یک قرن حقکشی بابت دفاع از حق
ایران در 9دی 1300 به عضویت جامعهملل درآمد و جزو اولین کشورهایی بود که به این نهاد بینالمللی پیوست. بعد از جنگجهانیدوم جامعهملل رخت عوض کرد و سازمان مللمتحد جایگزین آن شد. در طول یکقرن، فرازونشیب بسیاری میان کشورمان و این سازمان بینالمللی طی شد. گزارشی که در پی میآید نگاهی گذرا به مقاطع حساس و تاثیرگذار در تاریخ ایران و این نهاد بینالمللی دارد.
طرح شکایت ایران از شوروی
جامعهملل که تشکیل شد از ایران هم رسما دعوت شد در جلسات مجمع در سال1920 شرکت کند. ایران در آن زمان نخستین و تنها کشور مسلمان بود که در دو اجلاس اول جامعه ملل شرکت کرد. نکته جالب اینکه اولین موضوعات موردبررسی در این مجمع به شکایت ایران از نیروهای دولت تازهتاسیس شوروی بود که بهدلیل تعقیب و سرکوب مخالفان خود وارد بندرانزلی شدند و این شهر را اشغال کردند. قضیه از این قرار بود که نیروهای دولت تازهتأسیس شوروی که هنوز درگیر جنگ داخلی بودند بهدلیل تعقیب و سرکوب روسهای سفید که از سوی انگلیس حمایت میشدند وارد بندرانزلی شدند و این شهر را اشغال کردند. به دنبال این واقعه ایران دو فقره شکایت به جامعهملل ارائه کرد. بالاخره مذاکرات طرفین دعوا به نتیجه رسید و قرارداد دوستانه عدم تجاوز میان ایران و شوروی در فوریه۱۹۲۱ منعقد شد و نیروهای شوروی در ۸سپتامبر۱۹۲۱ خاک ایران را ترک کردند.
تسخیر سفارت آمریکا
با تصرف سفارت آمریکا در سال58 دوره جدیدی از تعامل ایران با سازمان پیش آمد. با شکایت آمریکا علیه ایران، دیوان دادگستری لاهه تشکیل جلسه داد اما ایران از حضور در این جلسه خودداری کرد و تنها وزیر خارجه کشورمان با ارسال دو نامه خطاب به رئیس دیوان خواستار رسیدگینشدن به این موضوع شد. با این حال دیوان با صدور قرار موقت، درخواست آزادی گروگانها را صادر کرد که موردقبول ایران واقع نشد. از آنجایی که ایران از حضور در جلسه رسیدگی خودداری کرده بود رای دیوان را هم نپذیرفت. در پی آن شورایامنیت به درخواست آمریکا قطعنامهای علیه ایران در موضوع تصرف سفارت آمریکا در دستور کار قرار داد که به دلیل وتوی شوروی به تصویب نرسید.
پرواز شماره۶۵۵ ایرانایر
در جریان انهدام هواپیمای مسافربری ایران از سوی ناو آمریکایی وینست، جمهوری اسلامی بلافاصله موضوع را به شورای ایکائو منعکس کرد و خواستار محکومیت آمریکا شد اما شورای ایکائو نظری درباره محکومیت ایالاتمتحده ارائه نکرد حتی برای نخستینبار پس از گذشت هشتسال از جنگ، طی نامهای از رئیس شورای امنیت خواستار تشکیل جلسه فوری این شورا برای رسیدگی به جنایات آمریکا شد. در نهایت نتیجه صدور قطعنامه616 شورایامنیت، چیزی جز اعلام یک ابراز تاسف عمیق از این حادثه نبود و البته در این قطعنامه توصیههایی هم به ایران مبنی بر لزوم اجرای فوری و کامل قطعنامه۵۹۸ شورای امنیت هم شده بود. در پی آن ایران در دیوان لاهه اقامه دعوی کرد و درنهایت آمریکا در سال ۱۹۹۶ طی توافقی با دولت ایران در دیوان بینالمللی دادگستری، حاضر به پرداخت غرامت 8/61 میلیون دلاری به خانوادههای ایرانی قربانیان حادثه تحت عنوان پرداخت بلاعوض شد.
