طبس در یک قدمی جهانی‌شدن
شاید اگر بخت دوباره همراهمان باشد، نام کشورمان یک بار دیگر با صدای بلند در آسمان این کره خاکی بپیچد و دیده‌ها را متوجه ایران و زیبایی‌های بی‌پایانش کند. این بار شاید نام ایران از ناحیه شرق کشور از کویری آرمیده در آغوش یزد ، کرمان ، سمنان ، اصفهان و خراسان در گوش مردم جهان بپیچد. از سرزمین طبس؛ سرزمینی با طبیعتی شگفت و بی‌نظیر که شگفتی‌های آب و خاک و سنگ و صخره و پستی و بلندی‌هایش، نام آن را در فهرست ژئوپارک‌های برتر جهان نشانده است. البته این عنوان فعلا موقتی است و نشان از ظرفیت بی‌نظیر این خطه برای ثبت جهانی دارد اما ثبت ماندگار این عنوان چند ماهی زمان می‌برد و تابستان که به چله رسید و کارشناسان یونسکو مهر تایید روی اصالت آن زدند، می‌توان یک بار دیگر، جهانی شدن ایران عزیز و باستانی را جشن گرفت و برایش آواز شادی و سربلندی سر داد.
اولین روزهای اردیبهشت زیبا همراه بود با انتشار خبری از بهترین ژئوپارک‌های جهان از این‌که هشت ژئوپارک جدید در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده و دو ژئوپارک از کشور عزیزمان هم فرصت ثبت در این فهرست جهانی را پیدا و تایید اولیه را هم دریافت کرده‌اند. تایید نهایی اما منوط به ارزیابی میدانی، رأی‌گیری و تایید نهایی در شورای عالی ژئوپارک‌های یونسکو است که همه اینها در بهار و تابستان اجرایی می‌شود. یکی از این دو ژئوپارک طبس در استان خراسان جنوبی است با گستره‌ای شگفت ، اسرارآمیز و حیرت آور که هنوز در میان مردم خودمان هم ناشناخته است. ژئوپارک یا به عبارتی پارک زمین‌شناسی طبق تعریف یونسکو، گستره‌ای است شامل پدیده‌ها و میراث زمین‌شناسی کمیاب و برجسته که در آن گستره، جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و فرهنگی ارزشمند یافت می‌شود. این گستره باید از برنامه‌های مدیریت گسترش و بهره‌برداری و طرح‌های حفاظتی برخوردار باشد و توان بالا بردن سطح اقتصادی جامعه محلی و جلب همکاری‌های مردمی را هم داشته باشد. شهر باستانی طبس که با مساحت ۲۲هزارو۷۷۱ کیلومتر مربع، بزرگ‌ترین ژئوپارک ایران است، بیشترین حجم ژئوسایت را در کشور دارد و حداقل 50 ژئوسایت مختلف در آن شناسایی شده که نه تنها مانند حلقه‌های زنجیر به هم متصلند که امکان ثبت در قالب یک ژئوپارک بزرگ را در یونسکو افزایش داده‌اند.
4 گروه ژئوپارکی بی‌نظیر
یک فعال حوزه گردشگری در خراسان جنوبی با اشاره به وجود چهار گروه ژئوسایت زیرمجموعه ژئوپارک طبس به ما می‌گوید: شاخص‌ترین جاذبه، ژئوسایت فرهنگی و تاریخی آستان مقدس امامزاده
حسین بن موسی الکاظم (ع) است که به عنوان یک مرکز فرهنگی، زیبایی‌های معنوی و بصری فراوانی هم دارد لذا مورد توجه گردشگران است. باغ گلشن نیز جزو ژئوسایت‌های فرهنگی و تاریخی بوده که قدمت باغ آن به دوران افشاریه برمی‌گردد، البته بنای آن در زلزله طبس نابود شده اما قسمتی از آن دوباره بازسازی شده است. احمد کاشانی با بیان این‌که بافت تاریخی اصفهک و کریت دو نمونه از ژئوسایت‌های زیبا در ژئوپارک طبس هستند، یادآور می‌شود جامعه محلی بخش‌هایی از بافت تاریخی اصفهک را مرمت کرده‌اند و با توجه به خدمات بوم‌گردی‌ها، محلی مناسب برای گردشگری است. ژئوسایت نایبند هم همواره مورد توجه گردشگران بوده، زیرا بافت تاریخی متفاوت از معماری سایر روستاها باعث شگفتی است و همنشینی نخل‌ها و درختان پرتقال در این روستا جاذبه گردشگری محسوب می‌شود.
