مغایرت غیرت و عقلانیت در فرهنگ غیر دینی
محمدصادق کوشکی استاد مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران در گفت‌و‌گو با جام‌جم کاربرد عقلانیت و همچنین غیرت‌ورزی در حوزه حفظ ارزش‌های دینی و آرمان‌های انقلاب اسلامی را دو عامل مهم برای عبور کشور از بزنگاه‌های تاریخی دانست و خاطرنشان کرد: خیلی تلاش می‌شود که بحث عقلانیت نقطه مقابل غیرت و تعصب قلمداد شود اما اگر ما در فرهنگ دینی این دو مفهوم را ملاحظه کنیم می‌بینیم که این دو مولفه همراه و مکمل همدیگرند و در بسیاری از مواقع همپوشانی دارند. یعنی یک عمل در بستر فرهنگی دینی هم می‌تواند مصداق غیرت‌ورزی باشد و هم مصداق عقلانیت.
وی با اشاره به نمونه‌های تاریخی به‌کارگیری عقل و تدبیر در کنار حفظ غیرت در دوران‌های قبل و بعد از انقلاب گفت: تاکید و تعصب جدی شخصیتی مثل امیرکبیر بر تولید کالای ایرانی و خرید آن هم از منظر غیرت و تعصب و هم از منظر عقل و تدبیر نمونه‌ای مناسب برای همراهی و همپوشانی عقلانیت و غیرت است. این رفتار از منظر توجه به تولید ملی عین عقلانیت است چون مسیر توسعه و رشد اقتصادی کشور را در پی دارد و البته این عملکرد در فرهنگ انقلاب اسلامی به معنای تلاش برای خودکفایی است.
این کارشناس مسائل سیاسی تاکید کرد: خودکفایی از منظر عقلانیت به معنای رشد تولید ملی و افزایش ثروت و توان اقتصادی کشور است. در عین حال اصرار بر افزایش تولید ملی هم مثال مناسبی برای غیرت‌ورزی در خصوص کالای ملی است.
وی با بیان این‌که در دوران دفاع مقدس ما با مظاهر فراوانی از عقلانیت و غیرت دینی مواجه بودیم تصریح کرد: از منظر عقل و منطق دفاع یک عمل عقلانی و در بسیاری از مواقع عقلانی‌ترین تصمیم در برابر تهاجم است و در عین حال نشانه‌ای از غیرت‌ورزی نسبت به اعتقادات، ناموس و تمامیت ارضی کشور است. آنچه که در دوران دفاع مقدس رخ داد نماد کامل عقلانیت و غیرت ورزی بود.
این استاد دانشگاه با بیان این‌که کسانی که غیرت را به نفع عقلانیت و عقلانیت را فدای غیرت می‌کنند رفتار مطابق با فرهنگ دینی ندارند اظهار کرد: بعضی با ادعای غیرت‌ورزی، مصالح ملی را نادیده می‌انگارند و گروهی دیگر هم به بهانه مصلحت‌اندیشی نسبت به ارزش‌های دینی و آرمان‌های انقلاب اسلامی بی‌اعتنایی می‌کنند. این در حالی است که این دو مفهوم در فرهنگ دینی هیچ تضادی با هم ندارد اما در فرهنگ غیر دینی است که این دو مولفه ممکن است مغایر به نظر برسند. مثلا در فرهنگ غیر دینی محتمل است که خودکفایی اقتصادی یا استقلال سیاسی مورد تمسخر واقع شود و در نقطه مقابل تعصب و غیرت داشتن نماد خالی بودن از عقلانیت معرفی شود. وی با تاکید بر این‌که درک ناقص هر دو مفهوم خسارت‌بار است گفت: عقلانیت به معنای جلب منافع حداکثری و هدف غیرت‌ورزی هم رسیدن به این مطلوب است. اگر کسی نسبت به کشور و جامعه غیرت ورزی داشته باشد یعنی در پی جلب منافع حداکثری است. این کارشناس مسائل سیاسی ادامه داد: کسی که در پی عقلانیت است تلاش می‌کند منافع حداکثری را مثلا در مذاکرات به نفع جامعه و کشور کسب کند. فردی هم که غیرت و تعصب نسبت به کشورش داشته باشد سعی می‌کند به منافع حداکثری برسد. بنابراین اگر کسی دراین مسیر امتیاز به دشمن بدهد هم خلاف عقلانیت و هم خلاف غیرت رفتار کرده است. استاد مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران تاکید کرد: کسانی که تلاش می‌کنند این دو مولفه را مغایر با هم بدانند اتفاقا از هیچ‌کدام بهره نبردند و درک آنها از این دو مفهوم غلط است. کوشکی با اشاره به دوران مقدس گفت: در شش ماه اول جنگ برخی از مناطق کشور به اشغال درآمد و در پی آن گروه‌های حسن نیت به ایران می‌آمدند تا جمهوری اسلامی را به صلح وادار کنند. در واکنش به این خواسته، امام راحل فرمود که ما اگر در این مقطع با عراق صلح کنیم باید برای همیشه با مناطق اشغالی خداحافظی کنیم در حالی که بر مبانی دین و هم عقلانیت و هم عقلانیت دینی، منطقی‌ترین کار ادامه دفاع از حریم کشور بود چون صلح در هنگام موازنه اتفاق می‌افتد نه در هنگام ضعف. نتیجه چنین رویکردی این شد که جنگ تحمیلی تنها نبردی بود که بعد از گذشت 20سال به کوچک‌تر شدن مرزهای ایران نینجامید.
