عبدالرضا فرجی‌راد، تحلیلگر مسائل بین‌الملل در گفتوگو با جام‌جم:
عربستان، نگران دست برتر ایران بعد از مذاکرات وین است
حدود یک هفته قبل امیرعبداللهیان وزیر خارجه کشورمان در گفت‌وگویی از آمادگی ایران برای ازسرگیری روابط با عربستان سعودی خبر داد. برای بررسی مختصات این رابطه شکننده که بعد از چندسال در حال شکل‌گیری است با عبدالرضا فرجی‌راد، تحلیلگر مسائل منطقه و بین‌الملل گفتوگو کرده‌ایم که در ادامه آمده‌است.
در حال حاضر خبرهای مثبتی پیرامون احیای روابط ایران و عربستان شنیده می‌شود و وزیر خارجه کشورمان هم از آمادگی تهران برای از سرگیری این روابط خبر داده به نظر شما تیرگی چند ساله در رابطه ایران و عربستان چگونه در حال رفع شدن است و چه تحولاتی در منطقه و جهان باعث ایجاد فصل نوینی در رابطه ایران و سعودی شده‌است؟
عربستان از چند سال گذشته و به‌ویژه بعد از تصرف سفارت‌شان و همچنین حوادثی که در عراق، لبنان، سوریه و به‌ویژه یمن رخ داده تمایلی نداشته که با ایران رابطه‌ای برقرار کند و طبیعتا یک خصومت خاصی هم داشته است و در وضعیت تبلیغاتی نیز ضرباتی به ایران زده است اما این‌که چرا اکنون عربستان به سمت ایران حرکت کرده به دو موضوع بازمی‌گردد.
موضوع اول که بسیار مهم است بحث مذاکرات وین است؛ سعودی‌ها نمی‌خواهند از قافله عقب بمانند چرا که احساس می‌کنند اگر مذاکرات در وین به نتیجه برسد طبیعتا دست ایران از وضعیت فعلی بالاتر خواهد بود و از این‌رو می‌خواهند پیش از این اتفاق، رابطه خود را تنظیم کنند بنابراین در این زمینه می‌توان نتیجه‌گیری کرد که عربستان در رابطه با ارتباط با ایران خودش را با مذاکرات وین تنظیم می‌کند. کمااین‌که پیش از این چند بار مذاکره با ایران انجام شده بود اما زمانی که مذاکرات وین متوقف شد مذاکرات بین ایران و عربستان نیز متوقف شد اما اکنون که مجددا گفت‌وگوهای وین به‌صورت مثبت رو به جلو است، سعودی‌ها هم دور پنجم مذاکرات خود را آغاز کرده‌اند. با این پیش‌فرض اگر مذاکرات وین به نتیجه نرسد یا درباره آن احساس منفی به وجود بیاید، عربستان هم در گفت‌وگوهای خود با ایران این موضوع را در نظر می‌گیرد و به همان شکل رفتار خواهد کرد.
نکته بعدی این است که سعودی‌ها دیدند در منطقه خلیج‌فارس، اماراتی‌ها وارد گفتوگو با ایران شده‌اند این در حالی است که قطری‌ها نیز قبلا وارد گفتوگو شده بودند و همین موضوعات سعودی‌ها را حساس کرد چراکه محاصره و خطراتی که آنها برای قطر ایجاد کردند ناظر به ارتباط قطر با ایران بود اما حالا که اماراتی‌ها با ایران وارد گفتوگو شده‌اند و عمان هم که رابطه خوبی دارد بنابراین می‌خواهند از این قافله عقب نمانند البته اهمیت این مساله برایشان کمتر از مذاکرات وین است.
این موضوعات سبب شده که سعودی‌ها به این نتیجه برسند که لازم است رابطه خود را با ایران بهتر کنند اما شرط و شروطی دارد که به آن اشاره کردم.
در این تغییر و تحولات منطقه، رابطه ایران با مصر و ترکیه به موازات ارتباط با عربستان سعودی چگونه پیش خواهد رفت؟
دولت سیزدهم اصرار دارد با کشورهای همسایه و اسلامی رابطه صمیمی برقرار کند و در پنج ماهه اخیر نیز در این زمینه تلاش بسیاری کرده است؛ درباره ترکیه باید بگویم در این زمینه مشکلاتی به‌وجود آمده بود از جمله این‌که وقتی رابطه اقتصادی دو کشور کم می‌شود طبیعتا این موضوع روی روابط کشورها هم اثر منفی می‌گذارد.
از سوی دیگر اتفاقات سوریه و قفقاز در روابط ایران و ترکیه بی‌تأثیر نبوده است اما خوشبختانه هر دو کشور توانستند این موارد منفی را کنترل کرده و به موضوعات مثبت بپردازند. ترک‌ها نیز مانند سعودی‌ها اگر احساس کنند که مذاکرات وین نتیجه مثبتی دارد حرکت خود را سرعت می‌بخشند.
مصری‌ها هم زمانی که مبارک روی کار بود تحت تاثیر آمریکا قرار داشتند و می‌ترسیدند رابطه خود را با ایران تنظیم کنند و موضوعاتی مانند اسم خیابانی در تهران (خیابان خالد اسلامبولی که انور سادات را ترور کرد) را بهانه می‌کردند اما واقعیت این است که مصر نگران گروه‌های مخالف خودش است. همیشه ارتشی‌های مصر قدرت را به دست داشتند کما این‌که خود مبارک هم ارتشی بوده است و همین‌طور السیسی، بنابراین کلیت ارتش مصر علاقه‌مند نیست که پای ایران را به مصر باز کند و نگران جان گرفتن گروه‌های مخالف هستند.
