گفت‌وگو با حجت‌الاسلام عبدا... رضایی، طراح و تهیه‌کننده مجموعه «حسینیه نوگلان فاطمی» که فصل دوم آن از امروز روی آنتن شبکه قرآن می‌رود
هیاتی برای کودکان
مستقیم‌نگفتن آموزه‌های دینی یکی از روش‌هایی است که برنامه‌سازان حوزه کودک‌ونوجوان باید یاد بگیرند. این حرف خیلی از کارشناسان مذهبی است که دستی در برنامه‌سازی هم دارند. بیان حکایت‌ها و روایت‌هایی از بزرگان دین یکی از روش‌های مفید آموزشی است که کمک می‌کند تا بچه‌ها خودشان به نتیجه مورد نظر برسند. ازاین‌رو برنامه‌سازی و ساخت مجموعه‌های نمایشی مذهبی برای این گروه سنی کار سخت و پیچیده‌ای است. این‌که هم بتوان بچه‌ها را پای تلویزیون نشاند و به موضوعی که مدنظر سازنده است معطوف کرد و هم تاثیرگذار بود اما تلویزیون به‌عنوان مهم‌ترین و تاثیرگذارترین رسانه یکی از اولویت‌هایش را به ساخت برنامه‌ها و مجموعه‌های نمایشی مذهبی و دینی به‌خصوص برای کودکان و نوجوانان قرار داده. ازجمله مجموعه «حسینیه نوگلان فاطمی» به طراحی و تهیه‌کنندگی حجت‌الاسلام عبدا... رضایی که فصل دوم آن از امروز ساعت 16 از شبکه قرآن پخش می‌شود و همزمان روی آنتن شبکه امید هم خواهد رفت. مجموعه‌ای که فصل اول آن در ماه صفر پخش شد و حال قرار است فصل دوم آن در شش قسمت از امروز پخش شود. با حجت‌الاسلام عبدا... رضایی، تهیه‌کننده این مجموعه که مسؤول دبیرخانه شورای معارفی سیما نیز هست، گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید. وی از تجربه ساخت این مجموعه و همکاری با بچه‌های نوجوان و شور و اشتیاق آنها برای خدمت به اهل بیت نکات بسیاری را متذکر شد و همچنین به ساخت مجموعه‌های نمایشی با مضامین مذهبی برای این گروه سنی تاکید داشت.
از شکل‌گیری این مجموعه بگویید و این‌که چطور شد تولید آن به فصل دوم رسید؟
فصل اول این کار در مجموعه تاریخی زند قم ضبط شد. داستان از اینجا شکل گرفت که یکی از بچه‌ها به‌نام قاسم عمویی داشته که در گذشته هیات برگزار می‌کرده اما بعد از فوت عمویش هیات برگزار نمی‌شده و به‌خصوص این‌که در ایام کرونا هیات‌های دیگر هم تعطیل شده بودند. به‌همین‌دلیل بچه‌های محله دور هم جمع می‌شوند و با مشورت حاج‌آقا عماد تصمیم می‌گیرند که هیات راه بیندازند و با بی‌بی‌سادات که صاحب بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین خانه محله هم هست صحبت می‌کنند و حسینیه نوگلان فاطمی را راه می‌اندازند. از آنجا که زندگی اهل‌بیت(ع) شاخصه‌هایی دارد در هر قسمت به یکی از این شاخصه‌ها مثل ایثار، همدلی، کمک به دیگران و ... پرداخته می‌شود که هم در فصل اول به این موضوعات پرداخته شد و هم در فصل دوم. همچنین در هر قسمت مهمانی دعوت می‌کردند که حرف‌های او برایشان به‌نوعی الگوسازی بود. مثل یکی از مهمان‌ها که آشپز هیات بود. فصل اول در دهه آخر صفر پخش شد که خوشبختانه استقبال خوبی هم از آن به‌عمل‌آمد.
