موضوع کاهش معوقات مالیاتی، یکی از وعده‌های وزرای اقتصاد طی دو دهه گذشته بوده است. در کشورهایی که هزینه‌های دولت از طریق درآمدهای مالیاتی تامین می‌شود دولت‌ها توسعه کسب و کارهای بخش خصوصی را مدنظر قرار می‌دهند و زیرساختی را فراهم می‌کنند تا درآمد شرکت‌ها افزایش یابد و بر این اساس، مالیات و حقوق دولتی را دریافت کند. اما اقتصاد ایران با یک معضل اساسی روبه‌روست به نام اقتصاد دولتی. اگر وزرای اقتصادی در دو دهه گذشته، وعده کاهش معوقات مالیاتی را مطرح می‌کنند، خصوصی‌سازی اقتصاد و فاصله گرفتن دولت از این بخش، بیش از این مدت است که مطرح می‌شود. در شرایطی که دولت، مالک اصلی اقتصاد است، وصول مالیات سخت خواهد شد و همین موضوع باعث شده از استانداردهای مالیاتی جهانی فاصله بگیریم. امیدعلی پارسا، رئیس سابق سازمان امور‌مالیاتی، اوایل سال گذشته در مورد معوقات مالیاتی اعلام کرد 370هزار میلیارد تومان معوقه مالیاتی در کشور وجود دارد که 74هزار میلیارد تومان آن، بیشتر قابلیت تحقق طی دو سال را ندارد. غلامرضا حیدری‌کردزنگنه، رئیس اسبق سازمان امور مالیاتی کشور  تصریح کرد مالیات یک کار فرادولتی است و همه قوا باید برای وصول آن به کمک دولت بیایند. وی گفته، سامانه‌های متعدد و عدم اتصال آنها با یکدیگر، باعث شده برخی افراد از این فضا سوءاستفاده کنند و قانون را دور بزنند. 

 اجتناب از پرداخت مالیات
طبق آخرین آمار سازمان امور مالیاتی کشور حدود 100هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی وجود دارد که نیمی از آن مربوط به کسانی است که با خلاف اظهاری از پرداخت مالیات اجتناب می‌کنند. به‌نظر می‌رسد سامانه جامع مالیاتی هنوز نتوانسته به صورت جامع در کشور تاثیر بگذارد و باعث شده دولت از برخی درآمدها چشم‌پوشی کند.کارشناسان معتقدند برخی افراد از پرداخت مالیات فرار می‌کنند، در حالی که طی سال‌های گذشته، دولت به منظور اداره کشور و اقدامات توسعه‌ای، بهداشت و امنیتی از این محل هزینه کرده است. وی توضیح داده، بخشی از مالیات بر ارزش افزوده به منظور بهداشت و درمان واریز می‌شود و مردم به طور معمول با آن برخورد داشته‌اند؛ از این رو باید رویکرد مودیان تغییر کند. 

 دلایل تمایل نداشتن به پرداخت مالیات
برخی افراد به هر نحوی، در حال دور زدن قانون برای نپرداختن مالیات هستند. از این رو، برخی شرکت‌هایی که فعالیت مالیاتی انجام می‌دهند و در این کار تخصص دارند، اقداماتی انجام می‌دهند تا میزان پرداخت مالیات کاهش یابد. عباس آرگون، فعال اقتصادی به جام‌جم می‌گوید شرکت‌های خصوصی به منظور سرمایه در گردش، از بانک تسهیلات دریافت می‌کنند اما یکباره با تغییر قوانین تولید و تجارت آن شرکت بر هم می‌خورد. در این شرایط هم بدهی بانک انباشته می‌شود و هم باید مالیات آن پرداخت شود. البته برخی کارشناسان بر این باورند علاوه بر این موارد، به نظر می‌رسد فرهنگ عمومی نامناسب در ارتباط با پرداخت مالیات، ضعف در اطلاع‌رسانی مناسب در خصوص چگونگی هزینه کردن درآمدهای مالیاتی، پیچیدگی محاسباتی و درک نکردن افراد از چگونگی تعیین مالیات متعلق به آنها، احساس وجود تبعیض مالیاتی به مفهوم برخورد متفاوت مالیاتی میان مؤدیان همسان و شفافیت اطلاعاتی پایین در خصوص فعالان اقتصادی کشور، از جمله تلاش فعالان اقتصادی برای نپرداختن مالیات است. از سوی دیگر، بخشودگی برای کسانی که معوقه مالیاتی بالایی دارند و نبود ابزار تشویقی برای کسانی که به موقع مالیاتشان را پرداخت می‌‌کنند، از جمله تصمیمات نادرست است که افراد را به سمت بدحسابی سوق می‌دهد. 

 چرا فرار مالیاتی مهم نبود؟
امرا... امینی، عضو هیات علمی دانشگاه علامه‌طباطبایی درباره این‌که چرا فرار مالیاتی هر سال افزایش می‌یابد، به جام‌جم تصریح کرد: دولت هر سال با فروش نفت، هزینه‌های خود را پوشش می‌داد و درآمد شیرین و سهل‌الوصول نفت باعث می‌شد اصلاح ساختاری در اقتصاد اتفاق نیفتد، از این رو برنامه‌ریزی برای اخذ مالیات به تعویق می‌افتاد. کرد زنگنه،‌ رئیس اسبق سازمان امور مالیاتی هم در این باره معتقد است وقتی دولت در اقتصاد نقش پررنگ دارد و تجارت، تولید و توزیع را قصد دارد مدیریت کند با مواردی مانند اقتصاد زیرزمینی، اقتصاد رانتی و مواردی از این قبیل مواجه خواهیم بود. امینی می‌گوید: در شرایط تحریم دولت چاره‌ای جز اصلاح ساختار اقتصادی کشور نداشت اما این اتفاق حداقل باید 20 سال پیش اتفاق می‌افتاد.

محمد حسین علی‌اکبری -  گروه اقتصاد