تبیین مولوی از مقولات وحی و معجزه
موضوع وحی و معجزه و دیگر بحث‌های مربوط به آن، ازجمله موضوعاتی است که شاید به دلیل گستردگی معنا در قرآن کریم، برای برخی مفهوم حقیقی و ماهیت واقعی خود را پیدا نکرده‌است. با این‌که بسیاری از عالمان دینی و متکلمان بزرگ، حقیقت وحی و معجزه را فراتر از درک عقل دانسته و به عجز و ناتوانی آن در درک این باب سخن گفته‌اند اما برخی بر روشن شدن حقیقت آنها اصرار دارند و با استفاده از هر ابزار معرفتی مانند تفکر، تعقل، تخیل، توهم و حس درصددند معنای آنها را بیش از پیش روشن کنند و با مقایسه آنها در مقابل پدیده‌های طبیعی، در مقام تبیین حقیقت آنها برآیند؛ غافل از آن‌که قیاس امور غیرطبیعی با پدیده‌های طبیعی، قیاسی مع‌الفارق است.
مفهوم وحی، حقیقت امور وحیانی، اقسام، کیفیت نزول، محتوا و نحوه درک وحی، تمایز وحی و الهام، وحی و تجربه دینی، وحی و شهود عرفانی، مولد و مقلد بودن نبی در پرتو امور وحیانی، محصول تلاش نبوی و همچنین معجزه و مسائل مربوط به آن از جمله: معنای معجزه، تفاوت معجزه و کرامت، انواع معجزه، معجزه‌های پیامبران، رابطه معجزه با قانون علیت و بسیاری از مسائل دیگر ازجمله بحث‌های موردنظر متکلمان و حکیمان مسلمان در طول تاریخ هستند که در باب نبوت انبیای الهی صورت گرفتهاند و دامنه آنها تا به امروز ادامه دارد. هرچند قدمت این بحث‌ها بسیار زیاد است ولی هرگاه فترتی طولانی در پرداختن به آنها ایجادشده، متأسفانه عدهای برای انحراف افکار دینی، تلاش خود را به کار گرفته و موضوع را با هدف‌های مختلف دنبال کرده و آن را به جهتی که خود میخواستهاند، منحرف کرده‌اند. در این میان عالمان دینی و متکلمان برجسته با احساس مسؤولیت در مقابل این امر، همه تلاش خود را به کار بسته‌اند تا از هرگونه کج‌روی جلوگیری کنند.
در این میان، ضرورت بحث و اهمیت پژوهش مزبور در این است که با نگاه کلامی - فلسفی از نظر مولانا مسیر حقیقی موضوع را تبیین و خلط و خبط‌های برخی نوشته‌های معاصر رصد و در معرض دید اهل نظر قرار گیرد. بدین‌سان هدف از تألیف کتاب «وحی و معجزه از دیدگاه مولوی»، تبیین و بررسی موضوع وحی و معجزه در اندیشه مولانا جلال‌الدین بلخی است که به تحقیق می‌توان گفت دیدگاه او چراغ راه همه کسانی است که طالب وصول به حقیقت و متعلم در سبیل سعادت و هدایت‌اند.
اما پیش از مطالعه این کتاب بیان یک نکته بسی حائز اهمیت است و آن این‌که از نظر کلامی، مولانا اشعری مذهب است؛ یعنی نه به علیت و معلولیت قائل است و نه به حسن و قبح عقلی و از همه مهم‌تر این‌که خدا را ملزم به رعایت اصول اخلاقی نمی‌داند. از نظر او عدل خوب است، چون خدا بدان فرمان داده و ظلم بد است چون خدا از آن نهی فرموده‌است و اگر خدا نبود، عدل و ظلم دارای ارزش یکسان می‌بود. در این میان هیچ فعل ناروایی از خدا سر نمی‌زند، چون افعال او میزان ارزش‌اند و بیرون از آنها معیار عقلی مستقلی وجود ندارد تا بتوان افعال خدا را با آنها سنجید. کارهای خدا بی‌‌دلیل و علت‌‌اند، یعنی نه توجیه اخلاقی دارند و نه توجیه عقلی؛ به‌عبارت‌دیگر افعال خدا فوق عقل و فوق اخلاق است.
کتابی که وصف آن رفت، نگاهی است تحلیلی - توصیفی به اساسی‌ترین بحث‌های مربوط به وحی و معجزه از دیدگاه مولانا که در شش فصل مورد بررسی قرارگرفته‌است.
در بخشی از کتاب می‌خوانیم:
« نکته مورد اهتمام مولانا همین است که ما در ساده‌ترین استنتاج به‌راحتی می‌توانیم ببینیم مورد توجه حق واقع شدن نیازمند فراهم‌سازی مقدماتی چند از جمله درخواست از خداست؛ چنان‌که در جریان به آتش انداختن ابراهیم، جبرئیل به خدا التماس کرد خدایا به روی زمین، کسی غیر از ابراهیم تو را پرستش نمی‌کند، اینک که مشرکان درصدند او را در آتش اندازند، مانع از کار آنان شو! خدا فرمود: ای جبرئیل، سا کت باش! بنده‌ای مانند تو می‌ترسد که وقت بگذرد؟ من هروقت بخواهم، می‌توانم او را نجات بخشم، فقط چون مرا بخواند جوابش گویم:
در پناه لطف حق باید گریخت
کو هزاران لطف بر ارواح ریخت
تا پناه یابی آنگه چون پناه
آب و آتش مر تو را گردد سپاه
برگرفته از صفحه 216 کتاب
«وحی و معجزه از دیدگاه مولوی»، تألیف کاظم بازافکن، در 239 صفحه، با شمارگان 1000 نسخه و با قیمت 54هزار تومان، توسط شرکت چاپ و نشر بین‌الملل روانه بازار شده‌است.
