مهم‌ترین چالش پیش روی توسعه اقتصاد دانش‌بنیان را در حال حاضر چه می‌دانید؟
فرآیند اقتصاد دانش‌بنیان مانند سامانه‌ای است که ورودی‌هایی دارد که پس از عبور از فرآیندهایی به خروجی تبدیل خواهد شد. واقعیت این است که در تمام این بخش‌ها با چالش‌های جدی روبه‌رو هستیم که باید بتوانیم از آنها عبور کنیم. اولین قدم برای رفع این موانع این است که بپذیریم می‌خواهیم کشوری تولیدمحور داشته باشیم. بنابراین در تمام قوانین و مقررات باید با همین محوریت تلاش کنیم که شرایط برای تولیدکننده مطلوب بوده و انگیزه کافی برای تولید داشته باشد. برای مثال وقتی تولیدکننده بخواهد از وام بانکی با بهره‌های سنگین استفاده کند و در معرض تورم‌ها باشد، فقط در حالتی که بتواند بالای 60 تا 70 درصد سودآوری داشته باشد، می‌تواند به راه خود ادامه دهد که معمولا این میزان سودآوری در ابتدای راه بسیاری از محصولات و فناوری‌های دانش‌بنیان امکانپذیر نیست. 
 چطور باید شرایط مطلوب تولیدکنندگان فراهم شود؟
صدور مجوزهای مورد نیاز، کمک برای ورود و توسعه سهم از بازار داخلی و ایجاد شرایط رقابت برابر میان تولیدکنندگان داخلی و خارجی از جمله مواردی است که نیاز به توجه ویژه‌تری دارد. در بیشتر اسناد و قوانین ما به بحث خلق دانش و تولید پرداخته شده اما معمولا به بازار و جذب این دانش کمتر فکر شده است. در بررسی‌هایی که روی سندهای نقشه جامع علمی کشور نیز داشتیم این خلأ قابل مشاهده بود. بنابراین لازم است نگاه ویژه‌تری به خلق بازار و بازارسازی برای فناوری‌ها و محصولات تولید شده در این مسیر داشته باشیم. 
 وجود پارک‌های علم و فناوری در دانشگاه‌ها تا چه حد می‌تواند به رشد زیست‌بوم دانش‌بنیان کشور کمک کند؟
در دانشگاه تربیت مدرس، 10 هزار دانشجوی تحصیلات تکمیلی، 800 عضو هیأت‌علمی و تعداد بالایی اساتید مهمان و دانشجوهای پسادکتری مشغول فعالیت هستند که ظرفیت بی‌بدیلی از نیروی انسانی متخصص و دارای دانش را به وجود آورده‌اند. در صورتی که سیاستگذاری‌های کلان دانشگاه به سمتی باشد که تحقیقات و پایان‌نامه‌های دانشجویی از مباحث صرفا تحقیقاتی به سمت محصول‌محور سوق داده شوند می‌توان این ظرفیت بکر را به نیروهای متخصص مورد نیاز صنعت و تولید کشور تبدیل کرده و به مسیر توسعه اقتصاد دانش‌بنیان کشور هدایت کرد. البته این به معنی تخصیص حمایت‌ها و بودجه‌های تحقیقاتی متناسب با نیازهای تحقیقات محصول‌محور است. اگر اقدام کافی و به‌موقع در این زمینه نداشته باشیم، شاهد افزایش نرخ مهاجرت نیروهای متخصص و نخبگان خواهیم بود. 
 پارک علم وفناوری دانشگاه تربیت‌مدرس تا چه حد توانسته در این راستا مؤثر عمل کند؟ 
اکنون در دهه پنجم انقلاب، دانشگاه تربیت ‌مدرس به مرحله‌ای رسیده که توانسته‌ایم به اندازه کافی نیروی خلاق و دارای دانش کافی تربیت کنیم که سراسر دنیا به دنبال جذب آنها هستند اما هنوز تا مرحله تبدیل‌شدن این دانش به سرمایه و ارزش در کشور فاصله داریم. بهترین مکان حرکت به سمت ارزش‌آفرینی از دانش تولیدشده در دانشگاه‌های پارک‌های علم و فناوری هستند؛ پارک علم و فناوری تربیت مدرس نیز با همین هدف شکل گرفته است و از پارک‌های علم و فناوری اصلی کشور به شمار می‌رود. توسعه یک فناوری از شکل‌گیری ایده اولیه تا تبدیل‌شدن به محصول نهایی در سطوح مختلفی به نام سطوح آمادگی فناوری (TRL) دسته‌بندی می‌شود که شامل 9 سطح است. ما به عنوان پارک علم و فناوری باید فضای رشد و حمایت را از سطح 3 تی.‌آر.ال که ایده اثبات مفهومی می‌شود که همان خروجی دانشگاه‌هاست تا سطح 9 که رسیدن به محصول نهایی است، فراهم کنیم. تاکنون بیش از 170 شرکت در پارک علم و فناوری دانشگاه تربیت مدرس در حال فعالیت هستند و تلاش کرده‌ایم در حد توان خود امکان توسعه ایده‌های 10هزار دانشجوی این دانشگاه در مسیر تبدیل‌شدن به فناوری و محصول را هموارتر کنیم. 
