بیمه درمان ناباروری دقیقا چه می‌كند؟

درمورد این‌كه سرانجام چه تعداد زوج نابارور دركشورمان وجود دارد، هنوز اظهارنظرها روی عددی مشخص ثابت نمانده است. به طوری كه وجود  3/5 تا 4/5 میلیون زوج نابارور در كشور شنیده می‌شود. اما برخلاف این تلّون آماری،‌ درباره این كه بیمه قرار است برای زوج‌های نابارور چه كند و چه خدماتی را تا چه حد به آنها ارائه دهد،‌ اتفاق اطلاعات وجود دارد.
البته دراین‌باره ‌كه این حمایت بیمه‌ای چه خدماتی را شامل می‌شود، لازم است به سال 94 بازگردیم كه بسته حمایت از زوج‌های نابارور به عنوان یكی از بسته‌های طرح تحول سلامت تدوین شد. از آن سال به بعد و پس از ابلاغ این موضوع به دانشگاه‌های علوم پزشكی، دانشگاه‌ها با مراكز ناباروری منطقه خود قرارداد امضا كردند و خرید خدمات ناباروری از مراكز اتفاق افتاد. در نتیجه زوج‌هایی كه برای درمان به مراكز ناباروری مراجعه می‌كردند، بخشی از هزینه‌ها را خود تقبل می‌كردند و بخش دیگر را وزارت بهداشت در قالب بسته حمایتی به مراكز درمان ناباروری می‌پرداخت.
اما این بسته حمایتی شامل چه خدماتی بود؟ پاسخ این سوال را مهراندخت عابدینی، مدیر برنامه درمان ناباروری وزارت بهداشت داده است. طبق گفته‌های او؛ ویزیت، خدمات پاراكلینیك، دارو، لوازم مصرفی و اقدامات تشخیصی و درمانی برای زوج‌های نابارور اولیه و ثانویه، در این بسته‌های حمایتی دیده شده بود كه هر سال نیز برخی خدمات به این فهرست اضافه می‌شد. مثلا اگر در سال اول ۸۰ درصد هزینه دو دوره IVF تحت پوشش بود، سال بعد این میزان افزایش می‌یافت به طوری كه سال 99 سه دوره IUI، سه سیكل انتقال با جنین فریز، عمل میكروتسه و تسه برای مردان، یك آزمایش AMH، خدمات فریز و ذوب، تحت پوشش۹۰ درصدی وزارت بهداشت قرار داشت و مراجعان تنها 10 درصد از هزینه‌ها را می‌پرداختند.
اكنون نیز مهراندخت عابدینی می‌گوید همه مواردی كه در آخرین بسته خدمتی حمایت از زوج‌های نابارور وجود داشت، همان‌هایی است كه از این پس از سوی بیمه‌ها تحت پوشش قرار خواهد گرفت.
در این راستا علی صادقی‌تبار، مدیر مركز درمان ناباروری ابن‌سینا نیز توضیحاتی به جام‌جم می‌دهد. او می‌گوید: «حدود 20 خدمت درمانی در بسته حمایتی جدید دیده شده كه البته نیاز به اصلاحاتی دارد، زیرا در درمان ناباروری خدماتی هست كه حتما باید انجام شود و خدماتی نیز وجود دارد كه ممكن است انجام شود یا نشود، مثل عمل واریكوسل و بررسی‌های ژنتیكی یا سونوگرافی داپلر رنگی بیضه. به گفته وی، چون این اصلاحات درحال انجام و انعقاد قراردادها با مراكز درمانی نیز منتظر تهیه جداول پیوست است، امید است كه كارها هرچه زودتر انجام شود و فرآیند تحت پوشش رفتن زوج‌ها آغاز شود.




تكلیف هزینه‌ها چیست؟

درباره هزینه‌های درمان ناباروری تا به حال ماجراهای پرآب چشمی گفته شده است، به طوری كه مثلا یك زوج مجبور شده‌اند به خودروی خود چوب حراج بزنند و هزینه‌ها را تامین كنند یا زوجی دیگر از قید داشتن خانه گذشته و با فروش سرپناه، برای بچه‌دار شدن كوشیده‌اند. حتی زوج‌هایی بوده‌اند كه فرش زیرپا را فروخته‌اند و درمان را آغاز كرده‌اند یا كسانی كه با گرفتن وام و قرض در راه درمان قرار گرفته‌اند. برخی نیز چون منقولی برای فروش نداشته‌اند، قید بچه‌دار شدن را زده‌اند یا طلاق و جدایی را انتخاب كرده‌اند. پس پیداست كه ناباروری تا چه اندازه می‌تواند به كانون خانواده ضربه بزند و استحكام آن را به مخاطره بیندازد.
در چنین شرایطی است كه ارزش اجرایی شدن بیمه خدمات ناباروری در كشور مشخص می‌شود، اتفاقی كه می‌تواند بسیاری
از زوج‌ها را از افتادن در ورطه فقر و كانون بسیاری از خانواده‌ها را از فروپاشی نجات دهد.
براساس آنچه كه محمدمهدی ناصحی، مدیرعامل سازمان بیمه سلامت ایران گفته است، برای امسال 700 میلیارد تومان برای حمایت از درمان زوج‌های نابارور در اختیار این سازمان قرار گرفته كه به روشی خاص هزینه می‌شود. ناصحی توضیح می‌دهد: «بیمه سلامت تا پایان امسال همه هزینه‌ها را پرداخت می‌كند و زوج‌ها می‌توانند با ارائه فاكتور، هزینه‌های پرداختی خود را دریافت كنند كه فاكتورهای صادرشده از فروردین 1400 به بعد، همگی قابل قبول است.»
نكته این كه سقف پرداختی‌ها هفت میلیون تومان است و هر زوج در طول سال می‌تواند تا سه نوبت از بیمه خدمات ناباروری استفاده كند.