مفهوم وحی، حقیقت امور وحیانی، اقسام، کیفیت نزول، محتوا و نحوه درک وحی، تمایز وحی و الهام، وحی و تجربه دینی، وحی و شهود عرفانی، مولد و مقلد بودن نبی در پرتو امور وحیانی، محصول تلاش نبوی و همچنین معجزه و مسائل مربوط به آن از جمله: معنای معجزه، تفاوت معجزه و کرامت، انواع معجزه، معجزه‌های پیامبران، رابطه معجزه با قانون علیت و بسیاری از مسائل دیگر ازجمله بحث‌های موردنظر متکلمان و حکیمان مسلمان در طول تاریخ هستند که در باب نبوت انبیای الهی صورت گرفتهاند و دامنه آنها تا به امروز ادامه دارد. هرچند قدمت این بحث‌ها بسیار زیاد است ولی هرگاه فترتی طولانی در پرداختن به آنها ایجادشده، متأسفانه عدهای برای انحراف افکار دینی، تلاش خود را به کار گرفته و موضوع را با هدف‌های مختلف دنبال کرده و آن را به جهتی که خود میخواستهاند، منحرف کرده‌اند. در این میان عالمان دینی و متکلمان برجسته با احساس مسؤولیت در مقابل این امر، همه تلاش خود را به کار بسته‌اند تا از هرگونه کج‌روی جلوگیری کنند.
در این میان، ضرورت بحث و اهمیت پژوهش مزبور در این است که با نگاه کلامی - فلسفی از نظر مولانا مسیر حقیقی موضوع را تبیین و خلط و خبط‌های برخی نوشته‌های معاصر رصد و در معرض دید اهل نظر قرار گیرد. بدین‌سان هدف از تألیف کتاب «وحی و معجزه از دیدگاه مولوی»، تبیین و بررسی موضوع وحی و معجزه در اندیشه مولانا جلال‌الدین بلخی است که به تحقیق می‌توان گفت دیدگاه او چراغ راه همه کسانی است که طالب وصول به حقیقت و متعلم در سبیل سعادت و هدایت‌اند.
اما پیش از مطالعه این کتاب بیان یک نکته بسی حائز اهمیت است و آن این‌که از نظر کلامی، مولانا اشعری مذهب است؛ یعنی نه به علیت و معلولیت قائل است و نه به حسن و قبح عقلی و از همه مهم‌تر این‌که خدا را ملزم به رعایت اصول اخلاقی نمی‌داند. از نظر او عدل خوب است، چون خدا بدان فرمان داده و ظلم بد است چون خدا از آن نهی فرموده‌است و اگر خدا نبود، عدل و ظلم دارای ارزش یکسان می‌بود. در این میان هیچ فعل ناروایی از خدا سر نمی‌زند، چون افعال او میزان ارزش‌اند و بیرون از آنها معیار عقلی مستقلی وجود ندارد تا بتوان افعال خدا را با آنها سنجید. کارهای خدا بی‌‌دلیل و علت‌‌اند، یعنی نه توجیه اخلاقی دارند و نه توجیه عقلی؛ به‌عبارت‌دیگر افعال خدا فوق عقل و فوق اخلاق است.
کتابی که وصف آن رفت، نگاهی است تحلیلی - توصیفی به اساسی‌ترین بحث‌های مربوط به وحی و معجزه از دیدگاه مولانا که در شش فصل مورد بررسی قرارگرفته‌است.
در بخشی از کتاب می‌خوانیم:
« نکته مورد اهتمام مولانا همین است که ما در ساده‌ترین استنتاج به‌راحتی می‌توانیم ببینیم مورد توجه حق واقع شدن نیازمند فراهم‌سازی مقدماتی چند از جمله درخواست از خداست؛ چنان‌که در جریان به آتش انداختن ابراهیم، جبرئیل به خدا التماس کرد خدایا به روی زمین، کسی غیر از ابراهیم تو را پرستش نمی‌کند، اینک که مشرکان درصدند او را در آتش اندازند، مانع از کار آنان شو! خدا فرمود: ای جبرئیل، سا کت باش! بنده‌ای مانند تو می‌ترسد که وقت بگذرد؟ من هروقت بخواهم، می‌توانم او را نجات بخشم، فقط چون مرا بخواند جوابش گویم:
در پناه لطف حق باید گریخت
کو هزاران لطف بر ارواح ریخت
تا پناه یابی آنگه چون پناه
آب و آتش مر تو را گردد سپاه
برگرفته از صفحه 216 کتاب
«وحی و معجزه از دیدگاه مولوی»، تألیف کاظم بازافکن، در 239 صفحه، با شمارگان 1000 نسخه و با قیمت 54هزار تومان، توسط شرکت چاپ و نشر بین‌الملل روانه بازار شده‌است.