مدیرعامل انجمن گردشگری پایدار در خراسان جنوبی با اشاره به وجود قلعه تاریخی در روستای نایبند عنوان می‌کند: وقتی انسان بر فراز برجک این قلعه می‌ایستددر یک سمت، پهنه بی‌انتهای لوت شمالی را می‌بیند و از سمت دیگر آن هم مزارع نخل و پرتقال جذابیت فوق‌العاده و بی‌نظیری دارد. چشمه آب گرم هم در بالا دست روستای نایبند وجود دارد و جاذبه گردشگری زیبایی است.
این فعال حوزه گردشگری در خراسان جنوبی به ژئوسایت زمین باستان شناسی طاق شاه عباسی هم اشاره کرده و می‌گوید: این طاق در انتهای چشمه مرتضی علی شهرستان طبس واقع شده و گردشگران بعد از پیمایش مسیر شگفت‌انگیز این چشمه به طاق شاه عباسی می‌رسند. ژئوسایت سد‌کریت به‌عنوان تاریخی‌ترین سد قوسی جهان برای گردشگران جذاب است.
کاشانی خانه‌های گبر را در کال جنی از دیگر ژئوسایت‌های زمین باستان‌شناسی در طبس برشمرده و می‌گوید: کال جنی، دره بسیار زیبایی است که گردشگران را به عمق ۴۰تا ۱۰۰متری زمین هدایت می‌کند. این دره ۹کیلومتر طول دارد. قدیمی‌ترین سنگ‌های این دره قدمتی ۶۳تا ۱۴۵میلیون ساله دارند. در مسیر کال جنی و روستای ازمیغان، اقامتگاه‌های بومگردی ایجاد شده که می‌توان برای اقامت گردشگر از آن استفاده کرد.
وی پناهگاه حیات وحش نایبندان را به‌عنوان زیر مجموعه‌ای از ژئوسایت طبیعی معرفی کرده و می‌گوید: این مجموعه بزرگ‌ترین زیستگاه یوز آسیایی است و کل، بز، قوچ و میش هم در این پناهگاه دیده می‌شود که برای گردشگری با هدف عکاسی جذاب است.
آمادگی برای پذیرایی از مسافران
گرچه ژئوپارک طبس هنوز به طور رسمی در یونسکو به ثبت نرسیده و در فهرست انتظار است و مانده تا خیل گردشگران از سراسر جهان به سوی آن گسیل شوند اما رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان طبس با اشاره به زیرساخت‌های فراهم شده در ژئوپارک طبس برای بازدید گردشگران می‌گوید: با مشارکت بخش خصوصی زیرساخت‌های اقامتی و پذیرایی در ژئوسایت‌های مختلف فراهم شده و آماده حضور گردشگران است.
کاظم نجاتیان می‌افزاید: با توجه به ظرفیت‌ها و قابلیت‌های متعدد شهرستان طبس، وجود زیرساخت‌های ریلی و هوایی، موقعیت استراتژیک و مناسب شهرستان، وجود هفت روستای هدف گردشگری، دو منطقه نمونه گردشگری، کویرهای بکر و متعدد، وجود بارگاه منور حضرت حسین بن موسی الکاظم (ع) با خدمات و امکانات مناسب موجب شده در سال‌های اخیر بخش خصوصی استقبال خوبی از این حوزه داشته باشد. وی با اشاره به ایجاد موزه میراث زمین در عمارت سردر باغ گلشن طبس یادآور می‌شود: در این موزه انواع کانی‌ها، سنگ‌ها، فسیل‌ها و مواد معدنی به نمایش گذاشته شده که جاذبه‌ای مهم در گردشگری طبس محسوب می‌شود.