همین استقبال خوب مخاطب باعث شد که فصل دوم آن را هم بسازید؟
ما برای فصل‌های بعدی برنامه‌ریزی کرده بودیم که نوگلان 2 و 3 هم ساخته شود اما بیش از 4000 نامه و متن به دست ما رسید و با هماهنگی کاملی که با وزارت آموزش‌وپرورش و دفتر همکاری حوزه و سامانه شاد داشتیم، همزمان این مجموعه در سامانه شاد هم بازتاب داشت و استقبال خوبی از آن شد.
مخاطب مجموعه شما بیشتر شامل چه گروه سنی می‌شد؟
هدف ما ساختن این مجموعه برای بچه‌های 8 تا 14 سال است. چون در رسانه ملی و شبکه قرآن که شاخص برنامه‌های معارف را دارد، هنوز یک برنامه نمایشی که بتواند به‌طور غیرمستقیم و به‌صورت نمایشی و جذاب مناسبت‌های مختلف را برای کودکان‌و‌نوجوانان پوشش بدهد نداریم. البته به‌صورت غیرنمایشی داشتیم اما به‌صورت نمایشی و در قالب جذاب نداریم.
شما برای جذاب‌شدن این مجموعه چه تدبیری اندیشیدید؟
ما در این مجموعه حسینیه نوگلان فاطمی را به‌صورت الگو قرار دادیم تا بتوانیم به‌صورت نمایشی و با زبان کودکان مناسبت‌های مذهبی را در قالب جذابی به بچه‌ها ارائه بدهیم. فصل دوم هم که از امروز روی آنتن می‌رود، در ایام فاطمیه می‌خواهیم با زبان نمایش و زبان کودکانه یک روایت جذاب را به‌صورت مناسبتی روایت کنیم. یعنی مناسبت‌های مذهبی ظرفی باشد برای ارائه یک برنامه نمایشی. به نوعی جامعه خیرین هم استقبال کردند و پشت کار آمدند و بودجه کار را تامین کردند که خیلی نشانه خوبی است. نشان‌دهنده این است که حرکت، حرکت درستی بوده که بخش غیردولتی هم حمایت می‌کند.
در بحث انتخاب بازیگر، چطور این نوجوان‌ها را برای این مجموعه انتخاب کردید؟ پیش از این هم تجربه بازیگری داشتند یا با این کار معرفی شدند؟
تعدادی از آنها برای بار اول است که در این سریال دیده می‌شوند و قبلا تجربه بازیگری نداشتند و تعدادی هم تجربه و سوابق بازیگری داشتند. البته ما از بچه‌ها تست گرفتیم تا ببینیم می‌توانند مفاهیمی را که ما می‌خواهیم بیان کنند؟ ضمن این‌که براساس چهره و سن و این‌که مناسب نقش‌ها بودند انتخاب شدند. البته سعی کردیم بچه‌هایی را انتخاب کنیم که همذات‌پنداری بهتری با بچه‌های امروزی داشته باشند. یعنی دنبال اتفاق خاص و ویژه‌ای نبودیم و نمی‌خواستیم استعداد خاصی داشته باشند. می‌خواستیم از جنس بچه‌هایی باشند که مخاطب مجموعه هستند.
کار با بچه‌ها چطور بود؟ به هر حال بازی گرفتن از بچه‌هایی که نخستین تجربه شان در بازیگری است، کار سختی باید باشد؟
در کل کار با بچه‌ها آن هم در حوزه‌های مذهبی کار سختی است، چون متأسفانه حال و هوای بچه‌های امروزی با کارهای مذهبی فاصله گرفته و همراهی پدرها و مادرها با بچه‌ها در سنت‌ها و آیین‌ها کمتر اتفاق می‌افتد از این رو باید خیلی از سنت‌ها را به آنها یادآوری کنیم. بنابراین وظیفه سنگینی رسانه‌ها و از جمله تلویزیون در این زمینه دارند که سنت‌ها و شعائر ما را به نوعی به صورت غیرمستقیم به بچه‌ها انتقال دهند و این فاصله نسلی را که بین خوبی‌های نسل گذشته ایجاد شده ، باید پر کرد. این مجموعه هم برای این‌که این وظیفه را درست انجام دهد، یعنی در تربیت نسل آشنا به اهل بیت، باید قدم خوبی بردارد. مثلا ما در یکی از قسمت‌ها به این موضوع پرداختیم که والدین بچه‌ها را باور کنند و عرصه را برای آنها باز بگذارند که بتوانند در کارهای بزرگ شرکت کنند.