ماجرای پوشش 90 درصدی

زوج‌های نابارور به چهار گروه كلی تقسیم می‌شوند. اول آنهایی كه نیاز به درمان سرپایی دارند،‌ سپس آنهایی كه باید درمان IUI  با هزینه‌های پایین را دریافت كنند، سوم كسانی كه به درمان IVF نیاز دارند و چهارم آنهایی كه چاره‌ای جز رو آوردن به رحم جایگزین یا اهدای تخمك ندارند.
طبیعی است بسته به این كه زوج‌ها در كدام یك از این گروه‌ها جای می‌گیرند، هزینه‌های درمانی‌شان نیز متفاوت است. به طوری كه اگر زوجی با كمتر از 10 میلیون تومان بارور می‌شوند، زوجی دیگر ممكن است به بیش از 10 برابر این رقم نیاز داشته باشند.
با این حال در بسته حمایت از زوج‌های نابارور كه بیمه سلامت مسوول اجرای آن است، صحبت از یك سقف هفت میلیون تومانی برای هر دوره درمان و سخن از پوشش 90 درصدی هزینه‌ها در میان است كه علی صادقی‌تبار، مدیر مركز درمان نابارروی ابن‌سینا آن را به زبان ساده در گفت‌و‌گو با ما تشریح می‌كند.
او می‌گوید: «پوشش 90 درصدی هزینه‌های درمان ناباروری به شرطی است كه افراد فقط از خدمات پایه درمانی استفاده كنند، چون در این صورت است كه بیمه 90 درصد از هفت میلیون تومان یعنی شش میلیون و 300 هزار تومان را در هر دوره از درمان تقبل می‌كند.»
صادقی‌تبار درباره علت این موضوع می‌افزاید: «هر فرد ممكن است بسته به تشخیص پزشك به دارو، ‌اقدامات ژنتیكی یا اعمال جراحی اضافه نیاز داشته باشد. مثلا باید چندین مرحله فریز و ذوب جنین برایش اتفاق بیافتد. همچنین ممكن است برخی زوج‌ها به مراكز ارزانقیمت‌تر مراجعه كنند یا برخی دیگر مراكز خصوصی با خدمات ویژه را انتخاب كنند. پس چون شرایط هر زوج متفاوت است، بیمه هزینه‌های درمان هر دوره را تا سقف هفت میلیون تومان تقبل می‌كند و بقیه هزینه باید توسط بیماران پرداخته شود.»
از او می‌پرسیم كه آیا این میزان پوشش بیمه‌ای گرهی از مشكلات زوج‌های نابارور باز می‌كند یا خیر كه صادقی‌تبار پاسخ می‌دهد: «قطعا، چون برای اولین‌بار در طول تاریخ بیمه و سلامت كشور است كه عمل IVF تحت پوشش بیمه
قرار می‌گیرد.»
او توضیح می‌دهد: «از زمانی كه وزارت بهداشت در قالب طرح تحول سلامت، كمك‌هایی را به زوج‌های نابارور ارائه داد، قرار بود دو میلیون تومان به زوج‌ها بابت انجام IVF تعلق بگیرد كه اكنون این مبلغ به هفت میلیون تومان رسیده و قطعا كمك بزرگی است،‌ ضمن این‌كه بیمه‌شده‌ها از خدمات آزمایشگاه و داروخانه كه بخش مهمی از درمان ناباروری را شامل می‌شود، نیز
استفاده می‌كنند.»