در حال حاضر خبرهای مثبتی پیرامون احیای روابط ایران و عربستان شنیده می‌شود و وزیر خارجه کشورمان هم از آمادگی تهران برای از سرگیری این روابط خبر داده به نظر شما تیرگی چند ساله در رابطه ایران و عربستان چگونه در حال رفع شدن است و چه تحولاتی در منطقه و جهان باعث ایجاد فصل نوینی در رابطه ایران و سعودی شده‌است؟
عربستان از چند سال گذشته و به‌ویژه بعد از تصرف سفارت‌شان و همچنین حوادثی که در عراق، لبنان، سوریه و به‌ویژه یمن رخ داده تمایلی نداشته که با ایران رابطه‌ای برقرار کند و طبیعتا یک خصومت خاصی هم داشته است و در وضعیت تبلیغاتی نیز ضرباتی به ایران زده است اما این‌که چرا اکنون عربستان به سمت ایران حرکت کرده به دو موضوع بازمی‌گردد.
موضوع اول که بسیار مهم است بحث مذاکرات وین است؛ سعودی‌ها نمی‌خواهند از قافله عقب بمانند چرا که احساس می‌کنند اگر مذاکرات در وین به نتیجه برسد طبیعتا دست ایران از وضعیت فعلی بالاتر خواهد بود و از این‌رو می‌خواهند پیش از این اتفاق، رابطه خود را تنظیم کنند بنابراین در این زمینه می‌توان نتیجه‌گیری کرد که عربستان در رابطه با ارتباط با ایران خودش را با مذاکرات وین تنظیم می‌کند. کمااین‌که پیش از این چند بار مذاکره با ایران انجام شده بود اما زمانی که مذاکرات وین متوقف شد مذاکرات بین ایران و عربستان نیز متوقف شد اما اکنون که مجددا گفت‌وگوهای وین به‌صورت مثبت رو به جلو است، سعودی‌ها هم دور پنجم مذاکرات خود را آغاز کرده‌اند. با این پیش‌فرض اگر مذاکرات وین به نتیجه نرسد یا درباره آن احساس منفی به وجود بیاید، عربستان هم در گفت‌وگوهای خود با ایران این موضوع را در نظر می‌گیرد و به همان شکل رفتار خواهد کرد.
نکته بعدی این است که سعودی‌ها دیدند در منطقه خلیج‌فارس، اماراتی‌ها وارد گفتوگو با ایران شده‌اند این در حالی است که قطری‌ها نیز قبلا وارد گفتوگو شده بودند و همین موضوعات سعودی‌ها را حساس کرد چراکه محاصره و خطراتی که آنها برای قطر ایجاد کردند ناظر به ارتباط قطر با ایران بود اما حالا که اماراتی‌ها با ایران وارد گفتوگو شده‌اند و عمان هم که رابطه خوبی دارد بنابراین می‌خواهند از این قافله عقب نمانند البته اهمیت این مساله برایشان کمتر از مذاکرات وین است.
این موضوعات سبب شده که سعودی‌ها به این نتیجه برسند که لازم است رابطه خود را با ایران بهتر کنند اما شرط و شروطی دارد که به آن اشاره کردم.
در این تغییر و تحولات منطقه، رابطه ایران با مصر و ترکیه به موازات ارتباط با عربستان سعودی چگونه پیش خواهد رفت؟
دولت سیزدهم اصرار دارد با کشورهای همسایه و اسلامی رابطه صمیمی برقرار کند و در پنج ماهه اخیر نیز در این زمینه تلاش بسیاری کرده است؛ درباره ترکیه باید بگویم در این زمینه مشکلاتی به‌وجود آمده بود از جمله این‌که وقتی رابطه اقتصادی دو کشور کم می‌شود طبیعتا این موضوع روی روابط کشورها هم اثر منفی می‌گذارد.
از سوی دیگر اتفاقات سوریه و قفقاز در روابط ایران و ترکیه بی‌تأثیر نبوده است اما خوشبختانه هر دو کشور توانستند این موارد منفی را کنترل کرده و به موضوعات مثبت بپردازند. ترک‌ها نیز مانند سعودی‌ها اگر احساس کنند که مذاکرات وین نتیجه مثبتی دارد حرکت خود را سرعت می‌بخشند.
مصری‌ها هم زمانی که مبارک روی کار بود تحت تاثیر آمریکا قرار داشتند و می‌ترسیدند رابطه خود را با ایران تنظیم کنند و موضوعاتی مانند اسم خیابانی در تهران (خیابان خالد اسلامبولی که انور سادات را ترور کرد) را بهانه می‌کردند اما واقعیت این است که مصر نگران گروه‌های مخالف خودش است. همیشه ارتشی‌های مصر قدرت را به دست داشتند کما این‌که خود مبارک هم ارتشی بوده است و همین‌طور السیسی، بنابراین کلیت ارتش مصر علاقه‌مند نیست که پای ایران را به مصر باز کند و نگران جان گرفتن گروه‌های مخالف هستند.