اصلا چطور توانستید در ساخت این مجموعه هم سلیقه و خواسته بچه‌ها را لحاظ کنید و هم این‌که بتوانید تأثیرگذار باشید و مفاهیم مهمی را به آنها انتقال دهید؟
بچه‌های امروزی بسیار روحیه لطیفی دارند. بنابراین همین که ما این لطافت را به هم نزنیم، هنر بزرگی کرده‌ایم. به نوعی نباید حرف‌های خودمان را در دهان آنها بگذاریم. باید اجازه دهیم خودشان حرف بزنند. نه آنچه ما می‌خواهیم بگویند. بنابراین از نویسنده‌هایی دعوت به همکاری کردیم که با دنیای بچه‌ها آشنایی بیشتری داشتند. حتی گاهی از خود بچه‌ها می‌خواستیم آنچه را در دلشان دارند، بگویند. به همین دلیل گاهی دیالوگ‌ها را تغییر می‌دادیم تا حرف‌هایی را که دوست دارند، بگویند. در عین حال کار سختی بود و از این نظر می‌دانیم نقاط ضعفی هم در کار داشتیم. از این رو درخواست داریم توجه بیشتری به این حوزه شود، یعنی ساخت کارهای نمایشی برای کودکان و نوجوانان باید در اولویت باشد، چون بسیار اتفاق مهمی در رسانه است به‌خصوص در کارهای دینی که تا امروز مستقیم گویی باب بوده، حتما باید با زبان هنر و نمایشی در این امر بهره ببریم. اگر در این زمینه حمایت‌هایی شود، ما این مجموعه را در فصل‌های دیگر هم برای مناسبت‌های مختلف تولید خواهیم کرد.
به نظر شما اگر این مجموعه از شبکه‌های دیگر پخش شود، تأثیرگذارتر خواهد بود؟
این مجموعه سفارش شبکه قرآن است اما قرار است از شبکه امید و شبکه‌های استانی هم پخش شود که همین موضوع به بهتر و بیشتر دیده شدن کار کمک می‌کند.
درباره لوکیشن اصلی این مجموعه هم توضیح می‌دهید؟
از آنجا که هوا سرد شد و کار برای بچه‌ها در لوکیشن اصلی، یعنی خانه زند سخت شده بود و احتمال بارندگی می‌رفت در استودیویی که تازه افتتاح می‌شد، دکور زدیم از آبدارخانه جدید حسینیه گرفته تا صندوق قرض الحسنه. به نوعی استودیو را به صورت 360درجه به حسینیه تبدیل کردیم که برای خودمان هم تجربه جالبی بود. امیدوارم این دکور در فصل‌های دیگر این مجموعه هم استفاده شود. نکته مهم‌تر این‌که هفته گذشته با حضور در چند مدرسه در استان قم حدود 500نفر از دانش آموزان را دور هم جمع کردیم و دسته نوگلان فاطمی را با بچه‌ها تا حرم حضرت معصومه(س) راه انداختیم. خوشبختانه آموزش و پرورش هم با ما همکاری خوبی داشت و این حرکت را به یک پویش تبدیل کردیم و در تمام کشور این حرکت انجام شد. در این چند روز اخیر در استان‌های مختلف کشور دسته نوگلان فاطمی راه افتاده است و عکس‌های خوبی هم برای ما فرستادند که نشان دهنده این موضوع است که حسینیه نوگلان فاطمی، ققط یک برنامه تلویزیونی نیست بلکه پویشی ملی بوده و این خیلی مهم است که نسل‌های جدید با اهل بیت بیشتر آشنا شوند.
چقدر این اشتیاق را در وجود بچه‌ها می‌بینید؟ گرچه بچه‌ها در ایام محرم ثابت کرده‌اند چقدر به امام حسین(ع) و یارانش ارادت قلبی دارند.
