«جام‌جم» دلایل کاهش سن بلوغ و راه‌های کاستن از آسیب‌های آن را بررسی می‌کند
نوجوانان دبستانی
بعضی بچه‌ها انگار یکباره از دنیای کودکی کنده می‌شوند و در آغوش نوجوانی می‌افتند؛ انگار که جهشی ناگهانی می‌کنند و یکدفعه چند سال به جلو می‌پرند. اینها می‌شوند کودکانی که بی‌موقع پا به نوجوانی گذاشته‌اند و کسی شده‌اند که نباید باشند.
حکایت اینها حکایت کاهش سن بلوغ است که از بچه مدرسه‌ای‌های بند انگشتی، نوجوانانی با جسم‌های بالغ شده می‌سازد که هیچ تناسبی با افکار بالغ نشده‌شان ندارد. بلوغ زودرس را باید جدی گرفت و به‌عنوان نسخه‌ای پیشگیرانه اصلا کاری کرد تا احتمال وقوعش کمتر شود. به‌خصوص باید سبک زندگی‌ها را تغییر داد و به سمت سبک‌های سالم‌تر رفت تا بچه‌ها در بچگی‌شان غرق شوند نه در دنیای ناآشنایی که در آن غریبه‌اند.
بلوغ زودرس البته چالشی جهانی است که هنوز برایش دلیل قطعی نیافته‌اند ولی عواملی هست که به‌عنوان سبب‌ساز معرفی می‌شود که ریشه در سبک زندگی امروزی دارند، سبکی که نه‌فقط ما که تک‌تک کشورهای دنیا را درگیر کرده و کودکان را هدف گرفته است.
کره زمین و بالغان کوچک
بعضی مرزبندی‌های سنتی را باید فراموش کرد و مشغول بازتعریف برخی مفاهیم شد مثلا تعریف‌مان از سن شروع نوجوانی را که به‌گفته دکتر غلامعلی افروز، روان‌شناس و استاد ممتاز دانشگاه، دیگر مثل 40 یا 50 سال گذشته نه برای پسران در بازه سنی 15 تا 16 سال رخ می‌دهد و نه برای دختران در محدوده 14 تا 16سالگی. او به ایسنا می‌گوید: «چون مهم‌ترین شاخص آغاز دوره نوجوانی، تجربه بلوغ جنسی است پس همگان باید بدانند بچه‌ای که هم‌اکنون در مقطع چهارم یا پنجم دبستان درس می‌خواند، بالغ است.»
البته این اتفاق فقط مختص جامعه ما نیست بلکه همه جوامع با آن مواجهه دارند به طوری که دکتر معصومه تختی، روان‌شناس و مشاور خانواده در گفت‌وگو با ما به تشریح مطالعه‌ای جهانی در سال 2020 می‌پردازد که نمایی از آنچه را که در قاره‌های مختلف جهان رخ می‌دهد به نمایش می‌گذارد. به گفته او این مطالعات نشان می‌دهد در40 سال اخیر به ازای هر دهه، سه ماه از سن بلوغ کاسته شده که افتی حداقل یک‌ساله را تایید می‌کند.
همچنین این مطالعات نشان داده در کشورهای اروپایی سن بلوغ در حدود 9 سال و پنج ماهگی تا 10 سال و پنج ماهگی اتفاق می‌افتد در حالی که در آمریکا از هشت سال و هشت ماهگی تا 10 سال و سه ماهگی، در آفریقا از10 سال و یک ماه تا 13 سال و دو ماهگی و در آسیا نیز از هشت سال و 9 ماه تا 11 سال و پنج ماهگی این پدیده ظاهر می‌شود. در حالی که در خاورمیانه - که ما نیز در آن واقع شده‌ایم - سن بلوغ حول‌و‌حوش 9 سال و هفت ماه تا 10 سال و سه ماه رخ می‌دهد.
اشتباهات سبک زندگی
اما چرا این‌چنین است و چرا بلوغ زودرس مثل اپیدمی همه جهان را درگیر کرده است؟ دکتر تختی می‌گوید: «بلوغ جنسی یکی از مراحل رشد است که زمان آغاز آن به عواملی مثل ژنتیک، نژاد، جغرافیا، محیط تربیتی، سبک زندگی و نوع تغذیه و ارتباطات و معاشرت بچه‌ها مربوط می‌شود»، دکتر افروز نیز «تغییر الگوهای تغذیه و مصرف بیش از اندازه فست‌فودها، گوشت و مرغ» را در این پدیده اثرگذار می‌داند و مونا فلسفی، روان‌شناس کودک و نوجوان هم از عواملی همچون «رژیم غذایی نامناسب، استفاده از غذاهای فرآوری شده، جهش ژنی، سیگار کشیدن مادر در دوران بارداری، مصرف بیش از اندازه گوشت قرمز و تماشای بیش از حد تلویزیون و استفاده بیش از اندازه کودکان از فضای مجازی نام می‌برد».
یوسف نوری، وزیر آموزش‌و‌پرورش کشورمان هم از کاهش یک تا سه ساله سن بلوغ در کشورمان خبر می‌دهد و این مسأله را ناشی از نوع تغذیه و گسترش رسانه‌های ارتباط جمعی می‌داند.