پرونده هستهای
پرونده هستهای ایران با القائات و تبلیغات منفی غرب و رژیم صهیونیستی تعاملات میان جمهوری اسلامی با سازمانهای بینالمللی را دچار مشکل کرد اما در این میان همکاری میان ایران با آژانس بینالمللی انرژی اتمی همچنان با فراز و نشیبهایی ادامه داشت. با این وصف، با توجه به فضاسازی سیاسی و رسانهای ایالات متحده، پرونده هستهای ایران به شورای امنیت ارجاع شد. درنهایت شورای امنیت شش قطعنامه علیه پرونده هستهای ایران که براساس آن قطعنامه 1696 در چارچوب بند 40 فصل 7 منشور و قطعنامههای 1737، 1747، 1803، 1835 و 1929 در چارچوب بند 41 منشور ملل متحد صادر شد.
برجام و سازمان ملل
پس از گذشته 12 سال از گفتوگوهای طولانی میان ایران و اعضای گروه 1+5 درنهایت در 23 تیر 94 توافق برجام به امضای طرفین رسید و در 29 تیر هم شورای امنیت آن را به تصویب رساند و متعاقب آن قطعنامه 2231 از سوی این شورا صادر شد. برابر با این قطعنامه، هر شش قطعنامه پیشین ملغی اعلام شد.
ناکامیهای آمریکا
در دی ماه 96 اتفاق تلخی در ایران رخ داد و بهواسطه برخی اعتراضات به سیاستهای اقتصادی دولت روحانی، تجمعاتی در چند شهر بزرگ بهراه افتاد اما بعدها با بازی رسانهای گروههای مخالف جمهوری اسلامی و همچنین همراهی رسانههای غربی با آنها، عوامل داخلی آشوب و تنش دست به اغتشاش زدند. بعدها شواهد و اسناد و مدارک نشان داد که نقش کشورهای خارجی بهویژه آمریکا و انگلیس و بهرهگیری از ابزارهای رسانهای باعث شد که مسیر اعتراضات طبیعی معترضان به خشونت کشیده شود. این جلسه برگزار شد منتهی با درخواست روسیه با تشکیل آن در پشت درهای بسته موافقت شد. در ابتدای جلسه مذکور نیکی هیلی، سفیر آمریکا سناریویی سراسر اتهام علیه جمهوری اسلامی مطرح کرد و درنهایت به ستایش معترضان پرداخت و از جهانیان خواست به کمک آنها بشتابند. در این جلسه اما شدیدترین موضعگیری از سوی واسیلی نبنزیا، سفیر روسیه در سازمان ملل متحد اتخاذ شد. وی آمریکا را متهم کرد باعث سلب توجه شورای امنیت به مسائل اساسی شده و خطاب به نماینده ایالات متحده تاکید کرد: شما بهجای آنکه انرژی شورای امنیت را صرف توجه به بحرانهای اساسی مانند وضعیت در افغانستان، سوریه، لیبی، عراق، یمن، کرهشمالی و قاره آفریقا بکنید، دارید دخالت در امور داخلی یک کشور را پیشنهاد میکنید. سفیر روسیه همچنین گفته است: واضح است که ما متاسفیم از اینکه انسانها جانشان را در این تظاهرات از دست دادند؛ تظاهراتی که مسالمتآمیز نبودند. اما اجازه بدهید ایران خودش، مسائلش را حل و فصل کند؛ یعنی همان کاری که الان دارد انجام میدهد.
پایان تحریم تسلیحاتی ایران
۲۷ مهر 99 تحریمهای تسلیحاتی شورای امنیت درست پنج سال پساز پذیرش برجام و برپایه آنچه ایران و کشورهای بزرگ در قطعنامه ۲۲۳۱ توافق کرده بودند، به پایان رسید. آمریکا در ادامه فشارهای حداکثری خود اما تلاش کرد که بار دیگر با بهانهتراشی موضوع را به سازمان امنیت بکشاند تا با سنگاندازی جلوی لغو آن را بگیرد. صرفنظر از دعواهای لفظی میان پمپئو و ظریف در این جلسه، روسیه و چین هم موضع جانبدارانهای نسبت به ایران اتخاذ کردند. تندترین واکنش به درخواست آمریکا مبنی بر تمدید تحریم تسلیحاتی ایران را واسیلی نبنزیا، سفیر روسیه در سازمان ملل متحد بر زبان آورد. سفیر روسیه گفت که این کشور مخالف فشار حداکثری و تحریم تسلیحاتی ایران است. او سیاست آمریکا را خفه کردن حداکثری نامید و گفت که ایالات متحده به این ترتیب عملا سیاست تغییر رژیم در ایران را در پیش
گرفته است.