بهتر است برایتان مثالی بیاورم. با چشم خودم دیدم بچه‌ای را که رپ می‌خواند و این موسیقی در ذهنش بود وقتی آمد و جذب شد، دیدم در این زمینه کمک می‌کرد و برای حضرت زهرا(س) به پهنای صورت اشک می‌ریخت و خیلی شور و شوق عجیبی داشت و در حرم حضرت معصومه(س) پرچمدار شده بود. این نشان می‌دهد ما در این زمینه کم گذاشته‌ایم و کم کار کرده‌ایم و باید توجه بیشتری به این نسل داشته باشیم. به نوعی از رشد بچه های‌مان غافل شده‌ایم و آنها را با موبایل و رسانه‌های بیگانه رها کرده‌ایم و دنبال کار و زندگی خودمان رفته‌ایم. متأسفانه اغلب پدرها و مادرها مدام سر کار هستند و برای فرزندانشان کم وقت می‌گذارند. اگر کمی به آنها توجه بیشتری شود، می‌توانند آینده سازهای بهتری برای کشور باشند. به نظرم قدرت رسانه به قدری زیاد است که با هم افزایی با نهادهای دیگر می‌تواند موج ایجاد کند.
فصل اول این کار در مجموعه تاریخی زند قم ضبط شد. داستان از اینجا شکل گرفت که یکی از بچه‌ها به‌نام قاسم عمویی داشته که در گذشته هیات برگزار می‌کرده اما بعد از فوت عمویش هیات برگزار نمی‌شده و به‌خصوص این‌که در ایام کرونا هیات‌های دیگر هم تعطیل شده بودند. به‌همین‌دلیل بچه‌های محله دور هم جمع می‌شوند و با مشورت حاج‌آقا عماد تصمیم می‌گیرند که هیات راه بیندازند و با بی‌بی‌سادات که صاحب بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین خانه محله هم هست صحبت می‌کنند و حسینیه نوگلان فاطمی را راه می‌اندازند. از آنجا که زندگی اهل‌بیت(ع) شاخصه‌هایی دارد در هر قسمت به یکی از این شاخصه‌ها مثل ایثار، همدلی، کمک به دیگران و ... پرداخته می‌شود که هم در فصل اول به این موضوعات پرداخته شد و هم در فصل دوم. همچنین در هر قسمت مهمانی دعوت می‌کردند که حرف‌های او برایشان به‌نوعی الگوسازی بود. مثل یکی از مهمان‌ها که آشپز هیات بود. فصل اول در دهه آخر صفر پخش شد که خوشبختانه استقبال خوبی هم از آن به‌عمل‌آمد.
همین استقبال خوب مخاطب باعث شد که فصل دوم آن را هم بسازید؟
ما برای فصل‌های بعدی برنامه‌ریزی کرده بودیم که نوگلان 2 و 3 هم ساخته شود اما بیش از 4000 نامه و متن به دست ما رسید و با هماهنگی کاملی که با وزارت آموزش‌وپرورش و دفتر همکاری حوزه و سامانه شاد داشتیم، همزمان این مجموعه در سامانه شاد هم بازتاب داشت و استقبال خوبی از آن شد.
مخاطب مجموعه شما بیشتر شامل چه گروه سنی می‌شد؟
هدف ما ساختن این مجموعه برای بچه‌های 8 تا 14 سال است. چون در رسانه ملی و شبکه قرآن که شاخص برنامه‌های معارف را دارد، هنوز یک برنامه نمایشی که بتواند به‌طور غیرمستقیم و به‌صورت نمایشی و جذاب مناسبت‌های مختلف را برای کودکان‌و‌نوجوانان پوشش بدهد نداریم. البته به‌صورت غیرنمایشی داشتیم اما به‌صورت نمایشی و در قالب جذاب نداریم.