به گفته وی، با شناسایی سایت فسیلی جدید در ژئوپارک طبس و کشف مرجان‌ها و دوکفه‌ای‌هایی متعلق به ۲۰۵ تا ۲۲۰ میلیون سال قبل، تعدادی از آنها به موزه زمین‌شناسی طبس منتقل شده است. این فسیل‌ها در بازدید کارشناسان از سایت مناطق جنوبی ژئوپارک طبس اواخر بهمن 1400کشف شد که کم‌نظیر و ارزشمند است. تنوع و گسترش لایه‌های فسیل‌دار در این سایت منحصر به‌فرد است.
نجاتیان ادامه می‌دهد: فسیل‌های گیاهی موزه هم قدمتی بیش از ۲۱۰ میلیون سال دارند و این فسیل‌ها نشان می‌دهد طبس در میلیون‌ها سال پیش جنگل‌های انبوه داشته و شرایط برای تشکیل زغال‌سنگ،خوب بوده است. قدیمی‌ترین فسیل که در ژئوپارک طبس نگهداری می‌شود مربوط به ۵۳۰میلیون سال پیش بوده و از جاذبه‌های دیدنی برای گردشگری در این منطقه است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان طبس همچنین از ایجاد زیرساخت‌های پذیرش گردش در ژئوسایت کال جنی با سرمایه بخش خصوصی خبر داده و تاکید می‌کند: تمام اقدامات لازم برای خدمات‌رسانی به گردشگران در این ژئوسایت فراهم شده است.
رضا سلیمان نوری - ایران
4 گروه ژئوپارکی بی‌نظیر
یک فعال حوزه گردشگری در خراسان جنوبی با اشاره به وجود چهار گروه ژئوسایت زیرمجموعه ژئوپارک طبس به ما می‌گوید: شاخص‌ترین جاذبه، ژئوسایت فرهنگی و تاریخی آستان مقدس امامزاده
حسین بن موسی الکاظم (ع) است که به عنوان یک مرکز فرهنگی، زیبایی‌های معنوی و بصری فراوانی هم دارد لذا مورد توجه گردشگران است. باغ گلشن نیز جزو ژئوسایت‌های فرهنگی و تاریخی بوده که قدمت باغ آن به دوران افشاریه برمی‌گردد، البته بنای آن در زلزله طبس نابود شده اما قسمتی از آن دوباره بازسازی شده است. احمد کاشانی با بیان این‌که بافت تاریخی اصفهک و کریت دو نمونه از ژئوسایت‌های زیبا در ژئوپارک طبس هستند، یادآور می‌شود جامعه محلی بخش‌هایی از بافت تاریخی اصفهک را مرمت کرده‌اند و با توجه به خدمات بوم‌گردی‌ها، محلی مناسب برای گردشگری است. ژئوسایت نایبند هم همواره مورد توجه گردشگران بوده، زیرا بافت تاریخی متفاوت از معماری سایر روستاها باعث شگفتی است و همنشینی نخل‌ها و درختان پرتقال در این روستا جاذبه گردشگری محسوب می‌شود.
مدیرعامل انجمن گردشگری پایدار در خراسان جنوبی با اشاره به وجود قلعه تاریخی در روستای نایبند عنوان می‌کند: وقتی انسان بر فراز برجک این قلعه می‌ایستددر یک سمت، پهنه بی‌انتهای لوت شمالی را می‌بیند و از سمت دیگر آن هم مزارع نخل و پرتقال جذابیت فوق‌العاده و بی‌نظیری دارد. چشمه آب گرم هم در بالا دست روستای نایبند وجود دارد و جاذبه گردشگری زیبایی است.
این فعال حوزه گردشگری در خراسان جنوبی به ژئوسایت زمین باستان شناسی طاق شاه عباسی هم اشاره کرده و می‌گوید: این طاق در انتهای چشمه مرتضی علی شهرستان طبس واقع شده و گردشگران بعد از پیمایش مسیر شگفت‌انگیز این چشمه به طاق شاه عباسی می‌رسند. ژئوسایت سد‌کریت به‌عنوان تاریخی‌ترین سد قوسی جهان برای گردشگران جذاب است.