وی با اشاره به نمونه‌های تاریخی به‌کارگیری عقل و تدبیر در کنار حفظ غیرت در دوران‌های قبل و بعد از انقلاب گفت: تاکید و تعصب جدی شخصیتی مثل امیرکبیر بر تولید کالای ایرانی و خرید آن هم از منظر غیرت و تعصب و هم از منظر عقل و تدبیر نمونه‌ای مناسب برای همراهی و همپوشانی عقلانیت و غیرت است. این رفتار از منظر توجه به تولید ملی عین عقلانیت است چون مسیر توسعه و رشد اقتصادی کشور را در پی دارد و البته این عملکرد در فرهنگ انقلاب اسلامی به معنای تلاش برای خودکفایی است.
این کارشناس مسائل سیاسی تاکید کرد: خودکفایی از منظر عقلانیت به معنای رشد تولید ملی و افزایش ثروت و توان اقتصادی کشور است. در عین حال اصرار بر افزایش تولید ملی هم مثال مناسبی برای غیرت‌ورزی در خصوص کالای ملی است.
وی با بیان این‌که در دوران دفاع مقدس ما با مظاهر فراوانی از عقلانیت و غیرت دینی مواجه بودیم تصریح کرد: از منظر عقل و منطق دفاع یک عمل عقلانی و در بسیاری از مواقع عقلانی‌ترین تصمیم در برابر تهاجم است و در عین حال نشانه‌ای از غیرت‌ورزی نسبت به اعتقادات، ناموس و تمامیت ارضی کشور است. آنچه که در دوران دفاع مقدس رخ داد نماد کامل عقلانیت و غیرت ورزی بود.
این استاد دانشگاه با بیان این‌که کسانی که غیرت را به نفع عقلانیت و عقلانیت را فدای غیرت می‌کنند رفتار مطابق با فرهنگ دینی ندارند اظهار کرد: بعضی با ادعای غیرت‌ورزی، مصالح ملی را نادیده می‌انگارند و گروهی دیگر هم به بهانه مصلحت‌اندیشی نسبت به ارزش‌های دینی و آرمان‌های انقلاب اسلامی بی‌اعتنایی می‌کنند. این در حالی است که این دو مفهوم در فرهنگ دینی هیچ تضادی با هم ندارد اما در فرهنگ غیر دینی است که این دو مولفه ممکن است مغایر به نظر برسند. مثلا در فرهنگ غیر دینی محتمل است که خودکفایی اقتصادی یا استقلال سیاسی مورد تمسخر واقع شود و در نقطه مقابل تعصب و غیرت داشتن نماد خالی بودن از عقلانیت معرفی شود. وی با تاکید بر این‌که درک ناقص هر دو مفهوم خسارت‌بار است گفت: عقلانیت به معنای جلب منافع حداکثری و هدف غیرت‌ورزی هم رسیدن به این مطلوب است. اگر کسی نسبت به کشور و جامعه غیرت ورزی داشته باشد یعنی در پی جلب منافع حداکثری است. این کارشناس مسائل سیاسی ادامه داد: کسی که در پی عقلانیت است تلاش می‌کند منافع حداکثری را مثلا در مذاکرات به نفع جامعه و کشور کسب کند. فردی هم که غیرت و تعصب نسبت به کشورش داشته باشد سعی می‌کند به منافع حداکثری برسد. بنابراین اگر کسی دراین مسیر امتیاز به دشمن بدهد هم خلاف عقلانیت و هم خلاف غیرت رفتار کرده است. استاد مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران تاکید کرد: کسانی که تلاش می‌کنند این دو مولفه را مغایر با هم بدانند اتفاقا از هیچ‌کدام بهره نبردند و درک آنها از این دو مفهوم غلط است. کوشکی با اشاره به دوران مقدس گفت: در شش ماه اول جنگ برخی از مناطق کشور به اشغال درآمد و در پی آن گروه‌های حسن نیت به ایران می‌آمدند تا جمهوری اسلامی را به صلح وادار کنند. در واکنش به این خواسته، امام راحل فرمود که ما اگر در این مقطع با عراق صلح کنیم باید برای همیشه با مناطق اشغالی خداحافظی کنیم در حالی که بر مبانی دین و هم عقلانیت و هم عقلانیت دینی، منطقی‌ترین کار ادامه دفاع از حریم کشور بود چون صلح در هنگام موازنه اتفاق می‌افتد نه در هنگام ضعف. نتیجه چنین رویکردی این شد که جنگ تحمیلی تنها نبردی بود که بعد از گذشت 20سال به کوچک‌تر شدن مرزهای ایران نینجامید.