شما برای جذاب‌شدن این مجموعه چه تدبیری اندیشیدید؟
ما در این مجموعه حسینیه نوگلان فاطمی را به‌صورت الگو قرار دادیم تا بتوانیم به‌صورت نمایشی و با زبان کودکان مناسبت‌های مذهبی را در قالب جذابی به بچه‌ها ارائه بدهیم. فصل دوم هم که از امروز روی آنتن می‌رود، در ایام فاطمیه می‌خواهیم با زبان نمایش و زبان کودکانه یک روایت جذاب را به‌صورت مناسبتی روایت کنیم. یعنی مناسبت‌های مذهبی ظرفی باشد برای ارائه یک برنامه نمایشی. به نوعی جامعه خیرین هم استقبال کردند و پشت کار آمدند و بودجه کار را تامین کردند که خیلی نشانه خوبی است. نشان‌دهنده این است که حرکت، حرکت درستی بوده که بخش غیردولتی هم حمایت می‌کند.
در بحث انتخاب بازیگر، چطور این نوجوان‌ها را برای این مجموعه انتخاب کردید؟ پیش از این هم تجربه بازیگری داشتند یا با این کار معرفی شدند؟
تعدادی از آنها برای بار اول است که در این سریال دیده می‌شوند و قبلا تجربه بازیگری نداشتند و تعدادی هم تجربه و سوابق بازیگری داشتند. البته ما از بچه‌ها تست گرفتیم تا ببینیم می‌توانند مفاهیمی را که ما می‌خواهیم بیان کنند؟ ضمن این‌که براساس چهره و سن و این‌که مناسب نقش‌ها بودند انتخاب شدند. البته سعی کردیم بچه‌هایی را انتخاب کنیم که همذات‌پنداری بهتری با بچه‌های امروزی داشته باشند. یعنی دنبال اتفاق خاص و ویژه‌ای نبودیم و نمی‌خواستیم استعداد خاصی داشته باشند. می‌خواستیم از جنس بچه‌هایی باشند که مخاطب مجموعه هستند.
کار با بچه‌ها چطور بود؟ به هر حال بازی گرفتن از بچه‌هایی که نخستین تجربه شان در بازیگری است، کار سختی باید باشد؟
در کل کار با بچه‌ها آن هم در حوزه‌های مذهبی کار سختی است، چون متأسفانه حال و هوای بچه‌های امروزی با کارهای مذهبی فاصله گرفته و همراهی پدرها و مادرها با بچه‌ها در سنت‌ها و آیین‌ها کمتر اتفاق می‌افتد از این رو باید خیلی از سنت‌ها را به آنها یادآوری کنیم. بنابراین وظیفه سنگینی رسانه‌ها و از جمله تلویزیون در این زمینه دارند که سنت‌ها و شعائر ما را به نوعی به صورت غیرمستقیم به بچه‌ها انتقال دهند و این فاصله نسلی را که بین خوبی‌های نسل گذشته ایجاد شده ، باید پر کرد. این مجموعه هم برای این‌که این وظیفه را درست انجام دهد، یعنی در تربیت نسل آشنا به اهل بیت، باید قدم خوبی بردارد. مثلا ما در یکی از قسمت‌ها به این موضوع پرداختیم که والدین بچه‌ها را باور کنند و عرصه را برای آنها باز بگذارند که بتوانند در کارهای بزرگ شرکت کنند.
اصلا چطور توانستید در ساخت این مجموعه هم سلیقه و خواسته بچه‌ها را لحاظ کنید و هم این‌که بتوانید تأثیرگذار باشید و مفاهیم مهمی را به آنها انتقال دهید؟
بچه‌های امروزی بسیار روحیه لطیفی دارند. بنابراین همین که ما این لطافت را به هم نزنیم، هنر بزرگی کرده‌ایم. به نوعی نباید حرف‌های خودمان را در دهان آنها بگذاریم. باید اجازه دهیم خودشان حرف بزنند. نه آنچه ما می‌خواهیم بگویند. بنابراین از نویسنده‌هایی دعوت به همکاری کردیم که با دنیای بچه‌ها آشنایی بیشتری داشتند. حتی گاهی از خود بچه‌ها می‌خواستیم آنچه را در دلشان دارند، بگویند. به همین دلیل گاهی دیالوگ‌ها را تغییر می‌دادیم تا حرف‌هایی را که دوست دارند، بگویند. در عین حال کار سختی بود و از این نظر می‌دانیم نقاط ضعفی هم در کار داشتیم. از این رو درخواست داریم توجه بیشتری به این حوزه شود، یعنی ساخت کارهای نمایشی برای کودکان و نوجوانان باید در اولویت باشد، چون بسیار اتفاق مهمی در رسانه است به‌خصوص در کارهای دینی که تا امروز مستقیم گویی باب بوده، حتما باید با زبان هنر و نمایشی در این امر بهره ببریم. اگر در این زمینه حمایت‌هایی شود، ما این مجموعه را در فصل‌های دیگر هم برای مناسبت‌های مختلف تولید خواهیم کرد.