کاشانی خانه‌های گبر را در کال جنی از دیگر ژئوسایت‌های زمین باستان‌شناسی در طبس برشمرده و می‌گوید: کال جنی، دره بسیار زیبایی است که گردشگران را به عمق ۴۰تا ۱۰۰متری زمین هدایت می‌کند. این دره ۹کیلومتر طول دارد. قدیمی‌ترین سنگ‌های این دره قدمتی ۶۳تا ۱۴۵میلیون ساله دارند. در مسیر کال جنی و روستای ازمیغان، اقامتگاه‌های بومگردی ایجاد شده که می‌توان برای اقامت گردشگر از آن استفاده کرد.
وی پناهگاه حیات وحش نایبندان را به‌عنوان زیر مجموعه‌ای از ژئوسایت طبیعی معرفی کرده و می‌گوید: این مجموعه بزرگ‌ترین زیستگاه یوز آسیایی است و کل، بز، قوچ و میش هم در این پناهگاه دیده می‌شود که برای گردشگری با هدف عکاسی جذاب است.
آمادگی برای پذیرایی از مسافران
گرچه ژئوپارک طبس هنوز به طور رسمی در یونسکو به ثبت نرسیده و در فهرست انتظار است و مانده تا خیل گردشگران از سراسر جهان به سوی آن گسیل شوند اما رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان طبس با اشاره به زیرساخت‌های فراهم شده در ژئوپارک طبس برای بازدید گردشگران می‌گوید: با مشارکت بخش خصوصی زیرساخت‌های اقامتی و پذیرایی در ژئوسایت‌های مختلف فراهم شده و آماده حضور گردشگران است.
کاظم نجاتیان می‌افزاید: با توجه به ظرفیت‌ها و قابلیت‌های متعدد شهرستان طبس، وجود زیرساخت‌های ریلی و هوایی، موقعیت استراتژیک و مناسب شهرستان، وجود هفت روستای هدف گردشگری، دو منطقه نمونه گردشگری، کویرهای بکر و متعدد، وجود بارگاه منور حضرت حسین بن موسی الکاظم (ع) با خدمات و امکانات مناسب موجب شده در سال‌های اخیر بخش خصوصی استقبال خوبی از این حوزه داشته باشد. وی با اشاره به ایجاد موزه میراث زمین در عمارت سردر باغ گلشن طبس یادآور می‌شود: در این موزه انواع کانی‌ها، سنگ‌ها، فسیل‌ها و مواد معدنی به نمایش گذاشته شده که جاذبه‌ای مهم در گردشگری طبس محسوب می‌شود.
به گفته وی، با شناسایی سایت فسیلی جدید در ژئوپارک طبس و کشف مرجان‌ها و دوکفه‌ای‌هایی متعلق به ۲۰۵ تا ۲۲۰ میلیون سال قبل، تعدادی از آنها به موزه زمین‌شناسی طبس منتقل شده است. این فسیل‌ها در بازدید کارشناسان از سایت مناطق جنوبی ژئوپارک طبس اواخر بهمن 1400کشف شد که کم‌نظیر و ارزشمند است. تنوع و گسترش لایه‌های فسیل‌دار در این سایت منحصر به‌فرد است.
نجاتیان ادامه می‌دهد: فسیل‌های گیاهی موزه هم قدمتی بیش از ۲۱۰ میلیون سال دارند و این فسیل‌ها نشان می‌دهد طبس در میلیون‌ها سال پیش جنگل‌های انبوه داشته و شرایط برای تشکیل زغال‌سنگ،خوب بوده است. قدیمی‌ترین فسیل که در ژئوپارک طبس نگهداری می‌شود مربوط به ۵۳۰میلیون سال پیش بوده و از جاذبه‌های دیدنی برای گردشگری در این منطقه است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان طبس همچنین از ایجاد زیرساخت‌های پذیرش گردش در ژئوسایت کال جنی با سرمایه بخش خصوصی خبر داده و تاکید می‌کند: تمام اقدامات لازم برای خدمات‌رسانی به گردشگران در این ژئوسایت فراهم شده است.
رضا سلیمان نوری - ایران
