش‌عالی ‌به آن اطمینان داشته باشد.»




وظیفه سنگین آموزش و پرورش
آنچه بدیهی است این‌که کنکور همواره نتیجه حافظه‌محوری بوده و حافظه‌محوری عاملی است که خانواده‌ها برای موفقیت در کنکور به آن تکیه کرده‌اند.
مصوبه اخیر اما نقش کنکور را در این زمینه کمرنگ‌تر کرده است. محمد فاضل می‌گوید: «این اتفاق به این معناست که تاثیر نمرات و آموخته‌های دانش‌آموزان در دوران مدرسه برای موفقیت در ورود به آموزش عالی بیشتر شده‌است. مفهوم این کار این است که دانش‌آموزان به جای این‌که به مهارت‌های تست‌زدن در یک بازه زمانی کوتاه بپردازند باید این موفقیت را در طول چهار سال به‌دست آورند.»
اما نکته مهمی در این میان وجود دارد که البته از چشم این کارشناس آموزش هم پنهان نمانده،‌ او معتقد است ‌با این شرایط آموزش و پرورش باید به‌گونه‌ای دانش‌آموزان را هدایت کند که موفقیت‌شان ادامه‌دار باشد و فقط محدود به آموخته‌های ذهنی نباشد‌. بنابراین می‌توان گفت نقش آموزش و پرورش بسیار در این مصوبه قابل توجه است.  ابراهیم سحرخیز، معاون پیشین وزارت آموزش و پرورش اما معتقد است این تصمیم نیاز به پیش‌شرط‌های مهمی دارد. او به جام‌جم می‌گوید: «اختصاص سهم 60‌درصدی به سابقه تحصیلی برای ورود به دانشگاه می‌تواند مؤثر باشد اما با وجود پیش‌شرط مهمی به نام پژوهش‌محوری ارزشیابی باید به‌واسطه اصلاح یا تغییر این نظام ارزشیابی نه‌تنها دانش‌آموزان را برای ورود به دانشگاه آماده کنیم بلکه باید مهارت‌های لازم اجتماعی را هم به آنها آموزش دهیم. به تعبیری دیگر ما نباید همه آموزش‌وپرورش را قربانی کنکور کنیم.»  پرواضح است که اجرای این مصوبه به مفهوم تحولی در نظام آموزشی ما خواهد بود اما آیا شرایط کنونی آموزش‌وپرورش توان این تحول را دارد؟ آن‌طور که از پاسخ ابراهیم سحرخیز به جام‌جم می‌توان متوجه شد او به این موضوع «بدبین» است. این کارشناس آموزش‌وپرورش به جام‌جم می‌گوید: «قانون قبلی هم به آموزش‌وپرورش چهار سال زمان داد تا نظام ارزشیابی‌اش را اصلاح کند که این اتفاق نیفتاد و امسال اعلام کرده‌اند سابقه تحصیلی 30درصد تاثیر مثبت دارد.  به همین دلیل به این تحول مورد اشاره بدبین هستم و معتقدم تا خرده‌نظام‌های ارزشیابی تحصیلی و نظام هدایت تحصیلی اصلاح و‌ ‌آزمون‌ها استانداردسازی نشود‌‌ و بازنگری در بعد محتوا و هدف‌های آموزشی صورت نگیرد این اتفاق نمی‌تواند به‌خوبی اجرایی شود.»



تکلیف مافیای کنکور چه می‌شود؟
همواره پایه تداوم مافیای کنکور و کتاب‌های کمک‌درسی بر نوع آموزش در این نظام استوار بوده است. به این مفهوم که محور اصلی فعالیت آنها تمرکز بر روش‌ها و تکنیک‌های تست‌زنی و حافظه‌محوری کنکور بوده است.
به این ترتیب با تغییر این رویه، سوال این است که آیا در آینده شاهد نابودی این مافیا خواهیم بود؟ این‌که فکر کنیم مافیای کتاب‌های کمک‌درسی با توجه به تغییرات شکل‌گرفته از بین می‌رود ساده‌انگارانه است. اما بدیهی است که شرایط این افراد با توجه به مصوبه کنونی سخت‌تر خواهد شد. محمد فاضل می‌گوید: «حالا آنها هم مجبورند خودشان را با شرایط تازه تطبیق دهند و راه این انطباق تنها در این است که آنها هم به‌جای تمرکز بر مهارت‌ها و تکنیک‌های تست‌زنی به سمت محتوا پیش بروند.»  ابراهیم سحرخیز هم باور دارد که مافیای کتاب‌های کمک‌درسی به این راحتی میدان را خالی نخواهد کرد. او هم به جام‌جم می‌گوید: «با مهارت‌محوری در آینده از اهمیت حضور این افراد کاسته خواهد شد اما باید هوشیار باشیم و نگذاریم نظام آموزشی ما را این افراد تغییر دهند.» این نکته وقتی مهم‌تر می‌شود که بدانیم شرایط کنونی نشان می‌دهد هنوز آن اقتدار لازم برای کنترل این افراد وجود ندارد.  محمد فاضل به جام‌جم می‌گوید: «برخی از این افراد در بدنه نظام آموزشی هم نفوذ کرده‌اند و بخشی از تصمیم‌های گرفته‌شده حاصل این حضور و نفوذ است.» به باور هر دوی این کارشناسان اما مصوبه اخیر در این زمینه هم می‌تواند موثر باشد، چراکه این مافیا هم به‌جای آموزش روش‌های غلط به دانش‌آموزان به نوعی مجبور هستند بروند سراغ محتوای آموزشی و روی روش‌های درک مطلب کار کنند که خودش اتفاق مهمی است.»



۵ مصوبه در یک نگاه
مرور پنج مصوبه اخیر‌ شورای عالی انقلاب فرهنگی که در جلسه ۸۴۲ این شورا به آن پرداخته شد‌.  این مصوبه‌ها از سال ۱۴۰۲ اعمال می‌شود و در کنکور ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ تاثیری نخواهد داشت.
مصوبه اول: براساس این مصوبه در آزمون سراسری سهم آموزش و پرورش به لحاظ سابقه تحصیلی ۶۰درصد و سهم کنکور سراسری ۴۰درصد خواهد بود.
مصوبه دوم: براساس این مصوبه کنکور سراسری مختص دروس تخصصی خواهد بود و دروس عمومی به بخش سوابق تحصیلی منتقل می‌شود و سوابق تحصیلی مبنای ارزیابی نهایی است.
مصوبه سوم:براساس این مصوبه کنکور دو بار در سال برگزار شود تا فشار و اضطراب از روی دانش‌آموزان برداشته شود و دانش‌آموزان وقتی در این آزمون شرکت می‌کنند نگران نباشند که تا سال دیگر فرصت دیگری نخواهند داشت.
مصوبه چهارم: براساس این مصوبه نتایج آزمونی که دانش‌آموزان در آن شرکت می‌کنند تا دو سال اعتبار خواهد داشت و به عبارت دیگر آنها می‌توانند از نتایج آن تا دو سال استفاده کنند.
مصوبه پنجم: براساس این مصوبه دانشگاه‌های کشور می‌توانند یک حد نصاب برای معدل بگذارند و بر اساس آن مشخص کنند تا چه معدلی را پذیرش می‌کنند و اگر معدل داوطلب از میزان مشخص پایین‌تر باشد این اختیار به دانشگاه‌ داده می‌شود که داوطلب را پذیرش نکند.