در واقع هرکدام از این کارشناسان به محورهایی از سبک زندگی اشاره دارند که غلط طراحی شده‌اند و ناخواسته بر بچه‌های ما اثر گذاشته‌اند؛ بچه‌هایی که به‌زودی پا به عصر بزرگسالی می‌گذارند و تار و پود جامعه را می‌سازند. به همین دلیل معصومه تختی توصیه‌هایی خطاب به خانواده‌ها دارد که به احتمال زیاد مانع بروز بلوغ زودرس می‌شود: «به والدین سفارش می‌کنیم برای جلوگیری از بلوغ زودرس در کنار این‌که سبک زندگی سالم را به آنها یاد می‌دهند و در اختیارشان قرار می‌دهند (تغذیه، خواب، ورزش و آرامش) از ارائه محرک‌های غیرضروری دیداری و شنیداری که رفتارهای جنسی را زودتر از موقع در بچه‌ها بیدار می‌کند، پرهیز کنند زیرا این محرک‌ها، گرایش‌ها و تمایلاتی را در بچه‌ها برمی‌انگیزد که آنها توانایی شناختی اداره کردنشان را ندارند».
بلوغ زودرس؛ فرصت یا تهدید؟
با این که معصومه تختی، روان‌شناس تاکید دارد فرضیه‌ای مطرح است که کاهش سن بلوغ و افزایش سرعت این کاهش را در راستای تکامل بشر و همسو با سرعت رشد انسان در سایر جنبه‌های شخصیتی و روان‌شناختی می‌داند اما باز هم تاکید دارد که نباید اجازه دهیم بچه‌ها بلوغ زودرس را تجربه کنند. در توضیح چرایی آن نیز می‌گوید: «اگر میان جنبه شناختی بچه‌ها و رشد جنسی آنها هماهنگی وجود نداشته باشد آنها آسیب‌های روانی، اجتماعی و رفتاری خواهند دید که حتی ممکن است ادامه‌اش به دوره بزرگسالی هم برسد و در کارکرد تحصیلی، اعتماد به‌نفس و ارتباطات افراد اثر بگذارد».
مونا فلسفی، روان‌شناس کودک نیز تاکید می‌کند که چاقی، کوتاهی قد، افسردگی، مشکلات رفتاری و روانی، فعالیت‌های جنسی زودهنگام و پرخاشگری از عوارض بلوغ زودرس است که والدین حتما باید به آنها توجه داشته باشند. البته دکتر افروز، روان‌شناس فقط نیمه خالی لیوان بلوغ زودرس را نمی‌بیند و به آن به چشم یک فرصت نیز می‌نگرد: «اگر این بچه‌ها حمایت و هدایت شوند، می‌توانند قدرت خلاقیت بیشتری داشته باشند چرا که دوران نوجوانی و بلوغ فرصتی برای رشد سریع سلول‌های مغز است، از این‌رو بچه‌هایی که بلوغ و به‌ویژه بلوغ زودرس را تجربه می‌کنند نیاز به الگوهای مطلوب و محبوب دارند».
مریم خباز - گروه جامعه
بلوغ زودرس البته چالشی جهانی است که هنوز برایش دلیل قطعی نیافته‌اند ولی عواملی هست که به‌عنوان سبب‌ساز معرفی می‌شود که ریشه در سبک زندگی امروزی دارند، سبکی که نه‌فقط ما که تک‌تک کشورهای دنیا را درگیر کرده و کودکان را هدف گرفته است.
کره زمین و بالغان کوچک
بعضی مرزبندی‌های سنتی را باید فراموش کرد و مشغول بازتعریف برخی مفاهیم شد مثلا تعریف‌مان از سن شروع نوجوانی را که به‌گفته دکتر غلامعلی افروز، روان‌شناس و استاد ممتاز دانشگاه، دیگر مثل 40 یا 50 سال گذشته نه برای پسران در بازه سنی 15 تا 16 سال رخ می‌دهد و نه برای دختران در محدوده 14 تا 16سالگی. او به ایسنا می‌گوید: «چون مهم‌ترین شاخص آغاز دوره نوجوانی، تجربه بلوغ جنسی است پس همگان باید بدانند بچه‌ای که هم‌اکنون در مقطع چهارم یا پنجم دبستان درس می‌خواند، بالغ است.»
البته این اتفاق فقط مختص جامعه ما نیست بلکه همه جوامع با آن مواجهه دارند به طوری که دکتر معصومه تختی، روان‌شناس و مشاور خانواده در گفت‌وگو با ما به تشریح مطالعه‌ای جهانی در سال 2020 می‌پردازد که نمایی از آنچه را که در قاره‌های مختلف جهان رخ می‌دهد به نمایش می‌گذارد. به گفته او این مطالعات نشان می‌دهد در40 سال اخیر به ازای هر دهه، سه ماه از سن بلوغ کاسته شده که افتی حداقل یک‌ساله را تایید می‌کند.
