اصحاب پیامبر چه ویژگی‌هایی داشتند؟
خود کلمه‌ اصحاب دارای تعریفی در علوم یا تاریخ حدیث است به معنی کسانی که با پیامبر(ص) ملاقات داشته و به نحوی مصاحب و همراه ایشان بودند و به کسانی هم که از جهاتی ایشان را همراهی کرده اما دیداری نداشته‌اند تابعین گفته می‌شود. یاران پیامبر بنابر ویژگی‌هایی که داشتند و برحسب درجات‌شان، دارای رتبه و مقام متفاوتی بودند. از منظر اهل‌سنت که قائل به عدالت صحابه هستند، هرکسی که مصاحب پیغمبر بوده و ایشان را دیده و همنشین ایشان بوده عادل است اما در میان شیعه این‌طور نیست. طبق نظر شیعیان، صرف دیدن پیامبر فضیلت به حساب نمی‌آید و دلالتی بر عادل‌بودن آنها نیست و باید ویژگی‌های هرکدام از اصحاب را در نظر بگیریم. در اینجا بیان نکته‌ای از حضرت آیت‌ا... جوادی‌آملی خالی از لطف نیست. افرادی از ایشان سؤال کردند که چه کاری انجام دهیم تا امام زمان‌مان را ملاقات کنیم؟ ایشان فرمودند دیدن امام ‌زمان لذتبخش و از جهاتی خوب هست اما مهم‌تر و بهتر این است به گونه‌ای رفتار کنیم تا مورد لطف و عنایت و نگاه حضرت باشیم. این مسأله در مورد افرادی که پیغمبر را ملاقات کرده‌اند هم صدق می‌کند. در میان آنها کسانی بودند که برخلاف سیره و سنت ایشان عمل می‌کردند و درمقابل عده‌ای هم جزو یاران و اصحاب و همراهان ایشان به حساب می‌آمدند. در اینجا موضوع صحبت‌مان در مورد کسانی است که همراه بودند، یعنی به‌صورت عملی همراهی پیغمبر می‌کردند. اینها خودشان دارای رتبه و درجه متفاوت بودند.  ما در بین اصحاب پیغمبر، سلمان، ابوذر، مقداد و امثالهم را داریم. در بین مصاحبان ایشان، کسانی که به هر نحوی در ویژگی‌های اعتقادی، رفتاری و اخلاقی به پیغمبر نزدیک‌تر بودند می‌توانستند گوی سبقت را بربایند و از همه پیشی بگیرند.
جایگاه سلمان در میان یاران پیامبر(ص) چگونه بود؟
یکی از این کسانی که جزو سابقون، پیشی‌گیرندگان و اصحاب خاص حضرت هست، سلمان است. سلمان فارسی و پیامبر(ص) در مدینه وقتی که ایشان بعد از هجرت به مسجد قبا می‌روند همدیگر را ملاقات می‌کنند و در جریانات مختلف تاریخی نیز نقش ویژه‌ای داشتند. در مورد ویژگی‌های اخلاقی و اعتقادی و رفتاری سلمان روایتی از امام‌صادق(ع) را برایتان نقل می‌کنم. از امام‌صادق(ع) سؤال می‌شود که چرا شما ارادت خاصی به سلمان فارسی دارید و حتی به او سلمان محمدی می‌گویید؟ حضرت در پاسخ می‌فرمایند به خاطر سه ویژگی که در سلمان وجود دارد و باعث شده که من سلمان را دوست بدارم. اول این‌که ایشان خواسته‌ امیرالمومنین را که امام‌زمانش بوده بر خواسته‌ خودش مقدم می‌داشت که این نشانه‌ ولایتمداری اعتقاد راسخ سلمان بود. دوم مستمندان و فقرا را دوست داشت و با تواضع و فروتنی با ایشان برخورد می‌کرد که این نشانه‌ اخلاق و رفتار برتر ایشان است. نکته سوم علم‌دوستی و نگاه خاص وی به مباحث علمی است که در روایات آمده است بارها با عایشه به بحث و گفت‌وگوی علمی می‌پرداخته است. برای ما شیعیان چه افتخاری بالاتر از این‌که امام معصوم ما سلمان فارسی را این‌چنین محبوب خود دانسته و برایش ارزش قائل بوده است.
برای مردم ایران، سلمان فارسی از چه جهاتی داری اهمیت و در ذهن‌ها پررنگ‌تر از سایر صحابه است؟
سلمان فارسی به هر جهت ایرانی بوده و هموطن ماست و به قولی حب‌الوطن من‌الایمان، به این معنی که وطن‌دوستی جزئی از ایمان است. به‌هرحال آدم کشورش، ملتش، شهر و دیارش را دوست دارد و مهم‌تر از این، مهر تاییدی از جانب پیغمبر و اهل‌بیت روی سلمان فارسی خورده و به سبب مودت و محبت و عشقی که به ایشان داریم، سلمان را نیز به خاطر محمدی‌ بودنش دوست می‌داریم و همه‌ اینها باعث می‌شود که سلمان را به‌صورت خاصی مایه‌ افتخار ایران و خودمان می‌دانیم.
اگر در جریان باشید سریالی در مورد سلمان فارسی در دست ساخت است. به نظر شما این‌قبیل حرکت‌ها چقدر می‌تواند در ذهن مخاطب ماندگار و دارای بازخورد مثبت باشد؟
اگر کسی بخواهد اهل‌بیتی باشد و رهرو راستین و صادقی برای امام زمانش باشد‌‌ سلمان الگوی مناسبی‌است. در روایات ما آمده ظرفیت و رتبه سلمان حتی از ابوذر هم بالاتر است. این درجات و رتبه‌ها را ما نمی‌توانیم تشخیص دهیم چنان‌که امام معصوم فرموده است: ابوذر اگر علم داشت و می‌دانست چه در قلب سلمان می‌گذرد یا او را می‌کشت یا تکفیر می‌کرد. درست است که ابوذر هم برای ما خیلی محترم و دارای مقام است و جزو افرادی ا‌ست که به ایشان هم مهر تایید خورده اما بین اصحاب و همراهان پیغمبر سلمان رتبه و ظرفیت بالاتری دارد. پس هر مقدار که ما در امور مختلف در مسائل علمی و اخلاقی و باورهای دینی تبعیت خودمان را داشته باشیم به اهل‌بیت نزدیک‌تریم.

فهیمه زندیه - چاردیواری