حال خوب زمین با تجدیدپذیرها
انرژیهای تجدیدپذیر موهبتی است که شاید در کمتر کشوری بتوان از انواع آن بهرهمند شد. داشتن ۳۰۰روز آفتابی و تونلهای بادی فراوان تنها گویای بخشی از شرایط مساعد کشور در بهرهگیری همهجانبه از انرژیهای تجدیدپذیر است؛ برای مثال در بحث استفاده از ظرفیتهای انرژی خورشیدی، حتی استانهای گیلان و مازندران که ابرناکترین مناطق کشور ما هستند، انرژی خورشیدی بیشتری در مقایسه با مونیخ دریافت میکنند که بیشترین میزان تابش آفتاب را در آلمان -کشوری با کارنامه درخشان در بهرهگیری از انرژیهای نو _ دارد. با وجود این، سهم تجدیدپذیرها در تولید برق کشور فقط یک درصد است؛ با توجه به مشکلات تأمین انرژی در سالهای اخیر و نگرانیهای فزاینده گرمایش زمین و آثار ناشی از تغییر اقلیم، شاید وقت آن رسیده است که تجدیدنظری درباره تجدیدپذیرها کنیم.
کاهش انتشار کربن و دیگر گازهای گلخانهای هرچند در دستورکار نشستهای اخیر تغییرات اقلیمی نظیر کاپ۲۶ قرار گرفت اما با توجه به ساختار جوامع سرمایهداری و تفکر حاکم بر تولیدات انبوه و سبک زندگی مصرفگرایی، باید گفت در حالت واقعبینانه کاهش صددرصدی گازهای گلخانهای محال است. بنابراین در کنار کاهش چند درصدی این گازها، راهکاری جز سازگاری نداریم.
تابش 95 درصدی و بیحاصلی
دکتر سیدمحمدجواد موسوی، نایبرئیس انجمن سازندگان و تامینکنندگان کالا و خدمات انرژیهای تجدیدپذیر (ساتکا) در گفتوگو با جامجم بهدلایل اصلی توسعهنیافتگی استفاده از انرژیهای نو در کشور اشاره کرد. وی معتقد است: «شرایطاقلیمی و موقعیت جغرافیایی ما در بحث استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر خاص و مطلوب است. اینکه ۹۵ درصد کشور از تابش بسیار مطلوب برای بهرهبرداری از انرژی خوشیدی برخوردار است، گواه خوبی برای شرایط استثنایی کشور در این زمینه بهحساب میآید، افزون بر آن، استفادههای زیادی هم میتوانیم از انرژی باد بهدلیل تونلهای بادی فراوان ببریم. بنابراین شکی در این نیست که حجم زیادی از نیاز نیروی برق کشور را میتوان با استفاده از تجدیدپذیرها تامین کرد؛ با این حال توفیقات چندانی در آن نداشتیم.»
سیاستهای غلط قیمتگذاری
موسوی متهم اصلی این توسعهنیافتگی را ارزان بودن انرژی در کشور و یارانههایی که به آن تخصیص داده میشود، دانسته و میگوید: «یکی از دلایل اصلی روی نیاوردن به استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر، ارزان بودن انرژی در کشور است. به اعتقاد من تا زمانی که نرخ انرژی به نرخ واقعی خود نرسد و در محاسبات کشور لحاظ نشود، درک عمیقی از بهرهبرداری از انرژیهای نو نخواهیم داشت. بهعبارت دیگر اگر قیمتهای یارانهای در قیمتگذاری انرژی حذف و نرخ واقعی آن اعمال میشد، امروز میتوانستیم به صنعت انرژیهای تجدیدپذیر قدرت بیشتری بدهیم. در کل سیاستهای غلط در بحث قیمتگذاری انرژی باعث شده است که عموم افراد هم تفکر بهرهبرداری از انرژیهای تجدیدپذیر را نداشته باشند و کمتر به این سمت کشیده شوند در واقع آنها ترجیح میدهند بهجای بهرهگیری از انرژیهای نو از انرژیهایی با سوخت فسیلی استفاده کنند.»
بهرهبرداری بر پایه آمایش سرزمینی
این را هم باید درنظر بگیریم که ایران دارای مصرف بالای انرژی برق بوده و در صورتیکه بخواهد در آینده خودکفا باشد، نیازمند منابع جدید انرژی مانند انرژی خورشیدی است. در سال 1397/ ۲۰۱۸ میزان مصرف انرژی برق در ایران برابر با 255 میلیون مگاواتساعت بوده است. مقدار تابش خورشیدی در نقاط مختلف کره زمین متفاوت است و بالاترین مقدار متعلق به کمربند خورشیدی جهانی است. کشورمان در کمربند خورشیدی قرار دارد و مقدار بالایی از تابش خورشیدی را دریافت میکند؛ کشور ما ۳۰۰ روز آفتابی در سال دارد، به همین دلیل استفاده از سیستمهای خورشیدی در آن از نظر فنی و اقتصادی توجیهپذیر است.