همچنین این مطالعات نشان داده در کشورهای اروپایی سن بلوغ در حدود 9 سال و پنج ماهگی تا 10 سال و پنج ماهگی اتفاق می‌افتد در حالی که در آمریکا از هشت سال و هشت ماهگی تا 10 سال و سه ماهگی، در آفریقا از10 سال و یک ماه تا 13 سال و دو ماهگی و در آسیا نیز از هشت سال و 9 ماه تا 11 سال و پنج ماهگی این پدیده ظاهر می‌شود. در حالی که در خاورمیانه - که ما نیز در آن واقع شده‌ایم - سن بلوغ حول‌و‌حوش 9 سال و هفت ماه تا 10 سال و سه ماه رخ می‌دهد.
اشتباهات سبک زندگی
اما چرا این‌چنین است و چرا بلوغ زودرس مثل اپیدمی همه جهان را درگیر کرده است؟ دکتر تختی می‌گوید: «بلوغ جنسی یکی از مراحل رشد است که زمان آغاز آن به عواملی مثل ژنتیک، نژاد، جغرافیا، محیط تربیتی، سبک زندگی و نوع تغذیه و ارتباطات و معاشرت بچه‌ها مربوط می‌شود»، دکتر افروز نیز «تغییر الگوهای تغذیه و مصرف بیش از اندازه فست‌فودها، گوشت و مرغ» را در این پدیده اثرگذار می‌داند و مونا فلسفی، روان‌شناس کودک و نوجوان هم از عواملی همچون «رژیم غذایی نامناسب، استفاده از غذاهای فرآوری شده، جهش ژنی، سیگار کشیدن مادر در دوران بارداری، مصرف بیش از اندازه گوشت قرمز و تماشای بیش از حد تلویزیون و استفاده بیش از اندازه کودکان از فضای مجازی نام می‌برد».
یوسف نوری، وزیر آموزش‌و‌پرورش کشورمان هم از کاهش یک تا سه ساله سن بلوغ در کشورمان خبر می‌دهد و این مسأله را ناشی از نوع تغذیه و گسترش رسانه‌های ارتباط جمعی می‌داند.
در واقع هرکدام از این کارشناسان به محورهایی از سبک زندگی اشاره دارند که غلط طراحی شده‌اند و ناخواسته بر بچه‌های ما اثر گذاشته‌اند؛ بچه‌هایی که به‌زودی پا به عصر بزرگسالی می‌گذارند و تار و پود جامعه را می‌سازند. به همین دلیل معصومه تختی توصیه‌هایی خطاب به خانواده‌ها دارد که به احتمال زیاد مانع بروز بلوغ زودرس می‌شود: «به والدین سفارش می‌کنیم برای جلوگیری از بلوغ زودرس در کنار این‌که سبک زندگی سالم را به آنها یاد می‌دهند و در اختیارشان قرار می‌دهند (تغذیه، خواب، ورزش و آرامش) از ارائه محرک‌های غیرضروری دیداری و شنیداری که رفتارهای جنسی را زودتر از موقع در بچه‌ها بیدار می‌کند، پرهیز کنند زیرا این محرک‌ها، گرایش‌ها و تمایلاتی را در بچه‌ها برمی‌انگیزد که آنها توانایی شناختی اداره کردنشان را ندارند».
بلوغ زودرس؛ فرصت یا تهدید؟
با این که معصومه تختی، روان‌شناس تاکید دارد فرضیه‌ای مطرح است که کاهش سن بلوغ و افزایش سرعت این کاهش را در راستای تکامل بشر و همسو با سرعت رشد انسان در سایر جنبه‌های شخصیتی و روان‌شناختی می‌داند اما باز هم تاکید دارد که نباید اجازه دهیم بچه‌ها بلوغ زودرس را تجربه کنند. در توضیح چرایی آن نیز می‌گوید: «اگر میان جنبه شناختی بچه‌ها و رشد جنسی آنها هماهنگی وجود نداشته باشد آنها آسیب‌های روانی، اجتماعی و رفتاری خواهند دید که حتی ممکن است ادامه‌اش به دوره بزرگسالی هم برسد و در کارکرد تحصیلی، اعتماد به‌نفس و ارتباطات افراد اثر بگذارد».
مونا فلسفی، روان‌شناس کودک نیز تاکید می‌کند که چاقی، کوتاهی قد، افسردگی، مشکلات رفتاری و روانی، فعالیت‌های جنسی زودهنگام و پرخاشگری از عوارض بلوغ زودرس است که والدین حتما باید به آنها توجه داشته باشند. البته دکتر افروز، روان‌شناس فقط نیمه خالی لیوان بلوغ زودرس را نمی‌بیند و به آن به چشم یک فرصت نیز می‌نگرد: «اگر این بچه‌ها حمایت و هدایت شوند، می‌توانند قدرت خلاقیت بیشتری داشته باشند چرا که دوران نوجوانی و بلوغ فرصتی برای رشد سریع سلول‌های مغز است، از این‌رو بچه‌هایی که بلوغ و به‌ویژه بلوغ زودرس را تجربه می‌کنند نیاز به الگوهای مطلوب و محبوب دارند».
مریم خباز - گروه جامعه