به نظر شما اگر این مجموعه از شبکه‌های دیگر پخش شود، تأثیرگذارتر خواهد بود؟
این مجموعه سفارش شبکه قرآن است اما قرار است از شبکه امید و شبکه‌های استانی هم پخش شود که همین موضوع به بهتر و بیشتر دیده شدن کار کمک می‌کند.
درباره لوکیشن اصلی این مجموعه هم توضیح می‌دهید؟
از آنجا که هوا سرد شد و کار برای بچه‌ها در لوکیشن اصلی، یعنی خانه زند سخت شده بود و احتمال بارندگی می‌رفت در استودیویی که تازه افتتاح می‌شد، دکور زدیم از آبدارخانه جدید حسینیه گرفته تا صندوق قرض الحسنه. به نوعی استودیو را به صورت 360درجه به حسینیه تبدیل کردیم که برای خودمان هم تجربه جالبی بود. امیدوارم این دکور در فصل‌های دیگر این مجموعه هم استفاده شود. نکته مهم‌تر این‌که هفته گذشته با حضور در چند مدرسه در استان قم حدود 500نفر از دانش آموزان را دور هم جمع کردیم و دسته نوگلان فاطمی را با بچه‌ها تا حرم حضرت معصومه(س) راه انداختیم. خوشبختانه آموزش و پرورش هم با ما همکاری خوبی داشت و این حرکت را به یک پویش تبدیل کردیم و در تمام کشور این حرکت انجام شد. در این چند روز اخیر در استان‌های مختلف کشور دسته نوگلان فاطمی راه افتاده است و عکس‌های خوبی هم برای ما فرستادند که نشان دهنده این موضوع است که حسینیه نوگلان فاطمی، ققط یک برنامه تلویزیونی نیست بلکه پویشی ملی بوده و این خیلی مهم است که نسل‌های جدید با اهل بیت بیشتر آشنا شوند.
چقدر این اشتیاق را در وجود بچه‌ها می‌بینید؟ گرچه بچه‌ها در ایام محرم ثابت کرده‌اند چقدر به امام حسین(ع) و یارانش ارادت قلبی دارند.
بهتر است برایتان مثالی بیاورم. با چشم خودم دیدم بچه‌ای را که رپ می‌خواند و این موسیقی در ذهنش بود وقتی آمد و جذب شد، دیدم در این زمینه کمک می‌کرد و برای حضرت زهرا(س) به پهنای صورت اشک می‌ریخت و خیلی شور و شوق عجیبی داشت و در حرم حضرت معصومه(س) پرچمدار شده بود. این نشان می‌دهد ما در این زمینه کم گذاشته‌ایم و کم کار کرده‌ایم و باید توجه بیشتری به این نسل داشته باشیم. به نوعی از رشد بچه های‌مان غافل شده‌ایم و آنها را با موبایل و رسانه‌های بیگانه رها کرده‌ایم و دنبال کار و زندگی خودمان رفته‌ایم. متأسفانه اغلب پدرها و مادرها مدام سر کار هستند و برای فرزندانشان کم وقت می‌گذارند. اگر کمی به آنها توجه بیشتری شود، می‌توانند آینده سازهای بهتری برای کشور باشند. به نظرم قدرت رسانه به قدری زیاد است که با هم افزایی با نهادهای دیگر می‌تواند موج ایجاد کند.