درمان ناباروری، ‌میانبر‌ افزایش جمعیت

چند سالی است آمارهایی از زبان مسوولان و كارشناسان شنیده می‌شود و متعاقب آن پیش‌بینی‌هایی می‌شود كه آینده‌ای ترسناك را برای جمعیت ایران ترسیم می‌كند.
مثلا مدیر گروه آموزشی سالمندی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی گفته است رشد كلی جمعیت در ایران در دو یا سه دهه گذشته 24/1 درصد افزایش داشته، درحالی كه نرخ رشد جمعیت سالمندان3/62 درصد، یعنی نزدیك به سه برابر رشد كلی جمعیت كشور بوده ‌است.
او پیش‌بینی كرده است كه در سال ۱۴۰۰ سهم سالمندی جمعیت از مرز ۱۰ درصد و در سال۱۴۲۰ از مرز19/4 درصد و در سال۱۴۳۰ از 26/1 درصد عبور كند و یك‌چهارم جمعیت كشورمان را سالمندان تشكیل دهند.
حالا اگر این آمار و این پیش‌بینی را كنار آماری از وضعیت دخترها و پسرهای ازدواج نكرده در كشورمان از یك سو و نرخ ناباروری از سوی دیگر قرار دهیم،‌ خطری كه آینده جمعیت را تهدید می‌كند، بهتر از هر زمانی درك می‌كنیم.
محمود مشفق، جمعیت‌شناس كه این آمارها را تحلیل كرده است، به ایسنا می‌گوید: «بر اساس آخرین سرشماری انجام‌شده در كشور، تعداد زنان ۱۵ تا ۳۴ ساله حدود ۱۴ میلیون نفر است كه این آمار شامل زنان مجرد و متاهل می‌شود. اگر بازه سنی ۱۵ تا ۳۵ سال را به عنوان بازه سنی «دوره دختری» در نظر بگیریم، پنج میلیون نفر از این زنان جوان، دختر و ازدواج نكرده هستند،‌ به عبارتی حدود ۳۶ درصد از جمعیت زنان جوان ۱۵ تا ۳۴ سال كشور را دخترانی تشكیل می‌دهند كه هنوز ازدواج نكرده‌اند.»
از سوی دیگر اگر جمعیت پسران ۲۰ تا ۳۹ ساله و جمعیت دختران ۱۵ تا ۳۴ ساله ازدواج نكرده را در نظر بگیریم، جمعیت پسران ۲۰ تا ۳۹ ساله مجرد حدود پنج میلیون و ۷۰۰ هزار نفر و جمعیت دختران ۱۵ تا ۳۴ ساله مجرد حدود پنج میلیون نفر است كه نبود توازن جنسیتی در سن ازدواج را نشان می‌دهد.
در مورد جمعیت زوج‌های نابارور هم آماری به نقل از مدیر برنامه درمان ناباروری وزارت بهداشت وجود دارد كه در تلفیق با سایر آمارها، لبه تیزی را كه جمعیت كشورمان روی آن ایستاده، به‌خوبی نشان می‌دهد. به گفته این مقام مسوول، براساس تحقیقات انجام‌شده روی زنان 18 تا 45 سال، یك خانم در طول دوران زندگی‌اش ۲۱ درصد احتمال ناباروری دارد كه ۱۱ درصد این گروه، ناباروری اولیه (فاقد فرزند) و 8 درصد ناباروری ثانویه (صاحب فرزند) دارند.
پس از آنجایی كه جمعیت ایران از یك سو در حال پیر شدن است و از سوی دیگر بخشی از افرادی كه در سن ازدواج قرار دارند، به دلایل مختلف گرفتار تجرد قطعی می‌شوند؛ چاره‌ای جز تشویق جمعیت به فرزندآوری از راه‌های مختلف و تقویت حمایت از زوج‌های نابارور نیست. بنابراین تحقق وعده انتخاباتی رئیس دولت سیزدهم، آن هم در كمتر از شش ماه از استقرار دولت، اقدامی ارزشمند در راستای سیاست‌های جمعیتی است كه البته باید استمرار داشته باشد.
برای امسال 700 میلیارد تومان برای درمان ناباروری زوج‌های ایرانی درنظر گرفته‌شده كه برخی كارشناسان رقم‌های بیشتری را توصیه می‌كنند، از جمله علی صادقی‌تبار،‌ مدیرمركز درمان ناباروری ابن‌سینا. او به جام‌جم می‌گوید: «چون بودجه 700 میلیارد تومانی خیلی دیر در اختیار سازمان بیمه سلامت قرار گرفته، بیم آن می‌رود كه همه این مبلغ در اختیار زوج‌ها قرار نگیرد. چرا كه با 700 میلیارد تومان می‌توان حدود 100هزار سیكل درمان ناباروری را انجام داد كه تحقق این رقم تا پایان سال دور از ذهن به نظر می‌رسد.»
صادقی‌تبار می‌گوید اگر این مبلغ به طور كامل هزینه نشود، مبلغ باقیمانده باید به خزانه كل برگشت داده شود كه این بدان معنی است كه احتمالا برای بودجه 1401 رقمی كمتر از 700 میلیارد تومان برای درمان ناباروری درنظر گرفته می‌شود،‌ حال آن كه نیاز واقعی 1000 میلیارد تومان در سال است.
با این توضیح به نظر می‌رسد برقرار شدن بیمه درمان ناباروری و اختصاص بودجه به آن كه اقدام شاخص دولت در سال 1400 است، نیاز به اقدامات تكمیلی دیگر نیز دارد تا حدود چهار میلیون زوج ناباروری كه به این حمایت‌ها دل بسته‌اند، با فراغ بیشتری درمان را ادامه دهند.