طرح شکایت ایران از شوروی
جامعهملل که تشکیل شد از ایران هم رسما دعوت شد در جلسات مجمع در سال1920 شرکت کند. ایران در آن زمان نخستین و تنها کشور مسلمان بود که در دو اجلاس اول جامعه ملل شرکت کرد. نکته جالب اینکه اولین موضوعات موردبررسی در این مجمع به شکایت ایران از نیروهای دولت تازهتاسیس شوروی بود که بهدلیل تعقیب و سرکوب مخالفان خود وارد بندرانزلی شدند و این شهر را اشغال کردند. قضیه از این قرار بود که نیروهای دولت تازهتأسیس شوروی که هنوز درگیر جنگ داخلی بودند بهدلیل تعقیب و سرکوب روسهای سفید که از سوی انگلیس حمایت میشدند وارد بندرانزلی شدند و این شهر را اشغال کردند. به دنبال این واقعه ایران دو فقره شکایت به جامعهملل ارائه کرد. بالاخره مذاکرات طرفین دعوا به نتیجه رسید و قرارداد دوستانه عدم تجاوز میان ایران و شوروی در فوریه۱۹۲۱ منعقد شد و نیروهای شوروی در ۸سپتامبر۱۹۲۱ خاک ایران را ترک کردند.
تسخیر سفارت آمریکا
با تصرف سفارت آمریکا در سال58 دوره جدیدی از تعامل ایران با سازمان پیش آمد. با شکایت آمریکا علیه ایران، دیوان دادگستری لاهه تشکیل جلسه داد اما ایران از حضور در این جلسه خودداری کرد و تنها وزیر خارجه کشورمان با ارسال دو نامه خطاب به رئیس دیوان خواستار رسیدگینشدن به این موضوع شد. با این حال دیوان با صدور قرار موقت، درخواست آزادی گروگانها را صادر کرد که موردقبول ایران واقع نشد. از آنجایی که ایران از حضور در جلسه رسیدگی خودداری کرده بود رای دیوان را هم نپذیرفت. در پی آن شورایامنیت به درخواست آمریکا قطعنامهای علیه ایران در موضوع تصرف سفارت آمریکا در دستور کار قرار داد که به دلیل وتوی شوروی به تصویب نرسید.
پرواز شماره۶۵۵ ایرانایر
در جریان انهدام هواپیمای مسافربری ایران از سوی ناو آمریکایی وینست، جمهوری اسلامی بلافاصله موضوع را به شورای ایکائو منعکس کرد و خواستار محکومیت آمریکا شد اما شورای ایکائو نظری درباره محکومیت ایالاتمتحده ارائه نکرد حتی برای نخستینبار پس از گذشت هشتسال از جنگ، طی نامهای از رئیس شورای امنیت خواستار تشکیل جلسه فوری این شورا برای رسیدگی به جنایات آمریکا شد. در نهایت نتیجه صدور قطعنامه616 شورایامنیت، چیزی جز اعلام یک ابراز تاسف عمیق از این حادثه نبود و البته در این قطعنامه توصیههایی هم به ایران مبنی بر لزوم اجرای فوری و کامل قطعنامه۵۹۸ شورای امنیت هم شده بود. در پی آن ایران در دیوان لاهه اقامه دعوی کرد و درنهایت آمریکا در سال ۱۹۹۶ طی توافقی با دولت ایران در دیوان بینالمللی دادگستری، حاضر به پرداخت غرامت 8/61 میلیون دلاری به خانوادههای ایرانی قربانیان حادثه تحت عنوان پرداخت بلاعوض شد.