موسوی با درنظر گرفتن تنوع اقلیمی در کشور تصریح میکند: «برای بهرهبرداری وسیع و تولید انرژی در مقیاس کشوری باید آمایش سرزمینی را مدنظر قرار داد. به عبارت روشنتر در هر جایی از کشور باید به فراخور شرایط محیطی آن منطقه از تجدیدپذیرها بهره گرفت. برای مثال نمیتوان پنلهای خورشیدی را در همه جای کشور راهاندازی کرد چرا که در برخی از مکانها که درجه تابش خورشید بالاست، میزان حرارت بهقدری است که پنلهای خورشیدی فوتوولتائیک را از کار میاندازد و بهتر است از این نوع پنلها در مکانهای بسیار گرم کمتر استفاده کرد.
کارشناسان معتقدند، منطقه لواسانات در تهران یکی از مناسبترین مکانها برای راهاندازی پنلهای فوتوولتائیک بهصورت وسیع است. موسوی با اشاره به میزان متفاوت تابش آفتاب در مناطق مختلف کشور میگوید: «بهکارگیری انواع پنلهای خورشیدی به میزان درجه تابش آفتاب در مناطق مختلف کشور بستگی دارد. بهتر است از پنلهای حرارتی در مناطق کویری که دارای درجه تابش آفتاب شدیدی هستند استفاده کرد؛ زیرا در این مدل از پنلها، آیینههای محدب بزرگی در مسیر تابش خورشید قرار داده میشود تا بهواسطه حرارت بالا، نیرو و برق تولید شود.»
به گفته وی، مناطق زیادی هم در کشور در مسیر تونلهای بادی قرار دارند و میتوانیم بهعنوان انرژی بادی از آنها بهره بگیریم. نکته مهم این است که با وجود این ظرفیتهای بالا، هیچگاه نتوانستیم از آنها بهره کافی بگیریم و برای اعمال رفتارهای سازگارانه در راستای رها شدن از آثار زیانبار تغییرات اقلیمی در کشور نیازمند برنامه جامع 10 تا 20 سالهای برای استفاده از تجدیدپذیرها هستیم، همچنین این روند باید بهگونهای باشد که با تغییر دولتها، خللی در به ثمر رسیدن برنامهها بهوجود نیاید.
منبع: پژوهش استفاده از انرژیهای تجدیدپذیریکی از روشهای سازگاری با تغییر اقلیم در ایران بابک شیخ بیکلواسلام، تهمینه سخنصفت
خورشید تمام برق کشور را تولید میکند
آنچه از مطالب مطرح شده حاصل میشود این است که تابش شدید خورشید در کمربند بیابانی زمین نظیر کویر لوت امکان استفاده از انرژی خورشیدی را برای کشورهایی که در این منطقه جغرافیایی قرار دارند، فراهم میکند. با توجه به اینکه ایران روی کمربند بیابانی جهان قرار گرفته و دارای مناطق بیابانی وسیعی با جذب بالای پرتوهای خورشیدی است، این امکان برای این کشور کاملا مهیاست. براساس برآوردها، طراحی یک نیروگاه برق خورشیدی در کویر لوت، به وسعت ۲۱۰۰ کیلومتر مربع، قادر است تمام برق ایران را تأمین کند. هرچند از لحاظ اقتصادی، احداث و راهاندازی چنین نیروگاهی در یک بازه زمانی در مقایسه با استفاده از سوختهای فسیلی مقرون بهصرفه بهنظر نمیرسد اما از یکسو مصرف بالای برق در کشور موجب شده که استفاده از انرژی خورشیدی را توجیهپذیرتر و اقتصادیتر از سوختهای فسیلی بدانیم و از سوی دیگر برای برونرفت از بحران گرمایش زمین و آثار زیانبار تغییر اقلیم هرگونه اقدامی در جهت کاهش اثرات مخرب این پدیده ضروری است زیرا معضلات تغییر اقلیم جهانی بهدلیل فعالیتهای انسانی، واقعیتی انکارناپذیر است و بیتوجهی به آن، میتواند به از بین رفتن امکان حیات روی سیاره زمین ختم شود.
مهتاب دمیرچی - گروه دانش و سلامت