 برنامه‌ای برای توسعه فعالیت‌های پارک در نظر دارید؟
ما یکی از معدود پارک‌های علم و فناوری دانشگاهی کشور هستیم که فضای وسیع چندهکتاری در دو سایت پژوهشی دانشگاه در دانشکده کشاورزی تربیت مدرس و سایت شهید بابایی دانشگاه تربیت مدرس در اختیار داریم که می‌تواند فضای مناسبی را برای تأسیس برج‌های فناوری و استقرار تعداد بیشتری از شرکت‌ها فراهم کند. اما در بودجه پارک‌ها بودجه عمرانی تعریف نشده است. به همین دلیل نیاز است که معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و وزارت علوم حمایت اولیه برای راه‌اندازی این دو سایت را داشته باشند تا در ادامه امکان سرمایه‌گذاری‌های خصوصی برای توسعه بیشتر این مراکز هم فراهم شود. 

لزوم سرمایه‌گذاری کلان برای تحقق شعار سال
از دکتر حسین نادری‌منش پرسیدم اصلی‌ترین نیاز شما به عنوان یکی از مسوولان زیست‌بوم دانش‌بنیان برای تحقق شعار سال چیست. وی در پاسخ گفت: «پارک‌های علم و فناوری نقش مهمی در توسعه زیست‌بوم دانش‌بنیان دارند، در نتیجه برای این که بتوانیم در این زیست‌بوم عملکرد مؤثری داشته باشیم باید بودجه حمایتی مناسبی داشته باشیم که در حال حاضر این بودجه زیر 20 میلیارد تومان است که عملا نمی‌تواند پاسخگوی نیازها و حمایت‌های مورد نیاز بیش از 170شرکت مستقر در پارک و 10هزار دانشجوی دانشگاه باشد که می‌خواهند در مسیر تبدیل ایده به محصول قرار بگیرند. این شرکت‌ها خطرپذیری بالایی دارند و معمولا نرخ موفقیت چنین شرکت‌هایی در کل دنیا پایین است، اما اگر از بین 10 شرکت دو شرکت نیز موفق شوند، با رشد سریعی که دارند می‌توانند جبران کل هزینه را داشته باشد. با وضعیت کنونی، اگر بخواهیم واقعا کار نتیجه‌بخشی داشته باشیم باید حداقل 1000 میلیارد تومان سرمایه‌گذاری کنیم تا بتوانیم به سوددهی چندهزار میلیاردی از این شرکت‌ها دست پیدا کنیم. این موضوع به ویژه در خصوص شرکت‌هایی که از دل دانشگاه‌ها شکل می‌گیرند پررنگ‌تر است؛ دانشگاهیان عادت به دریافت بودجه‌های پژوهشی و حمایت تحقیقاتی دارند و به طور مستقل در بسیاری از موارد نمی‌توانند بدون دریافت حمایت ایده‌های خود را به سمت تولید فناوری سوق دهند. 
دکتر نادری‌منش همچنین یادآور شد: «البته در کنار این موضوع باید توجه شود که شرکت‌های دانش‌بنیان واقعا دانش‌بنیان باشند و فقط به دنبال افزایش تعدادشان نباشیم. مدیریت صحیح، کمک به استانداردسازی محصولات، ایجاد بازار رقابتی و کمک به بازاریابی و مشاوره در سطوح مختلف می‌تواند شرایط بهتری را برای رشد اقتصاد دانش‌بنیان در کشور فراهم کند.»

عسل اخویان‌طهرانی - گروه دانش و سلامت