پرونده هستهای
پرونده هستهای ایران با القائات و تبلیغات منفی غرب و رژیم صهیونیستی تعاملات میان جمهوری اسلامی با سازمانهای بینالمللی را دچار مشکل کرد اما در این میان همکاری میان ایران با آژانس بینالمللی انرژی اتمی همچنان با فراز و نشیبهایی ادامه داشت. با این وصف، با توجه به فضاسازی سیاسی و رسانهای ایالات متحده، پرونده هستهای ایران به شورای امنیت ارجاع شد. درنهایت شورای امنیت شش قطعنامه علیه پرونده هستهای ایران که براساس آن قطعنامه 1696 در چارچوب بند 40 فصل 7 منشور و قطعنامههای 1737، 1747، 1803، 1835 و 1929 در چارچوب بند 41 منشور ملل متحد صادر شد.
برجام و سازمان ملل
پس از گذشته 12 سال از گفتوگوهای طولانی میان ایران و اعضای گروه 1+5 درنهایت در 23 تیر 94 توافق برجام به امضای طرفین رسید و در 29 تیر هم شورای امنیت آن را به تصویب رساند و متعاقب آن قطعنامه 2231 از سوی این شورا صادر شد. برابر با این قطعنامه، هر شش قطعنامه پیشین ملغی اعلام شد.
ناکامیهای آمریکا
در دی ماه 96 اتفاق تلخی در ایران رخ داد و بهواسطه برخی اعتراضات به سیاستهای اقتصادی دولت روحانی، تجمعاتی در چند شهر بزرگ بهراه افتاد اما بعدها با بازی رسانهای گروههای مخالف جمهوری اسلامی و همچنین همراهی رسانههای غربی با آنها، عوامل داخلی آشوب و تنش دست به اغتشاش زدند. بعدها شواهد و اسناد و مدارک نشان داد که نقش کشورهای خارجی بهویژه آمریکا و انگلیس و بهرهگیری از ابزارهای رسانهای باعث شد که مسیر اعتراضات طبیعی معترضان به خشونت کشیده شود. این جلسه برگزار شد منتهی با درخواست روسیه با تشکیل آن در پشت درهای بسته موافقت شد. در ابتدای جلسه مذکور نیکی هیلی، سفیر آمریکا سناریویی سراسر اتهام علیه جمهوری اسلامی مطرح کرد و درنهایت به ستایش معترضان پرداخت و از جهانیان خواست به کمک آنها بشتابند. در این جلسه اما شدیدترین موضعگیری از سوی واسیلی نبنزیا، سفیر روسیه در سازمان ملل متحد اتخاذ شد. وی آمریکا را متهم کرد باعث سلب توجه شورای امنیت به مسائل اساسی شده و خطاب به نماینده ایالات متحده تاکید کرد: شما بهجای آنکه انرژی شورای امنیت را صرف توجه به بحرانهای اساسی مانند وضعیت در افغانستان، سوریه، لیبی، عراق، یمن، کرهشمالی و قاره آفریقا بکنید، دارید دخالت در امور داخلی یک کشور را پیشنهاد میکنید. سفیر روسیه همچنین گفته است: واضح است که ما متاسفیم از اینکه انسانها جانشان را در این تظاهرات از دست دادند؛ تظاهراتی که مسالمتآمیز نبودند. اما اجازه بدهید ایران خودش، مسائلش را حل و فصل کند؛ یعنی همان کاری که الان دارد انجام میدهد.
پایان تحریم تسلیحاتی ایران
۲۷ مهر 99 تحریمهای تسلیحاتی شورای امنیت درست پنج سال پساز پذیرش برجام و برپایه آنچه ایران و کشورهای بزرگ در قطعنامه ۲۲۳۱ توافق کرده بودند، به پایان رسید. آمریکا در ادامه فشارهای حداکثری خود اما تلاش کرد که بار دیگر با بهانهتراشی موضوع را به سازمان امنیت بکشاند تا با سنگاندازی جلوی لغو آن را بگیرد. صرفنظر از دعواهای لفظی میان پمپئو و ظریف در این جلسه، روسیه و چین هم موضع جانبدارانهای نسبت به ایران اتخاذ کردند. تندترین واکنش به درخواست آمریکا مبنی بر تمدید تحریم تسلیحاتی ایران را واسیلی نبنزیا، سفیر روسیه در سازمان ملل متحد بر زبان آورد. سفیر روسیه گفت که این کشور مخالف فشار حداکثری و تحریم تسلیحاتی ایران است. او سیاست آمریکا را خفه کردن حداکثری نامید و گفت که ایالات متحده به این ترتیب عملا سیاست تغییر رژیم در ایران را در پیش
گرفته است.